اطلاعات عمومی
پوکی استخوان یا استئوپروز چیست؟
انواع مختلفی از بیماری‌های استخوانی وجود دارند که از شایع‌ترین آن‌ها بیماری پوکی استخوان است. پوکی استخوان یا استئوپروز نوعی بیماری مزمن است که باعث ضعف در استخوان‌ها می‌شود و همچنین احتمال شکستگی استخوان‌ها را افزایش می‌دهد. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که بدن شما بیش از مقداری که لازم است استخوان بسازد، آن را تجزیه کند.
استخوان‌ها بافت زنده هستند. بدن ما هر روز استخوان‌های قدیمی را تجزیه می‌کند و استخوان‌های جدید را می‌سازد. با افزایش سن، استخوان‌های ما بیشتر از قبل تجزیه می‌شوند و کاهش تراکم استخوان و ضعیف شدن آن‌ها با افزایش سن طبیعی است. اما اگر ما برای حفظ سلامت استخوان‌های خود تلاش نکنیم، ممکن است به پوکی استخوان مبتلا شویم.
علائم و نشانه‌ها
پوکی استخوان در ابتدا ممکن است هیچ‌گونه علامت یا نشانه‌ای نداشته باشد، اما هنگامی که استخوان‌های شما در اثر پوکی استخوان ضعیف شده‌اند، ممکن است علائم و نشانه‌هایی داشته باشید که عبارتند از:
- کمردرد شدید
- کوتاه‌تر شدن قد در طول زمان
- خمیدگی و انحنا در کمر
- شکستگی استخوان راحت‌تر از حد انتظار
دریافت مشاورهٔ پزشکی آنلاین
پرسش‌های مرتبط با بیماری خود را می‌توانید از طریق «اپلیکیشن مشاوره آنلاین اکسون» با پزشکان مرتبط، مطرح کنید.
نوبت‌گیری
عوامل مؤثر در ابتلا
عوامل زیادی وجود دارند که می‌تواند خطر ابتلا به استئوپروز را افزایش دهند. برخی از این عوامل قابل کنترل‌اند، ولی برخی دیگر از این موارد خارج از کنترل شماست.
رژیم غذایی
کلسیم و ویتامین D ناکافی می‌تواند شانس ابتلا به استئوپروز را افزایش دهد.
فعالیت بدنی
ورزش نکردن و فعالیت نداشتن در طولانی‌مدت می‌تواند شانس ابتلا به استئوپروز را افزایش دهد.
وزن
لاغری و کمبود وزن بیش از حد احتمال ابتلا به استئوپروز را افزایش می‌دهد.
سیگار
استعمال سیگار می‌تواند از جذب کلسیم جلوگیری کند. همچنین خانم‌‌هایی که سیگار می‌کشند، زودتر از خانم‌‌هایی که سیگار نمی‌کشند یائسه می‌شوند. بنابراین خطر ابتلا به بیماری پوکی استخوان در این خانم‌ها افزایش پیدا می‌کند.
الکل
افرادی که نوشیدنی‌های الکلی مصرف می‌کنند، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند.
داروها
برخی از داروها می‌توانند باعث کاهش تراکم استخوان شوند.
سن
با افزایش سن تراکم استخوان‌ها کاهش پیدا می‌کند.
اختلالات تیروئید
هورمون‌های تیروئیدی بیش از حد می‌توانند باعث تحلیل استخوان شوند. اگر تیروئید شما بیش از حد فعال باشد یا اگر برای درمان کم‌کاری تیروئید بیش از حد از داروهای هورمون تیروئید استفاده می‌کنید احتمال ابتلا به پوکی استخوان افزایش می‌یابد.
جنسیت
زنان استخوان‌های کوچکتر و ظریف‌تری نسبت به مردان دارند و به‌دلیل تغییرات هورمونی که پس از یائسگی اتفاق می‌افتد، سریع‌تر دچار استئوپروز می‌شوند.
سابقهٔ خانوادگی
اگر یکی از اعضای نزدیک خانوادهٔ شما مبتلا به این بیماری باشد، خطر ابتلای شما نیز افزایش پیدا می‌کند.
جراحی دستگاه گوارش
جراحی برای کاهش اندازهٔ معده یا برداشتن بخشی از روده، میزان سطح موجود برای جذب مواد مغذی از جمله کلسیم را محدود می‌کند. این جراحی‌ها شامل جراحی‌هایی برای کمک به کاهش وزن و سایر اختلالات گوارشی هستند.
بیماری‌ها
افراد مبتلا به برخی از بیماری‌های زمینه‌ای بیشتر در معرض ابتلا به پوکی استخوان قرار دارند.
علائم هشدار
در صورت مشاهدۀ علائم زیر، به یک مرکز درمانی مراجعه کنید یا با پزشک خود تماس بگیرید:
- زمانی که درد شدید دارید
- بعد از زمین خوردن دچار دردهای طاقت‌فرسا و تشدید‌شونده شده‌اید
- هنگام انجام کارهای روزانه خود دچار درد می‌شوید.
تشخیص
پوکی استخوان نوعی بیماری است که با کاهش بافت استخوانی و از دست دادن قدرت استخوان مشخص می‌شود. پوکی استخوان با گذشت زمان پیشرفت می‌کند و در نهایت احتمال شکستگی را افزایش می‌دهد.
تشخیص پوکی استخوان (استئوپروز) بسیار مهم است. وقتی استخوان‌ها از نظر میکروسکوپی بررسی می‌شوند، استخوان سالم تا حدودی شبیه لانهٔ زنبور دیده می‌شود. در مواردی که پوکی استخوان وجود دارد، حفره‌ها و فضاهای موجود در لانه زنبوری بسیار بزرگتر از آن‌هایی است که در یک استخوان سالم دیده می‌شود. بلند کردن اجسام سنگین هم حتی می‌تواند باعث شکستگی استخوان در افراد مبتلا به پوکی استخوان شود. شکستگی لگن، ستون فقرات یا مچ در این افراد شایع‌تر است، اما سایر استخوان‌ها نیز مستعد شکستگی‌ا‌ند.
افراد می‌توانند بدون هیچ‌گونه علامت و نشانه‌ای دچار پوکی استخوان شوند ولی از آنجایی که این بیماری قابل پیشگیری و درمان است، تشخیص زودهنگام می‌تواند تفاوت زیادی برای شما داشته باشد. در هر سنی که هستید، هیچ‌گاه برای محافظت از استخوان‌ها و جلوگیری از شکستگی دیر نیست.
بررسی‌های بالینی
- بررسی حالت کیفوز(حالت گوژ پشتی)
- کاهش قد فرد نسبت به گذشته (20 سالگی) بیش از 4 سانتی متر
- کاهش قد احتمالی بیش از 2 سانتی‌متر (تفاوت بین قد فعلی قد ثبت‌شدهٔ قبلی)
بررسی‌های آزمایشگاهی
بررسی‌های آزمایشگاهی در تشخیص پوکی استخوان جایگاهی ندارد.
بررسی‌های تصویربرداری
سنجش تراکم استخوان (BMD)
تشخیص پوکی استخوان با انجام سنجش تراکم استخوان (BMD) انجام می‌شود. در سنجش تراکم استخوان از دستگاه مخصوصی برای اندازه‌گیری تراکم استخوان استفاده می‌شود. ممکن است آن را سنجش اندازه‌گیری تودهٔ استخوانی نیز بنامند. این آزمایش به پزشک امکان‌می‌دهد میزان مواد معدنی استخوان را در ناحیهٔ خاصی از استخوان بسنجد. آزمایش تراکم استخوان را می‌توان بر استخوان‌های مختلف بدن از جمله استخوان لگن، ستون فقرات، ساعد (بین مچ و آرنج)، مچ دست، انگشت یا پاشنهٔ پا انجام داد. آزمایش تراکم استخوان بی‌خطر و بدون درد است و اطلاعات مهمی در مورد سلامت استخوان‌هایتان ارائه می‌دهد. پزشک شما از این اطلاعات برای ارائه توصیه‌هایی مناسب برای محافظت از استخوان‌های شما استفاده می‌کند.
در صورت تشخیص پوکی استخوان، پزشک ممکن است برای شما تست‌های آزمایشگاهی را در نظر بگیرد. این آزمایش‌ها می‌تواند به پزشک شما در تشخیص بیماری دیگری که ممکن است باعث پوکی استخوان یا کاهش تراکم استخوان می‌شود، کمک کند:
- شمارش کامل خون
- آزمایش ویتامین D
- آزمایش سنجش عملکرد تیروئید
- آزمایش ادرار 24 ساعته برای بررسی کلسیم و کراتینین
- آزمایش هورمون تستوسترون (فقط در مردان)
روش DEXA
میزان تراکم و ضخامت استخوان با توجه به سن، جنسیت و نژاد شما سنجیده می‌شود. اسکن تراکم استخوان یا اسکن DEXA نوعی تصویربرداری اشعه X با دوز کم است که کلسیم و سایر مواد معدنی را در استخوان‌های شما اندازه‌گیری می‌کند. این اندازه‌گیری قدرت و ضخامت استخوان‌های شما را نشان می‌دهد.
سی تی اسکن و تصویربرداری با اشعه X
در این بررسی‌ها استخوان‌های نازک‌شده یا شکسته‌شده نشان داده می‌شوند. سی تی اسکن ستون فقرات برای ارزیابی هم‌ترازی و شکستگی‌های استخوان انجام می‌شود. همچنین می‌توان از آن برای اندازه‌گیری تراکم استخوان و تعیین احتمال شکستگی مهره‌ها نیز استفاده کرد.
درمان
برای درمان پوکی استخوان از روش‌های مختلفی استفاده می‌شود. به‌طور مثال از برخی داروها برای جلوگیری از تحلیل رفتن استخوان‌ها، ساخت استخوان جدید و افزایش استروژن استفاده می‌شود.
این داروها که به جلوگیری از شکستگی استخوان‌ها کمک می‌کنند، به‌صورت خوراکی یا تزریقی تجویز می‌شوند. همچنین امکان انجام جراحی‌هایی مانند کیفوپلاستی و ورتبروپلاستی در درمان شکستگی‌های مربوط به مهره‌های ستون فقرات که به دنبال پوکی استخوان اتفاق می‌افتند، وجود دارد.
درمان دارویی
داروهای زیر برای درمان بیماران مبتلا به پوکی استخوان مورد استفاده قرار می‌گیرند:
بیس فسفونات‌ها
این دارو معمولاً اولین انتخاب برای درمان پوکی استخوان است. در ایران از این دسته دارویی آلندرونیت (قرص خوراکی هفتگی) و زولدرونیک اسید (تزریق سالانه وریدی) وجود دارند.
عوارض اصلی قرص‌های بیس‌فسفونات ناراحتی و سوزش معده است. بعد از مصرف این قرص‌ها به مدت ۳۰ تا ۶۰ دقیقه دراز نکشید و خم نشوید تا از برگشت دارو به مری جلوگیری شود. همچنین در این فاصله چیزی میل نکنید، پس از آن می‌توانید غذا بخورید یا سایر داروها را استفاده کنید.
بیشتر افرادی که این نکات را رعایت می‌کنند، دچار این عوارض نمی‌شوند. همچنین قرص‌های بیس‌فسفونات به‌خوبی جذب معده نمی‌شوند، بنابراین سعی کنید دارو را با یک لیوان پر آب با معدهٔ خالی مصرف کنید.
انواع وریدی بیس‌فسفونات‌ها مانند زولدرونیک‌اسید باعث ناراحتی معده نمی‌شوند. ممکن است برای برخی از افراد تزریق آسان‌تر از مصرف قرص هفتگی یا ماهانه باشد.
تا یک هفته بعد از تزریق وریدی بیس فسفونات‌ها، ممکن است در برخی بیماران علائم شبیه آنفولانزا به‌صورت درد بدن و آبریزش بینی ایجاد شود که موقتی است و برطرف می‌شود.
داروهای بیولوژیک
یکی از داروهایی که برای درمان پوکی استخوان استفاده می‌شود دنوزومب است. این دارو با تزریق زیرجلدی، هر شش ماه یک بار برای بیمار تجویز می‌شود. طول درمان با این دارو مشخص نیست و براساس صلاحدید پزشک متفاوت است.
دارودرمانی مرتبط با هورمون‌ها
مصرف استروژن به‌ویژه زمانی که بلافاصله پس از یائسگی شروع شود، می‌تواند به حفظ تراکم استخوان کمک کند. با این حال، استروژن درمانی می‌تواند خطر سرطان سینه و لخته شدن خون را افزایش دهد. بنابراین، استروژن به‌طور معمول برای سلامت استخوان در زنان جوان‌تر یا در زنانی که علائم یائسگی آن‌ها نیاز به درمان دارد استفاده می‌شود.
داروی رالوکسیفن اثرات مثبت استروژن را با عوارض کمتر در درمان پوکی استخوان زنان یائسه دارد. مصرف این دارو می‌تواند خطر ابتلا به برخی از انواع سرطان سینه را کاهش دهد.
پوکی استخوان در مردان ممکن است با کاهش تدریجی سطح تستوسترون که مرتبط با افزایش سن است ممکن است رخ دهد. درمان جایگزینی تستوسترون می‌تواند به بهبود علائم تستوسترون پایین کمک کند.
تری پاراتاید
این داروی قدرتمند شبیه به هورمون پاراتیروئید است و باعث تحریک ساخت استخوان، افزایش تراکم مواد معدنی استخوانی و افزایش استحکام استخوان می‌شود.
درمان غیردارویی
جراحی
برای درمان شکستگی مهره‌های ستون فقرات که در اثر پوکی استخوان اتفاق می‌افتد جراحی انجام می‌شود. روش‌های جراحی عبارتند از:
ورتبروپلاستی
تزریق مخلوط سیمانی به استخوان شکسته
کیفوپلاستی
قرار دادن یک بالن در استخوان شکسته برای ایجاد فضا و سپس تزریق مخلوط سیمانی
تغذیه و مکمل
رژیم غذایی
غذایی که می‌خورید می‌تواند بر سلامت استخوان‌های شما تأثیر بگذارد. استفاده از غذاهای غنی از کلسیم، ویتامین D و سایر مواد مغذی به سلامت بدن و استخوان‌های شما کمک می‌کنند.
لبنیات
محصولات لبنی مانند شیر کم‌چرب و بدون چربی، ماست و پنیر و برخی از محصولات لبنی غنی‌شده با ویتامین D
ماهی
ماهی ساردین کنسرو شده، ماهی آزاد دارای استخوان، ماهی تن
میوه‌ها و سبزیجات
کلم برگ سبز، شلغم، کلم پیچ، بامیه، کلم چینی، سبزی قاصدک، سبزی خردل، کلم بروکلی، اسفناج، سبزی چغندر، گوجه فرنگی، کنگر فرنگی، سیب‌زمینی، سیب‌زمینی شیرین، کشمش، پاپایا، پرتقال، موز، فلفل قرمز، فلفل سبز، گریپ‌فروت، توت‌‌فرنگی، جوانه بروکسل و آناناس
غذاهای غنی‌شده
کلسیم و ویتامین D گاهی اوقات به برندهای خاصی از آب‌میوه‌ها، غذاهای صبحانه، شیر سویا، شیر برنج، غلات، میان‌وعده‌ها و نان‌ها اضافه می‌شود.
لوبیا
در حالی که لوبیا حاوی کلسیم، منیزیم، فیبر و سایر مواد مغذی است، دارای مادهٔ دیگری به نام فیتیک اسید نیز هست. این ماده توانایی بدن در جذب کلسیم موجود در لوبیا را کاهش می‌دهد. با خیساندن حبوبات در آب برای چند ساعت و سپس پختن آن‌ها در آب شیرین، می‌توانید سطح فیتیک اسید را کاهش دهید.
گوشت و سایر مواد غذایی حاوی پروتئین
دریافت پروتئین برای سلامت استخوان و سلامت بدن بسیار مهم است. بسیاری از افراد مسن در رژیم غذایی خود به اندازهٔ کافی پروتئین دریافت نمی‌کنند که این مسئله می‌تواند برای استخوان‌ها مضر باشد. با این حال، رژیم‌های غذایی ویژه با پروتئین بالا که حاوی چندین وعده گوشت و پروتئین در هر وعدهٔ غذایی است نیز می‌توانند باعث از دست رفتن کلسیم در بدن شوند.
شما می‌توانید با دریافت کلسیم کافی برای نیازهای بدن، این ضرر را جبران کنید. به‌عنوان مثال محصولات لبنی، اگرچه سرشار از پروتئین هستند، اما حاوی کلسیم نیز هستند که برای سلامت استخوان‌ها بسیار حیاتی است.
کاهش میزان نمک مصرفی
خوردن غذاهایی که نمک زیادی دارند باعث از دست رفتن کلسیم در بدن و در نهایت منجر به تحلیل رفتن استخوان‌ها می‌شوند. سعی کنید مقدار غذاهای فرآوری شده، کنسروها و نمک اضافی را محدود کنید. برای اینکه بدانید غذایی پرنمک است، به برچسب ارزش غذایی آن نگاه کنید، اگر میزان سدیم آن ۲۰٪ یا بیشتر است، این غذا پرنمک محسوب می‌شود.
سبوس
مانند لوبیا، سبوس گندم نیز حاوی مقادیر زیادی فیتیک اسید است که می‌تواند از جذب کلسیم در بدن جلوگیری کند. با این حال، برخلاف لوبیا، سبوس گندم تنها غذایی است که به نظر می‌رسد جذب کلسیم در سایر غذاهایی که همزمان با آن مصرف می‌شود را نیز کاهش می‌دهد.
به عنوان مثال، هنگامی که شما شیر و سبوس گندم می‌خورید، بدن می‌تواند مقداری کلسیم شیر و نه تمام آن را جذب کند. سبوس گندم موجود در غذاهای دیگر مانند نان غلظت بسیار کمتری دارد و احتمالاً تأثیر قابل توجهی در جذب کلسیم نخواهد داشت.
الکل
مصرف زیاد الکل می‌تواند منجر به پوکی استخوان شود.
کافئین
قهوه، چای و نوشابه های گازدار حاوی کافئین هستند که ممکن است جذب کلسیم را کاهش داده و باعث پوکی استخوان شوند.
مکمل‌ها
کلسیم و ویتامین D
کلسیم و ویتامین دی ارتباط تنگاتنگی با سلامت استخوان‌ها دارند. در درمان پوکی استخوان از این دو مکمل دارویی به‌طور مداوم استفاده می‌شود و بنابراین نقش آن‌ها در این بیماری بیشتر درمانی است تا تنها یک مکمل غذایی ساده.
زندگی با پوکی استخوان
خود مراقبتی
به اندازهٔ کافی مایعات بنوشید
از پزشک خود بپرسید که روزانه چه مقدار مایعات بنوشید و کدام مایعات برای شما بهتر است. از نوشیدنی‌های حاوی الکل و کافئین استفاده نکنید، زیرا این نوشیدنی‌ها تراکم مواد معدنی استخوان‌ها را کاهش می‌دهند و باعث ضعیف شدن آن‌ها می‌شوند.
منظم ورزش کنید
از پزشک در مورد برنامهٔ ورزشی مناسب خود بپرسید. بسیار مهم است که تحرک داشته باشید و ورزش کنید. حتماً قبل از شروع یک تمرین ورزشی با پزشک خود مشورت کنید.
سیگار نکشید
استعمال سیگار می‌تواند باعث تحلیل و افزایش احتمال شکستگی استخوان شود.
فیزیوتراپی بروید
یک فیزیوتراپیست می‌تواند به شما در طراحی یک برنامهٔ ورزشی مناسب کمک کند و همچنین راه‌های ایمن و مؤثری برای انجام فعالیت‌های روزانهٔ شما پیشنهاد کند. اگر در مدیریت این بیماری فعال باشید و تلاش کنید، احساس بهتری نسبت به خود و پوکی استخوان خواهید داشت.
ورزش
مانند عضله، استخوان نیز یک بافت زنده است که با ورزش کردن تقویت می‌شود. زنان و مردان جوانی که به‌طور منظم ورزش می‌کنند، به‌طور کلی نسبت به افرادی که ورزش نمی‌کنند تراکم و قدرت استخوانی بیشتری دارند. برای بیشتر افراد، تودهٔ استخوان در طول دههٔ سوم زندگی به اوج خود می‌رسد.
زنان و مردان بالای 20 سال می‌توانند با ورزش منظم، از پوسیدگی و کاهش تراکم استخوان جلوگیری کنند. ورزش همچنین می‌تواند به ما در حفظ قدرت، هماهنگی و تعادل عضلات کمک کند که به نوبهٔ خود به جلوگیری از زمین خوردن و شکستگی‌های مرتبط کمک می‌کند. این مسئله به‌ویژه برای افراد مسن و افرادی که مبتلا به پوکی استخوان هستند بسیار مهم است.
ورزش‌های تحمل وزن و مقاومتی بهترین تمرین‌ها برای استخوان‌هاست.
تمرینات تحمل وزن شما را مجبور می‌کند که بر خلاف نیروی جاذبه کار کنید. این ورزش‌ها شامل پیاده‌روی، آهسته دویدن، بالا رفتن از پله‌ها، تنیس و رقص است.
ورزش‌های مقاومتی مانند بلند کردن وزنه می‌توانند استخوان‌ها را تقویت کنند.
تمرینات کم‌فشار مانند یوگا و تای‌چی، کمک زیادی به تراکم استخوان نمی‌کنند؛ اما می‌توانند تعادل شما را بهبود داده و احتمال زمین خوردن شما را کاهش دهد.
سایر ورزش‌ها مانند شنا و دوچرخه سواری به تقویت و قوی ماندن عضلات کمک می‌کنند.
مبتلایان به پوکی استخوان باید چه نکاتی را در ورزش کردن در نظر بگیرند؟
اگر سابقهٔ بیماری مانند ناراحتی قلبی، فشار خون بالا، دیابت یا چاقی دارید یا اگر ۴۰ سال یا بیشتر دارید، قبل از شروع یک برنامهٔ منظم ورزشی با پزشک خود مشورت کنید. به گفتهٔ پزشکان، بهتر است روزانه حداقل۳۰ دقیقه فعالیت بدنی داشته باشید.
هنگام شروع یک تمرین، ممکن است در ابتدا کمی درد عضلانی داشته باشید، اما نباید دچار دردهای شدید و آزاردهنده شوید و این دردها نباید بیشتر از ۴۸ ساعت طول بکشند. اگر دچار این دردها شده‌اید، به این معنی است که بسیار سنگین ورزش کرده‌اید و باید سعی کنید میزان آن را کم کنید. در صورت داشتن درد و ناراحتی در قفسهٔ سینه، ورزش را متوقف کنید و قبل از جلسه بعدی ورزش به پزشک مراجعه کنید.
اگر پوکی استخوان دارید، از پزشک خود بپرسید کدام ورزش‌ها برای شما مناسب هستند. اگر دچار کاهش تودهٔ استخوانی شده‌اید، متخصصان توصیه می‌کنند برای محافظت از ستون فقرات خود از ورزش‌هایی که باعث خم‌شدن، کشیده شدن یا پیچ خوردن استخوان می‌شود اجتناب کنید. علاوه بر این، برای کاهش خطر شکستگی استخوان، باید از ورزش‌های پرتحرک مانند ایروبیک جلوگیری کنید.
سلامت روان
تشخیص پوکی استخوان ممکن است به‌دلیل تأثیر بر کیفیت زندگی، ترس از زمین خوردن و خجالت کشیدن در مورد تغییر وضعیت ظاهری بر سلامت روانی بیمار تأثیر بگذارد. با این حال، مطالعات اخیر نشان داده است که اختلالات در سلامت روان ممکن است به‌طور قابل توجهی بر کاهش تراکم استخوان‌ها و ضعیف شدن آن‌ها تأثیر بگذارد و باعث پوکی استخوان شود. مشخص شده است که اضطراب باعث کاهش تراکم مواد معدنی استخوان لگن می‌شود. همچنین برخی از مداخلات دارویی که برای بهبود سلامت روان استفاده می‌شوند، ممکن است بر سلامت استخوان‌ها تأثیر بگذارد.
بعد از تشخیص بیماری، ممکن است تصور ذهنی شما تغییر کند و خود را شکننده‌تر از قبل ببینید. بعد از شکستگی یک استخوان، بسیاری از افراد مبتلا به پوکی استخوان به‌قدری ترس دارند که ممکن است دوباره زمین بخورند و صدمه ببینند و انجام فعالیت‌هایی را که از آن لذت می‌برند متوقف کنند.
این بیماری می‌تواند حالت بدن شما را تحت تأثیر قرار دهد؛ به‌عنوان مثال، پوکی استخوان می‌تواند باعث شکستگی‌های جزئی در مهره‌های ستون فقرات شود که نهایتاً منجر به قوز کمر می‌شود. چنین تغییراتی در بدن می‌تواند احساسات شما را تحت تاثیر قرار دهد. آنچه شما می‌توانید انجام دهید این است که نگرانی‌ها و ترس‌های خود را با دیگران در میان بگذارید، مشاور می‌تواند در این خصوص به شما کمک کند.
اگر احساس غم و تنهایی می‌کنید، برای انجام کارهای خود انرژی ندارید و این علائم بیش از دو هفته طول کشیده است، در مورد علائم خود با پزشک مشورت کنید. داروها و روان درمانی‌های زیادی وجود دارند که می‌توانند به افراد مبتلا به افسردگی کمک کند.
داروها
