اطلاعات عمومی
آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی (RA) چیست؟
آرتریت روماتوئید (RA) یا روماتیسم مفصلی یک بیماری خودایمنی و مزمن است که باعث التهاب و آسیب به مفاصل می‌شود. در این بیماری، سیستم ایمنی بدن به غشای سینوویال (پوشش اطراف مفاصل) حمله می‌کند و در مراحل پیشرفته و در صورت کنترل‌نشدن بیماری، می‌تواند اندام‌های دیگری مانند چشم‌ها، قلب و ریه را نیز تحت تأثیر قرار دهد.
آرتریت روماتوئید می‌تواند باعث افزایش خطر ابتلا به پوکی استخوان شود. این بیماری اغلب در سنین میانسالی شروع می‌شود، بیشتر افراد مسن را درگیر می‌کند و فرم شدید بیماری می‌تواند تا آخر عمر ادامه داشته باشد.
شیوع این بیماری در ایران 35 نفر در هر 10 هزار نفر است و زنان تقریبا دو برابر بیشتر از مردان به این بیماری مبتلا می شوند.
علائم و نشانه‌ها
- درد و سفتی مفصل که بیش از 1 ساعت طول بکشد
- تورم مفاصل مشابه در هر دو طرف بدن
- کاهش دامنۀ حرکت مفصل
- ندول محکم و گرد روی مفاصل (ندول‌ها یا گره‌های تیروئید مجموعه‌ای از سلول‌های تیروئیدی هستند که به‌صورت غیرطبیعی رشد کرده‌اند)
- خستگی و ضعف عضلانی
- از دست دادن اشتها یا کاهش وزن
عوامل مؤثر در ابتلا
- جنسیت زن
- سابقۀ خانوادگی
- سن بین 50 تا 60 سال
- استعمال سیگار
- چاقی
علائم هشدار
در صورتی که مبتلا به این بیماری هستید و علائم زیر را دارید، به یک مرکز درمانی مراجعه کنید.
- تب
- علائم شبه آنفلوانزا (خستگی، ضعف، سرفه)
- افزایش تورم، درد یا قرمزی مفصل
- مشکلات تنفسی مانند تنگی نفس
- افزایش تعداد ضربان قلب
- عدم بهبود علائم
تشخیص
تشخیص آرتریت روماتوئید در مراحل اولیه دشوار است، زیرا علائم و نشانه‌های اولیه، شبیه برخی بیماری‌های دیگر است. مجموعه‌ای از شرح حال، معاینۀ فیزیکی، بررسی‌های آزمایشگاهی و مداخلات تصویربرداری به رسیدن برای تشخیص نهایی کمک می‌کند. در این شرایط پزشک بر اساس معیارهای آزمایشگاهی، معاینه فیزیکی و سایر معیارها شدت بیماری را می‌سنجد و بر اساس آن درمان مناسب را انتخاب می‌کند.
با این حال به صورت کلی این بیماری مفاصل کوچک را به صورت قرینه درگیر می‌کند، خشکی صبحگاهی مفاصل بیشتر از 1 ساعت طول می‌کشد و معمولا با افزایش اندک در دمای بدن و کاهش وزن همراه است.
بررسی‌های بالینی
در طول معاینۀ فیزیکی، پزشک مفاصل را از نظر تورم، تعداد مفاصل درگیر، قرمزی و تورم معاینه می‌کند و ارزیابی کاملی از وضعیت بیماری و شدت آن به‌دست می‌آورد. پزشک ممکن است رفلکس‌ها و قدرت عضلانی را نیز بررسی کند.
بررسی‌های آزمایشگاهی
به منظور تشخیص روماتیسم مفصلی، بررسی علائم عفونت و مارکر‌های التهابی لازم است:
- آزمایش کامل خون (CBC) به‌منظور بررسی و شمارش گلبول‌های سفید، گلبول‌های قرمز، هموگلوبین و پلاکت‌ها
- آزمایش ESR و CRP
- آزمایش RF
- آزمایش anti CCP
به عنوان مثال در صورتی که بیمار علائم مفصلی داشته باشد و سطح RF و Anti-CCP او بسیار بالا باشد و از علائم هم بیشتر از 6 هفته گذشته باشد، احتمال ابتلای او به روماتیسم بالا است.
بررسی‌های تصویربرداری
رادیوگرافی ساده
بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید دچار آسیب مفصلی می‌شوند که معمولاً با استفاده از رادیوگرافی سادۀ دست و پا قابل تشخیص است. رادیوگرافی ساده اغلب در اوایل بیماری طبیعی است.
MRI
MRI یک تکنیک دقیق‌تر از رادیوگرافی ساده برای شناسایی فرسایش استخوان است.
سونوگرافی
سونوگرافی یکی دیگر از روش‌های تصویربرداری ساده به‌منظور تخمین میزان التهاب و فرسایش مفاصل است.
آسپیراسیون مفصلی
یکی دیگر از روش‌های که پزشک به منظور تشخیص این بیماری و رد سایر بیماری‌ها انجام می‌دهد، آسپیراسیون مفصلی است. در این روش پزشک با یک سوزن بسیار نازک مقداری از مایع بین مفصلی را خارج می‌کند و به منظور بررسی بیشتر به آزمایشگاه می‌فرستد. آنالیز این مایه به پزشک در تشخیص این بیماری کمک می‌کند.
درمان
هدف از درمان روماتیسم، کاهش یا بهبود علائم است (بهبود درد و التهاب). اگر بهبودی کامل حاصل نشود، هدف بعدی، کاهش دفعات شعله‌ور شدن بیماری است. درمان زودهنگام بسیار مهم است و می‌تواند از آسیب مفصلی جلوگیری کند یا سرعت پیشرفت آن را کاهش دهد.
درمان دارویی
پزشک ممکن است درمان آرتریت روماتوئید را با یک دارو آغاز کند و در صورت ادامۀ علائم، داروهای دیگری را اضافه کند یا از همان ابتدا از درمان ترکیبی استفاده کند.
DMARDها
داروهای تعدیل کنندۀ بیماری به کاهش سرعت پیشرفت بیماری و کاهش درد، خشکی و التهاب مفاصل کمک می‌کنند. از مهم ترین داروهای این دسته میتوان به آزاتیوپرین، متوترکسات، هیدروکسی‌کلروکین، لفلونوماید و سولفاسالازین اشاره کرد. معمولا در روماتیسم خفیف از داروهای این دسته استفاده می‌شود.
داروهای بیولوژیک
داروهای این دسته عمدتا بر علیه برخی از فاکتورهای خاص بیماری که در خون افزایش پیدا می‌کنند ساخته می‌شوند و با مهار آنها از شدت و پیشرفت بیماری می‌کاهند.
از جمله مهم ترین داروهای این دسته آدالیموماب، آناکینرا، اتانرسپت، اینفلیکسی ماب، توسیلیزوماب، توفاسیتینیب و ریتوکسی ماب هستند.
داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)
این داروها مانند ایبوپروفن، ناپروکسن، ایندومتاسین و سلکوکسیب به کاهش تورم، درد و تب کمک می‌کنند با این حال هیچگاه از پیشرفت بیماری جلوگیری نمی‌کنند و بنابراین بیمار مبتلا به روماتیسم حتما باید از داروهای DMARD استفاده کند. هیچگاه از این داروها نباید به‌صورت خودسرانه و بدون مشورت با روماتولوژیست استفاده شود.
داروهای کورتیکواستروئیدی (کورتون‌ها)
این داروها نیز با سرکوب التهاب، به کاهش تورم و درد کمک می‌کنند. مهم‌ترین کورتونی که در روماتیسم مورد استفاده قرار می‌گیرد، پردنیزولون است. البته برخی ازداروهای کورتونی مانند متیل پردنیزولون و تریامسینولون ممکن است به صورت داخل مفصلی هم تزریق شوند. باتوجه به اینکه از داروی بی‌حس کننده در زمان تزریق استفاده می‌شود، بیمار درد چندانی را تجربه نخواهد کرد.
درمان غیردارویی
جراحی
در صورتی‌که بیماری پیشرفت کرد و از درمان دارویی نتیجه مطلوبی حاصل نشد، با صلاحدید پزشک جراحی تعویض مفصل پیشنهاد می‌شود.
تغذیه و مکمل
رژیم غذایی
رژیم غذایی در افراد مبتلا به روماتیسم، بهتر است شامل رژیم‌های غنی از غلات، میوه‌ها و سبزیجات و حاوی مقادیر کمی از چربی‌های اشباع، سدیم وغذاهای فرآوری شده باشد. رژیم غذایی مدیترانه‌ای برای افراد مبتلا به روماتیسم مفصلی پیشنهاد می‌شود و می‌تواند به کاهش علائم مرتبط با آرتریت روماتوئید در آنها کمک کند. این رژیم غذایی علاوه بر تأثیر در کاهش وزن، فشار وارده بر مفاصل را کاهش داده و علائم آرتریت روماتوئید را بهبود می‌بخشد.
محدودیت‌‌های غذایی
پرهیز از مصرف برخی از غذاها که به نظر می‌رسد علائم بیماری را تشدید می‌کنند، می‌تواند مفید باشد؛ اما هرگز بدون مشورت با یک متخصص تغذیه یا پزشک، یک گروه کامل غذایی را از رژیم خود حذف نکنید.
رژیم غذایی مناسب آرتریت روماتوئید چیست؟
تعادل میان امگا 3 و امگا 6
با توجه به اینکه اکثر بیماران مبتلا به روماتیسم از کورتون (استروئید) در رژیم دارویی خود استفاده می‌کنند، بهتر است از مصرف بی‌رویۀ نمک پرهیز کنند. زیرا این دو در افزایش فشار خون هم‌افزایی دارند.
بدن به تعادل بین اسیدهای چرب امگا 3 و امگا 6 نیاز دارد. محققان دریافته‌اند که نسبت بیشتر امگا 6 به امگا 3 با افزایش بروز بیماری‌های التهابی مزمن مانند آرتریت روماتوئید ارتباط دارد. امگا 6 التهاب ایجاد می‌کند و در گوشت، برخی روغن‌ها و غذاهای سرخ‌شده و فرآوری شده با آن روغن‌ها وجود دارد.
بنابراین، کاهش مقادیر امگا 6 و افزایش امگا 3 امری مهم برای بیماران مبتلا به روماتیسم مفصلی است. گردو برای مبتلایان به آرتریت روماتوئید بسیار مفید است؛ زیرا سرشار از اسیدهای چرب امگا 3 است (بذر کتان یکی دیگر از منابع خوب گیاهی امگا 3 است).
میوه‌ها و سبزیجات
میوه‌ها و سبزیجات، سرشار از آنتی‌اکسیدان هستند و از این روش به غیرفعال شدن مولکول‌های خطرناکی به نام رادیکال‌های آزاد کمک می‌کنند. رادیکال‌های آزاد باعث بروز التهاب شده و به سلول‌های بدن آسیب می‌زنند.
حبوبات
حبوبات از منابع غنی پروتئین هستند و در رژیم غذایی افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید که مستعد ضعیف‌شدن عضله‌اند، مفید است.
آجیل‌ها
آجیل‌ها سرشار از مواد مغذی و چربی‌های اشباع‌نشده و سالم هستند که خواص محافظت از قلب دارند. مراقب باشید در مصرف آجیل زیاده‌روی نکنید زیرا کالری زیادی دارند و می‌توانند باعث افزایش وزن شوند.
روغن‌های گیاهی
به جای روغن حیوانی و چربی‌های دیگر، از روغن‌های گیاهی مانند روغن زیتون استفاده کنید.
مکمل‌ها
اسیدهای چرب امگا۳ (روغن ماهی)
مکمل‌های امگا۳ به‌راحتی به‌صورت کپسول ژلاتینی در داروخانه‌ها در دسترس است. بدون نظر و تأیید پزشک از این فرآورده استفاده نکنید. بیماران باید در مصرف روغن ماهی احتیاط کنند، زیرا روغن ماهی می‌تواند خطر خونریزی را در بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید افزایش دهد. مصرف‌کنندگان داروهای رقیق‌کننده خون یا داروهای فشار خون و همچنین بیماران کاندید عمل جراحی، بیشتر در معرض بروز این عارضه هستند.
غذاهای غنی از کلسیم و ویتامین D به بهبود عملکرد سیستم عضلانی اسکلتی کمک می‌کنند. ویتامین D دارای خواص مهم تقویت‌کنندهٔ سیستم ایمنی نیز هست. رژیم غذایی غنی از کلسیم و ویتامین D می‌توانند خطر پوکی استخوان را کاهش دهند. این مسئله خصوصاً در افرادی که از کورتون‌ها مانند پردنیزولون ااستفاده می‌کنند، بیشتر صادق است؛ زیرا این داروها مانع جذب کلسیم می‌شوند.
گلوکزآمین و کندرویتین
گلوکزآمین و کندرویتین دو مادۀ آلی هستند که اغلب در یک فرآورده مصرف می‌شوند. این دو ماده به‌طور طبیعی در بافت مفاصل وجود دارند؛ همچنین میتوان آنها را از صدف دریایی نیز به‌دست آورد.
مبتلایان به آسم، دیابت، اختلالات انعقادی خون یا افرادی که به صدف آلرژی دارند، باید قبل از مصرف این مکمل‌ها با پزشک مشورت کنند. مصرف این دو مکمل می‌تواند باعث بروز برخی علائم خفیف گوارشی نیز شود.
در حال حاضر استفاده از این دو مکمل در بیماری روماتیسم پیشنهاد نمی‌شود و بهتر است تنها با تجویز پزشک همراه باشد.
فرآورده‌های گیاهی
فرآورده‌های گیاهی مختلفی به‌منظور بررسی اثربخشی آنها در روماتیسم و سایر بیماری‌های اسکلتی عضلانی مورد بررسی قرار گرفته‌اند و این بررسی‌ها همچنان ادامه دارد؛ اما هیچ‌‌یک از آنها را نمی‌توان به‌عنوان درمانی قابل تکرار، ایمن و مؤثر توصیه کرد. مهم‌ترین فرآورده‌هایی که میتوان به آنها اشاره کرد، عبارتند از:
- پوست درخت بید
- گزنه
- زردچوبه
- سویا
- آووکادو
- پنجه شیطان
- فلفل قرمز (کپسایسین)
از مکمل‌های حاوی این فرآورده‌ها بهتر است با تأیید پزشک استفاده کنید.
زندگی با آرتریت روماتوئید
خود مراقبتی
- از مصرف و قطع خودسرانۀ داروهای خود اجتناب کنید
- از فیزیوتراپیست و کاردرمانگر کمک بگیرید
- سیگار نکشید
- از لوازم کمکی برای تسهیل فعالیت‌های روزمره استفاده کنید
در صورت عود بیماری، به نکات زیر توجه کنید:
در زمان شدت علائم روماتیسم مفصلی، از یخ یا کیسۀ آب گرم استفاده کنید؛ زیرا می‌توانند به کاهش تورم و درد کمک کنند. استفاده از یخ می‌تواند از آسیب بافتی نیز جلوگیری کند. بهتر است از کیسۀ یخ استفاده کنید یا یخ خردشده را درون کیسه‌ای پلاستیکی قرار دهید. سپس آن را با حوله بپوشانید و هر یک ساعت به مدت 15 الی 20 دقیقه روی مفصل خود قرار دهید.
می‌توانید از کیسۀ آب گرم، هر 2 ساعت به‌مدت 20 دقیقه استفاده کنید. همچنین، برای گرم کردن مفاصل می‌توانید از لامپ‌های حرارتی، وان آب گرم یا حمام آب داغ استفاده کنید.
در شرایط عود بیماری تا حد امکان به مفصل آسیب دیده استراحت بدهید و ترجیحا آن را بر روی 2 تا 3 بالش قرار دهید تا از سطح زمین بالاتر باشد.
ورزش
انجام تمرینات مناسب برای بهبود حال عمومی و عملکرد افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید بسیار مفید است. برنامۀ ورزشی باید با تمرکز بر حفظ انرژی و تقویت قدرت عضلانی طراحی شود.
انجام تمرین‌های هوازی سبک مانند پیاده‌روی و ورزش‌هایی که باعث تقویت قدرت عضلات می‌شوند، به افراد مبتلا به بیماری آرتریت روماتوئید توصیه می‌شود. بنابراین، هنگامی که احساس بهبودی می‌کنید، می‌توانید این تمرین‌ها را انجام دهید تا به تقویت سلامت خود و کاهش فشار روی مفاصلتان کمک کنید. یک فیزیوتراپیست یا کاردرمانگر می‌تواند به شما در انتخاب نوع فعالیت، درجۀ سختی و تعیین سرعت مناسب تمرین کمک کند.
بسیاری از افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید، از انجام فعالیت‌های ورزشی اجتناب می‌کنند؛ زیرا می‌ترسند که ورزش درد مفاصل آنها را افزایش دهد. درحالی‌که ورزش، یکی از درمان‌های کلیدی برای کاهش ناتوانی مرتبط با آرتریت روماتوئید است.
ورزش منظم، قدرت و انعطاف‌پذیری افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید را افزایش می‌دهد. عضلات قوی‌تر از مفاصل شما مراقبت می‌کنند، درصورتی‌که انعطاف‌پذیری به عملکرد بهتر مفاصل کمک می‌کند.
ورزش می‌تواند خستگی و افسردگی را کاهش دهد. تناسب اندام بهتر در پیشگیری از بیماری‌های قلبی و دیابت مؤثر است؛ دو بیماری کوتاه‌کنندهٔ زندگی که اغلب با آرتریت روماتوئید همراه هستند.
معمولاً در بیماری آرتریت روماتوئید، فرآیند تحلیل تودهٔ عضلانی با افزایش سن افراد تسریع می‌شود؛ بنابراین ضروری است که علاوه بر انجام تمرینات هوازی برای تقویت قلب و ریه، ورزش‌ها و فعالیت‌های عضله‌ساز را نیز انجام دهید.
ورزش‌های تحمل وزن مانند پیاده‌روی، می‌تواند از کاهش تراکم استخوان (پوکی استخوان) ناشی از آرتریت روماتوئید جلوگیری کند.
مطالعات نشان می‌دهد که ورزش علائم آرتریت روماتوئید را تشدید نمی‌کند؛ اما چنانچه در اثر این بیماری لگن یا زانوهای شما آسیب زیادی دیده است، بهتر است ورزش‌های کم‌برخورد مانند شنا، ایروبیک در آب، پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری را انتخاب کنید.
سلامت روان
با توجه به مزمن بودن آرتریت روماتوئید و دشواری‌های مرسوم زندگی با آن، افراد مبتلا، ممکن است درجاتی از اضطراب و افسردگی را نیز تجربه کنند. بنابراین، بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید باید توجه و رسیدگی به سلامت روان را جزو اولویت‌های اصلی خود قرار دهند. روان‌درمان‌گران و پزشکان متخصص در زمینۀ سلامت روان، می‌توانند در این مسیر به شما کمک کنند.
افسردگی و آرتریت روماتوئید ارتباطی دوطرفه دارند. تجربۀ درد باعث ایجاد استرس شده که تغییراتی را در خلق‌و‌خوی فرد ایجاد می‌کند. تمرکز بر درمان آرتریت روماتوئید، بدون توجه به شرایط روحی فرد از جمله اختلالات اضطراب یا افسردگی او، منجر به کاهش کیفیت زندگی بیماران می‌شود.
واکسن
آرتریت روماتوئید و درمان آن ممکن است شما را در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به برخی از عفونت‌ها قرار دهد. واکسن‌ها می‌توانند از ابتلا به ویروس‌ها و باکتری‌های مختلف جلوگیری کنند. با توجه به اینکه برخی از داروهای مورد استفاده در بیماری روماتیسم، باعث کاهش اثربخشی واکسن می‌شوند، حتماً قبل از تزریق واکسن با پزشک خود مشورت کنید.
بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید باید هر سال واکسن آنفلوانزا را دریافت کنند. همچنین قبل از شروع درمان بهتر است واکسن‌های هپاتیت B، پنوموکوک و کووید-19 را دریافت کرده باشند.
آرتریت روماتوئید و بارداری
با توجه به درد، خستگی و عوارض جانبی دارو، شکی نیست که آرتریت روماتوئید شرایط بارداری را پیچیده تر می‌کند. اگر در حالی که با آرتریت روماتوئید زندگی می‌کنید به تشکیل خانواده فکر می‌کنید، این نکات را در نظر بگیرید.
- به نظر نمی‌رسد که آرتریت روماتوئید به کودک در حال رشد آسیب برساند، حتی اگر در دوران بارداری فعال باشد. گرچه برخی از زنان ممکن است در معرض خطر سقط جنین یا تولد نوزادان کم وزن باشند، اکثریت، حاملگی‌های طبیعی و بدون عارضه دارند. با این حال، بسیاری از داروهای آرتریت روماتوئید از جمله متوترکسات می‌توانند باعث نقص مادرزادی شوند و باید قبل از اقدام به بارداری (1 تا 3 ماه قبل) قطع شوند. لفلونامید داروی خطرناک دیگری است که حداقل 2 سال قبل از اقدام به بارداری باید قطع شود. همچنین اگر توسط مردان نیز مصرف شوند، ممکن است باعث نقص مادرزادی شوند. مهم است که چند ماه قبل از اقدام به بارداری در مورد اینکه آیا درمان خود را تغییر دهید یا خیر، با پزشک خود صحبت کنید. با درمان مناسب و مراقبت‌های دوران بارداری، نوزادانی که از مادران مبتلا به آرتریت روماتوئید متولد می‌شوند، مانند سایرین سالم هستند.
- پزشکان در مورد اینکه آیا روماتیسم مفصلی باعث کاهش باروری در زنان یا مردان می‌شود اختلاف نظر دارند. به دلیل تخمک گذاری نامنظم، کاهش میل جنسی، یا داشتن رابطه جنسی کمتر به دلیل درد و خستگی دلایل احتمالی هستند که بسیاری از زنان مبتلا به آرتریت روماتوئید به زمان بیشتری برای باردار شدن نیاز دارند.
آرتریت روماتوئید در مردان تعداد و عملکرد اسپرم را تا حدی کاهش می‌دهند و می‌توانند باعث مشکلات نعوظ و کاهش میل جنسی شوند. هم برای مردان و هم برای زنان، درمان موثر برای روماتیسم علائم و عملکرد جنسی را بهبود می‌بخشد. با درمان مناسب، احتمالاً باروری در اکثر مردان و زنان طبیعی است. - در کنترل آرتریت روماتوئید، داروهای ضد روماتیسمی، استفاده درست از این داروها قبل و در طول بارداری نقش مهمی دارد. با این حال همه این داروها ایمن نیستند. به عنوان مثال، متوترکسات باید حداقل سه ماه قبل از بارداری قطع شود، زیرا ممکن است باعث نقص مادرزادی شود. مصرف سایر داروها باید با روماتولوژیست در میان گذاشته شود و خطرات و فواید فردی باید سنجیده شود.
- در حالی که احتمال ابتلای فرزند شما به آرتریت روماتوئید یا بیماری خودایمنی دیگری وجود دارد، بسیار مهم است که به یاد داشته باشید که بسیاری از زنان مبتلا به بیماری‌های خودایمنی، نوزادان سالمی دارند که به آرتریت یا هر نوع بیماری خودایمنی دیگری مبتلا نمی‌شوند.
- مراقبت از خود در حال حاضر بسیار مهم است، داروهای خود را مصرف کنید، غذای سالم بخورید، زمانی که نوزاد می‌خوابد، از شریک زندگی خود، خانواده و دوستان مورد اعتماد خود کمک بگیرید. پدر و مادر شدن شغلی چالش برانگیز و مادام العمر است، اما ممکن است شادی های منحصر به فردی را به همراه داشته باشد. مراقبت از خود در حال حاضر می‌تواند به اطمینان از توانایی شما در مراقبت از فرزندتان در سال های آینده کمک کند.
- اگر آرتریت کمر یا باسن شما را تحت تاثیر قرار دهد، ممکن است با رشد کودکتان درد و فشار بیشتری را در آن مفاصل مشاهده کنید. روماتیسم مفصلی نباید بر توانایی شما برای زایمان طبیعی واژینال تأثیر بگذارد. در حالی که به نظر نمی‌رسد زایمان سزارین در زنان مبتلا به آرتریت روماتوئید رایج باشد، اما تحقیقات نشان می‌دهد که تشدید بیماری در دوران بارداری خطر تولد نوزادان زودرس و کم وزن و نیاز به سزارین را افزایش می‌دهد.
- اگر بیماری شما در دوران بارداری فعال‌تر شد یا هر گونه عارضه‌ای داشتید، با پزشک خود صحبت کنید.
داروها
- هیدروکسی‌کلروکین
- سولفاسالازین
- لفلونوماید
- متوترکسات
- اینفلیکسیمب
- توفاسیتینیب
- آدالیمومب
- اتانرسپت
- توسیلیزومب
- ریتوکسیمب
- باریسیتینیب
ممنون از اطلاعات مفیدی که در زمینه این بیماری دادهاید