سونوگرافی چیست؟
سونوگرافی یا همان اولتراسونوگرافی، یک روش تصویربرداری غیرتهاجمی است که با بهره‌گیری از امواج مافوق صوت، امکان تصویربرداری از داخل بدن را به پزشکان می‌دهد. از این روش، استفاده‌های بسیار گسترده‌ای در پزشکی می‌شود که در این بین می‌توان به تصویربرداری‌های روتین بارداری، بررسی جریان عروق اندامی و انجام برخی از پروسیجر‌های پزشکی با هدایت سونوگرافی اشاره کرد.
برخلاف تصویربرداری X Ray، این روش از اشعه‌های مضر استفاده نمی‌کند؛ به همین دلیل استفاده از آن در دوران بارداری کاربرد گسترده‌ای پیدا کرده است. با این حال، کاربردهای تصویربرداری با این روش، گستردگی بیشتری دارد.
سونوگرافی چگونه انجام می‌شود؟
در طول تصویربرداری اولتراسونیک، پزشک یک پروب که از آن امواج فراصوت خارج می‌شود را روی بخشی از بدن شما که نیاز به بررسی دارد، قرار می‌دهد. معمولاً برای هدایت بهتر امواج، از ژل لوبریکانت بین پوست و پروب استفاده می‌شود.
پروب جریان الکتریکی را به امواج صوتی با فرکانس بالا تبدیل کرده و آن‌ها را به سمت بافت‌های بدن هدایت می‌کند. این امواج فراصوت برای انسان قابل شنیدن نیستند. امواج تولید شده به بافت‌های مختلف بدن برخورد کرده و بازتاب می‌شوند. امواج بازتاب شده به وسیله پروب جذب شده و به وسیله کامپیوتر تجزیه و تحلیل می‌شوند. کامپیوتر با استفاده از امواج بازتاب شده به صورت زنده تصویری از ساختار‌های بدن ایجاد می‌کند.
انواع سونوگرافی کدام‌اند؟
کاربردهای این روش را به صورت کلی می‌توان در سه دسته اصلی تعریف کرد:
- سونوگرافی بارداری
- سونوگرافی‌های تشخیصی
- استفاده از اولتراسوند برای هدایت پروسیجر‌ها
سونوگرافی بارداری
در طول بارداری برای بررسی جنین و مادر و موارد زیر از این روش استفاده می‌کنند:
- تأیید بارداری
- بررسی تعداد جنین‌ها و تشخیص دوقلویی و چند‌قلویی
- تخمین سن بارداری، سن جنین و تخمین زمان احتمالی زایمان بر اساس آن
- بررسی رشد جنینی و موقعیت جنین در بدن مادر
- بررسی حرکات و ضربان قلب جنین
- بررسی ناهنجاری‌های جنینی و بررسی وضعیت مغز، ستون فقرات، قلب و سایر بخش‌های بدن جنین
- بررسی مقدار مایع آمنیوتیک
عموماً یک نوبت بررسی جنین با سونوگرافی در هفتهٔ 20ام بارداری توصیه می‌شود. در این بررسی علاوه بر بررسی روند رشد و سلامت جنین، می‌توان جنسیت جنین را نیز تشخیص داد.
سونوگرافی تشخیصی
پزشکان از این روش، برای بررسی بخش‌های مختلف اندام‌ها و خصوصا اندام‌های داخلی استفاده می‌کنند. این بررسی‌ها به پزشکان برای تشخیص و بررسی طیف گسترده‌ای از علایم نظیر درد غیرقابل توضیح، توده‌ها، و یا بررسی بیشتر علت اختلال در آزمایشات و… کمک می‌کنند.
در بیشتر سونوگرافی‌های تشخیصی، پروب روی پوست شما قرار داده می‌شود. با این حال در برخی از موارد ممکن است پروب داخل بدن قرار گیرد. از این موارد می‌توان به سونوگرافی از طریق واژن و مقعد اشاره کرد.
نوع تکنیک و جزئیات این روش، به ویژگی‌های بیمار و شرایط بالینی او و همچنین هدف از این کار بستگی دارد. در ادامه به صورت مختصر به برخی از این انواع تصویربرداری‌های تشخیصی اشاره می‌کنیم:
سونوگرافی شکم
در این روش، پروب روی شکم شما قرار گرفته و جابه‌جا می‌شود. این نوع از تصویربرداری برای بررسی علت زمینه‌ای بسیاری از موارد درد شکم، بررسی خونریزی‌های داخلی، سنگ مجاری صفراوی، آپاندیسیت و بسیاری از مشکلات دیگر حفرهٔ شکمی کاربرد دارد.
سونوگرافی کلیه‌ها
در این نوع روش، اندازه، موقعیت، شکل کلیه‌ها و سایر ساختار‌های مرتبط با آن‌ها از جمله میزراه و مثانه بررسی می‌شود. در سونوگرافی کلیه‌ها کیست‌ها، تومو‌ها، انسداد و عفونت‌های کلیه و مجاری ادراری و ساختار‌های اطراف آن‌ها قابل مشاهده و بررسی است.
سونوگرافی پستان
در این روش، کیست‌ها و توده‌های پستانی مورد بررسی قرار می‌گیرند. در برخی از موارد ممکن است اگر در ماموگرافی یافتهٔ مشکوکی دیده شود، پزشک بررسی پستان با استفاده از این روش را به شما پیشنهاد کند.
(کالرداپلر)
سونوگرافی کالر داپلر که به آن سونوگرافی رنگی هم گفته می‌شود، نوعی تکنیک خاص است که به کمک آن می‌توان حرکت مایعاتی مثل خون را در بدن بررسی کرد. این تکنیک به پزشک اجازه می‌دهد تا جریان خون در شریان‌ها و ورید‌های شما و کیفیت و اختلالات مربوط به آن‌ها را بررسی کند.
سونوگرافی لگن
در بررسی لگن با استفاده از این روش تصویربرداری، ارگان‌هایی که در قسمت تحتانی شکم (زیر ناف) تا پاها قرار گرفته‌اند، بررسی می‌شوند. ساختار‌هایی نظیر مثانه، پروستات، مقعد، تخمدان‌ها، رحم و واژن در این نواحی قرار گرفته‌اند.
سونوگرافی از طریق واژن ( ترنس واژینال)
در این روش، پروب داخل واژن برده می‌شود و اندام‌های تولید مثل نظیر رحم و تخمدان‌ها بررسی می‌شوند. استفاده از سونوگرافی واژینال منجر به افزایش دقت بررسی در مقایسه با سونوگرافی از روی پوست شکم و لگن می‌شود.
سونوگرافی تیروئید
در این روش، غده تیروئید در گردن مورد بررسی قرار می‌گیرد. همچنین سایر تیروئید بررسی شده و پزشک به دنبال ندول‌ها و سایر ضایعات احتمالی در تیروئید می‌گردد.
سونوگرافی از طریق مقعد
در این روش، پروب داخل مقعد قرار می‌گیرد. از این روش برای بررسی دقیق‌تر ساختار‌های اطراف مقعد نظیر پروستات یا آبسه‌ها و ضایعات احتمالی در اطراف مقعد استفاده می‌شود.
سونوگرافی برای هدایت پروسیجر‌ها
گاهی اوقات ممکن است از سونوگرافی برای هدایت برخی از پروسه‌های تهاجمی استفاده شود. از این روش به صورت مکرر برای نمونه گیری از بافت‌ها و مایعات در اندام‌های مختلف استفاده می‌شود. نمونه برداری معمولاً از یکی از موارد زیر انجام می‌شود:
- تاندون‌ها
- مفاصل
- عضلات
- کیست‌ها یا محل‌های تجمع مایع غیرطبیعی
- توده‌های بافت نرم
- اندام‌هایی نظیر کلیه، کبد و پروستات
- ارگان‌های پیوندی نظیر کلیه و کبد
از سونوگرافی برای مقاصد دیگری نیز استفاده می‌شود. برخی دیگر از استفاده‌های سونوگرافی برای هدایت پروسیجر‌ها عبارت‌اند از:
- انتقال جنین IVF از محیط آزمایشگاهی به داخل رحم
- تایید تعبیه صحیح IUD پس از قرارگیری در رحم
- بلاک عصب‌ها
- پروسیجر‌هایی که برای تعیین حدود ضایعات انجام می‌شوند.
تفاوت بین سونوگرافی سهبعدی و چهاربعدی چیست؟
در سونوگرافی‌های بارداری به صورت سنتی از نوع دو‌بعدی آن برای بررسی جنین استفاده می‌شود. در این روش، تصاویر بازسازی‌شده به صورت دو‌بعدی بوده و به پزشک اجازه می‌دهد ساختار‌های مورد نظر را بررسی کند.
در این روش، تصاویر تهیه‌شده سهبعدی هستند که به پزشک اجازه می‌دهد تا برخی از ساختارها نظیر ویژگی‌های صورت، انگشتان دست و پا و برخی ساختار‌های دیگر را بهتر بررسی‌کند. همچنین برای بررسی پولیپ‌ها و ضایعات فیبروزی رحم نیز استفاده از سونوگرافی سهبعدی کاربردی است.
سونوگرافی چهاربعدی نظیر یک فیلم سهبعدی است که برای بررسی حرکات کاربرد دارد. در بالین معمولاً استفادهٔ چندانی از سونوگرافی سهبعدی و چهاربعدی نمی‌شود.
آیا امواج مافوق صوت، بی‌خطر اند؟
در تکنیک های برپایه اولتراسوند، از امواج مافوق صوت استفاده می‌شود که ضرری برای انسان ندارند. برخلاف روش‌هایی نظیر CT Scan و تصویربرداری X Ray که از اشعه ایکس برای تصویربرداری استفاده می‌کنند، در این روش هیچ اشعه مضری استفاده نمی‌شود.
چه کسی سونوگرافی را انجام می‌دهد؟
معمولاً این کار توسط پزشک متخصص رادیولوژی انجام می‌شود. با این حال، بسته به شرایط، بسیاری از پزشکان دیگر از جمله متخصصان زنان و زایمان، متخصصان طب اورژانس، جراحان و… از دستگاه های اوتراسوند استفاده می‌کنند.
آمادگی برای سونوگرافی
آمادگی پیش از آزمون، به نوع بررسی که قرار است انجام شود، بستگی دارد؛ برخی از انواع آن نیاز به هیچ‌گونه آمادگی از قبل ندارند.
برای بررسی‌های لگن، حین بارداری، سیستم تولید مثل مردانه و دستگاه ادراری، قبل از آزمون بهتر است مثانهٔ خود را خالی نکرده و با نوشیدن آب آن را پر کنید.
برای بررسی‌های شکم ممکن است لازم باشد رژیم غذاییتان را از چند ساعت قبل از تصویربرداری تغییر داده یا منحصرا به جز آب چیزی نخورید
در ارتباط با آمادگی برای تصویربرداری و اقداماتی که لازم است انجام دهید، با پزشک خود مشورت کنید.
در طول سونوگرافی چه اتفاقی می‌افتد؟
فرایند تصویربرداری با استفاده از این متود تشخیصی بسته به نوع آن و محل مورد بررسی ممکن است متفاوت باشد. قبل از شروع تصویربرداری ممکن است از شما خواسته شود بخشی از لباستان را در آورده و گان بیمارستانی بپوشید.
در بررسی اولتراسونوگرافیک از روی بدن که در آن پروب روی پوست شما قرار می‌گیرد، به صورت کلی مراحل زیر طی می‌شود:
- از شما خواسته می‌شود روی تخت معاینه به پشت دراز بکشید.
- روی محلی از بدن شما که قرار است با پروب بررسی شود، اندکی ژل مالیده می‌شود. این ژل بدون خطر است و به انتقال امواج کمک می‌کند. ژل مورد استفاده منجر به رنگ گرفتن لباس‌های شما نمی‌شود.
- پزشک رادیولوژیست، پروب را روی محلی که پیش‌تر با ژل آماده شده است، قرار می‌دهد و با تنظیم زاویه و محل قرارگیری پروب، سعی می‌کند بافت‌های مورد نظر را بررسی کند.
- بسته به نوع تصویربرداری، ممکن است در حین تصویربرداری از شما خواسته شود برای چند ثانیه نفس خود را نگه دارید یا موقعیت خود را تغییر دهید تا تصاویر واضح‌تری تهیه شوند.
- پس از آن که پزشک به مقدار کافی از ساختار‌های هدف عکس‌برداری کرد و آن‌ها را از زوایای مورد نظر بررسی کرد، باقیمانده ژل از روی بدن شما پاک شده و کار شما تمام می‌شود.
یک جلسهٔ سونوگرافی چقدر طول می‌کشد؟
یک جلسه، معمولاً بین 30 دقیقه تا 1 ساعت طول می‌کشد. البته این زمان بسته به نوع سونوگرافی که قرار است انجام شود، متغیر است.
آیا سونوگرافی دردناک است؟
تصویربرداری‌هایی که از روی پوست انجام می‌شوند، عموماً بدون درد هستند. شما امواج فراصوت را حس نمی‌کنید و برای شما ضرری ندارند. ممکن است فشار پروب بسته به وضعیت بالینی شما منجر به تشدید درد بیماری زمینه‌ای شما شود. همچنین ممکن است برای افراد باردار قرارگرفتن روی تخت معاینه به مدت لازم برای تصویربرداری اندکی سخت باشد.
در مورد تصویربرداری‌های داخلی، مثل بررسی اوتراسونیک ترنس واژینال یا ترنس رکتال، ممکن است در حین تصویربرداری اندکی احساس ناراحتی داشته باشید اما این فرایند به شما آسیبی نخواهد زد.
کدام وضعیت و بیماری‌ها با این روش تصویربرداری قابل تشخیص و بررسی است؟
برای تشخیص طیف وسیعی از وضعیت‌های طبی و بیماری‌ها، همانند موقعیت‌های زیر، از این روش استفاده می‌شود:
- تومور‌ها، سرطان‌ها و هرگونه توده با رشد غیرطبیعی
- لخته‌های خونی
- طحال بزرگ‌شده
- بارداری خارج رحمی (EP)
- انتقال جنین IVF از محیط آزمایشگاهی به داخل رحم
- بررسی سنگ‌های کیسه صفرا
- آنوریسم آئورت
- سنگ‌های مثانه، کلیه و مجاری ادراری
- التهاب کیسه صفرا
- آپاندیسیت
- خونریزی‌های داخلی
- واریکوسل
- بررسی فشار داخل جمجمه نوزادان
نتایج بررسی چه زمانی آماده می‌شود؟
زمان آماده شدن نتایج، به نوع آن بستگی دارد. در برخی از موارد مانند بررسی‌های هنگام بارداری، پزشک همزمان با انجام سونوگرافی، شما را از یافته‌ها آگاه ساخته و گزارش نتایج تصویربرداری چند دقیقه پس از اتمام کار، آماده می‌شود.
در برخی از موارد ممکن است نیاز به گزارش دقیق‌تری از سمت پزشک رادیولوژیست باشد. در این موارد تصاویر تهیه شده برای بررسی بیشتر به رادیولوژیست ارسال شده و پزشک رادیولوژیست با بررسی تصاویر، یک گزارش کتبی از یافته‌های تصویربرداری تهیه کرده و در اختیار شما قرار می‌دهد. این پروسه ممکن است یکی یا دو روز به طول بیانجامد.
بدون دیدگاه