اطلاعات عمومی
سرطان روده بزرگ (سرطان کولون) چیست؟
کولون یا همان روده بزرگ، قسمت پایانی دستگاه گوارش است و سرطان کولون (سرطان روده بزرگ) از روده بزرگ شروع می شود. سرطان کولون گاهی اوقات سرطان کولورکتال نامیده می‌شود که ترکیبی از سرطان روده بزرگ و سرطان رکتوم است.
سرطان روده معمولاً افراد مسن را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اگرچه ممکن است در سنین جوان‌تر نیز رخ دهد. سرطان روده بزرگ ابتدا به‌صورت توده‌های سلولی خوش‌خیم، کوچک و غیر سرطانی به نام پولیپ شروع می‌شود. پولیپ‌ها در روده بزرگ ایجاد می‌شوند و با گذشت زمان برخی از این پولیپ‌ها می‌توانند به سرطان روده بزرگ تبدیل شوند.
برخی از پولیپ‌ها کوچک هستند و علائم اندکی ایجاد می‌کنند. به همین دلیل، انجام آزمایش‌های غربالگری به‌طور منظم برای کمک به پیشگیری از سرطان روده بزرگ توصیه می‌شود. آزمایش‌های غربالگری با شناسایی و حذف پولیپ‌ها قبل از تبدیل شدن به سرطان، امکان پیشگیری، تشخیص و درمان به‌موقع را فراهم می‌کند.
علائم و نشانه‌ها
علائم سرطان روده عبارتند از:
- خون‌ریزی مقعدی، مشاهدهٔ خون در مدفوع یا مدفوع قیری رنگ
- ناراحتی دائمی شکم مانند کرامپ شکمی، نفخ یا درد
- خستگی یا ضعف مکرر
- کاهش وزن بدون علت
- احساس اینکه روده به‌طور کامل تخلیه نمی شود
عوامل مؤثر در ابتلا
- سابقهٔ ابتلا به بیماری‌های التهابی مزمن روده بزرگ، مانند کولیت اولسراتیو
- سابقهٔ خانوادگی ابتلا به سرطان روده بزرگ
- رژیم حاوی چربی زیاد ازجمله مصرف مقادیر زیاد گوشت قرمز مانند گوشت گاو
- مصرف‌نکردن فیبر کافی ازجمله میوه و سبزیجات
- تحرک‌نداشتن
- استعمال سیگار
- مصرف الکل
- برخی بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت
- چاقی
تشخیص
بررسی‌های بالینی
- معاینه‌ٔ مقعد با انگشت
در حین انجام این معاینه، پزشک دستکش پوشیده و سپس انگشت خود را وارد ناحیه‌ٔ مقعد بیمار می‌کند؛ گاهی تومور در این معاینه لمس نمی‌شود. معاینه‌ٔ مقعد به‌همراه سایر آزمایش‌ها برای بررسی سرطان انجام می‌شود.
- علائم کم‌خونی
- کاهش وزن
- تودهٔ شکمی قابل لمس (تظاهر دیرهنگام)
بررسی‌های آزمایشگاهی
- بررسی نمونهٔ مدفوع در آزمایشگاه از نظر وجود خون در جهت تشخیص بدخیمی‌های کولورکتال (آزمایش خون مخفی)
- آزمایش کامل خون (CBC)
- پانل متابولیک
آزمایش خونی که در طی آن سطح برخی از مواد در خون مانند متابولیت‌ها، الکترولیت‌ها، چربی‌ها و پروتئین‌ها اندازه‌گیری می‌شود. سطوح این مواد اطلاعات مهمی در مورد عملکرد کلیه‌ها، کبد و سایر اندام‌های شما فراهم می‌کند.
- آزمایش CEA
بررسی‌های تصویربرداری
مداخلات تصویربرداری می‌تواند محل تومور یا میزان گسترش سرطان را نشان دهد. مداخلات تصویربرداری شامل موارد زیر است:
- سی تی اسکن
- MRI (ام ار آی)
- پت اسکن
- سونوگرافی
کولونوسکوپی
پزشک به کمک کولونوسکوپی یا سیگموئیدوسکوپی روده بزرگ را بررسی می‌کند. در طول کولونوسکوپی یک لوله‌ٔ منعطف که یک دوربین به انتهای آن متصل است، داخل مقعد قرار می‌گیرد و سپس به داخل روده بزرگ هدایت می‌شود.
بیوپسی یا نمونه برداری
پزشک می‌تواند از ضایعات مشکوک نمونهٔ بافتی تهیه کند و آن را به آزمایشگاه بفرستد تا از نظر وجود سرطان بررسی شود. درصورتی که بیماری به سایر بافت‌های بدن انتشار یافته باشد، نمونه‌برداری از آن‌ها نیز انجام می‌شود.
درمان
برای درمان سرطان روده بزرگ و رکتوم، معمولاً ترکیبی از جراحی، شیمی درمانی و پرتودرمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
درمان دارویی
ایمونوتراپی
ایمونوتراپی یک درمان دارویی است که از سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با سرطان استفاده می‌کند. سیستم ایمنی بدن با بیماری مبارزه می‌کند؛ اما گاهی اوقات نمی‌تواند به سلول‌های سرطانی حمله کند چون سلول‌های سرطانی پروتئین‌هایی تولید می‌کنند که از شناسایی توسط سلول‌های سیستم ایمنی جلوگیری می‌کند. مکانیسم داروهای ایمونوتراپی تداخل در این فرایند است.
درمان هدفمند
درمان‌های دارویی هدفمند روی گیرنده‌های خاص موجود در سلول‌های سرطانی تمرکز دارند و باعث مرگ آن‌ها می‌شوند. همچنین با ممانعت از دریافت سیگنال رشد در سلول‌های سرطانی مانع رشد آن‌ها می‌شوند.
شیمی‌درمانی
شیمی درمانی یک درمان دارویی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی است. معمولاً در مواردی که سرطان پیشرفت کرده باشد یا به غدد لنفاوی گسترش یافته باشد، پس از جراحی، شیمی درمانی انجام می‌شود. به این ترتیب، شیمی درمانی سلول‌های سرطانی باقی مانده در بدن را از بین می‌برد و به کاهش خطر عود سرطان کمک می‌کند.
همچنین در برخی موارد شیمی درمانی قبل از عمل جراحی و به‌منظور کوچک کردن توده سرطان استفاده می‌شود؛ به این ترتیب، برداشتن توده سرطانی با جراحی آسان‌تر می‌شود.
علاوه بر موارد فوق، شیمی درمانی می‌تواند برای تسکین علائم سرطان روده بزرگ در شرایطی که با جراحی قابل برداشتن نیست یا به سایر نقاط بدن گسترش یافته است، استفاده شود. گاهی اوقات شیمی درمانی به‌همراه پرتودرمانی (رادیوتراپی) انجام می‌شود.
درمان غیردارویی
جراحی
جراحی درمان اصلی سرطان روده بزرگ در مراحل اولیه است. نوع جراحی مورد استفاده به مرحلهٔ (وسعت) سرطان، محل درگیری در روده بزرگ و هدف جراحی بستگی دارد.
در صورتی که در مراحل ابتدایی بیماری تشخیص داده شود، پزشک طی پلی پکتومی، ضایعاتی (پلیپ) را که در مرحلهٔ پیش سرطانی هستند، خارج می‌کند. در صورت پیشرفت بیماری، جراح ممکن است روده بزرگ یا بخش‌هایی از آن را بردارد (کولکتومی).
اگر سرطان بسیار پیشرفته است یا وضعیت سلامت بیمار مناسب نیست، جراح ممکن است عمل جراحی را برای رفع انسداد روده بزرگ یا سایر شرایط، به‌منظور بهبود علائم توصیه کند.
کولوستومی
هدف از انجام این جراحی، ایجاد راهی برای خروج مواد زائد از بدن بیمار است. هنگامی که امکان اتصال مجدد بخش‌های سالم روده بزرگ یا راست روده وجود ندارد، ممکن است به استومی نیاز داشته باشید. در این روش، جراح با ایجاد شکافی در دیوارهٔ شکم، انتهای روده بزرگ را از دیوارهٔ شکم بیرون می‌آورد، کیسه‌ای برای خروج مدفوع بر دهانهٔ ایجاد‌شده قرار می‌دهد و مدفوع بیمار از مقعد خارج نمی‌شود.
گاهی اوقات استومی موقتی است و به کولون یا رکتوم شما اجازه می‌دهد تا پس از عمل جراحی بهبود یابد. با این حال، در برخی موارد، کولوستومی ممکن است دائمی باشد.
پرتو درمانی (رادیوتراپی)
پرتودرمانی یکی از روش‌های درمان سرطان روده بزرگ است که از منابع انرژی قدرتمندی مانند اشعه ایکس برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. همچنین ممکن است برای کوچک کردن یک تودهٔ بزرگ قبل از جراحی استفاده شود تا بتوان آن را راحت‌تر برداشت.
هنگامی که پزشک قصد جراحی ندارد، ممکن است از پرتودرمانی برای تسکین علائم، مانند درد استفاده شود. گاهی اوقات پرتودرمانی با شیمی درمانی ترکیب می‌شود.
تغذیه و مکمل
رژیم غذایی
سرطان کولورکتال سومین سرطان شایع در مردان و زنان است. رژیم‌هایی که در ادامه ذکر شده ممکن است به شما کمک کند شانس ابتلا به آن را کاهش دهید.
- کاهش مصرف گوشت‌های قرمز و فرآوری‌شده
- مصرف میو‌ها و سبزیجات
- مصرف غذاهای سرشار از فیبر
- مصرف غذاهای سرشار از ویتامین‌های گروه B
مکمل‌ها
مصرف برخی از مکمل‌ها می‌توانند در کاهش ابتلا به سرطان رودهٔ بزرگ تا حدودی مؤثر باشند اما هنوز به‌طور قطعی ثابت نشده است. این مکمل‌ها عبارتند از:
- ویتامین D
- ویتامین B6
- کلسیم
- امگا3
زندگی با سرطان کولورکتال
خود مراقبتی
رعایت موارد زیر می‌تواند به شما در کنترل بیماری و جلوگیری از پیشرفت آن کمک کند:
آزمایش‌های غربالگری را طبق دستور پزشک انجام دهید
پزشک ممکن است انجام کولونوسکوپی سالانه را برای بررسی وجود سرطان روده بزرگ تجویز کند.
غربالگری برای همهٔ مردان و زنان 50 تا 75 سال توصیه می‌شود. افرادی که سابقهٔ خانوادگی ابتلا به سرطان روده بزرگ دارند، باید غربالگری را زودتر شروع کنند.
سیگار نکشید
نیکوتین به عروق خونی آسیب می‌رساند و کنترل سرطان روده بزرگ را دشوارتر می‌کند. استعمال سیگار همچنین خطر ابتلا به سرطان یا عود آن را افزایش می‌دهد و بهبودی را پس از درمان به تأخیر می‌اندازد. سیگار برقی یا تنباکو بدون دود نباید به‌عنوان جایگزین سیگار یا برای کمک به ترک سیگار مصرف شوند. این محصولات همچنان حاوی نیکوتین هستند. اگر سیگار می‌کشید، از پزشک خود بخواهید برای ترک آن به شما کمک کند.
مایعات فراوان بنوشید
نوشیدن مایعات خطر کم‌آبی به‌دنبال تهوع یا اسهال ناشی از درمان سرطان را کاهش می‌دهد.
ورزش کنید
ورزش سطح انرژی و اشتهای شما را بهبود می‌بخشد و می‌تواند به کنترل سرطان روده بزرگ کمک کند.
توصیه می‌شود تا آنجایی که می‌توانید ورزش کنید؛ زیرا مطالعات نشان می‌دهند که ورزش منجر به بهبود نتایج درمان می‌شود. پس از تشخیص سرطان روده بزرگ، سعی کنید فعالیت عادی روزانهٔ خود را تا حد امکان ادامه دهید.
وزن خود را در محدودهٔ سالم حفظ کنید
در صورتی که وزن شما در محدودهٔ نرمال نیست، رعایت رژیم غذایی، ورزش و در صورت نیاز، مراجعه به متخصص تغذیه کمک کننده هستند.
سلامت روان
مطالعات نشان داده است که در مقایسه با عموم مردم، افرادی که سابقه ابتلا به سرطان روده بزرگ را داشته و نجات یافته‌اند، میزان رضایت از زندگی در آن‌ها کاهش پیدا کرده و در برخی از آن‌ها علائم اضطراب یا افسردگی دیده می‌شود. البته، زنانی که با سرطان روده بزرگ دست‌و‌پنجه نرم کرده بودند، تمایل بیشتری به ابراز شرایط روانی خود داشتند، وضعیت این بانوان مثل افرادی بود که به بیماری‌های همراه مثل بیماری قلبی یا دیابت دچار بودند.
به‌طور کلی تغییراتی که در سبک زندگی فرد به وجود می‌آید، از عوامل تاثیرگذار در افسردگی و اضطراب ناشی از تشخیص سرطان‌اند؛ مثل تصور شخص از تصویر بدنی خود، مسائل مالی مرتبط با بیماری و تغییرات در تعاملات اجتماعی.
علائم را نادیده نگیرید! آن‌ها میزان سلامت روان‌تان را نشان می‌دهند.
بسیاری از افرادی که مبتلا به سرطان روده بزرگ می‌شوند، طیف وسیعی از احساسات را که شامل غم و اندوه نیز می‌شوند، تجربه می‌کنند؛ اما اختلالات افسردگی ناشی از تشخیص سرطان می‌توانند جدی‌تر باشند و نیاز به توجه بیشتری داشته باشند.
اگر در حال تجربه علائم پایین هستید، آن‌ها را نادیده نگیرید و از متخصص روان کمک بگیرید.
- با گذشت هر روز، بیشتر از روز قبل احساس بی‌هدفی می‌کنید؛
- نسبت به فعالیت‌هایی که در گذشته از آن‌ها لذت می‌بردید، بی‌تفاوت‌تر شده‌اید؛
- اگر اشتهایتان را از دست داده‌اید یا پرخوری می‌کنید و کاهش یا افزایش وزن دارید؛
- اگر روند خوابیدنتان تغییر کرده است برای مثال نمی‌خوابید، زود بیدار می‌شوید یا زیاد می‌خوابید؛
- احساس خستگی یا کمبود انرژی طولانی‌مدت دارید؛
- نزدیکان متوجه تغییر در خلق‌و‌خوی شما به‌صورت نوسانی (بی‌قراری یا آسودگی غیرطبیعی و یا انرژی بالا) شده‌اند؛
- احساس گناه و درماندگی دارید؛
- مشکل در تمرکز، به‌خاطر سپردن اطلاعات یا اختلال در تصمیم‌گیری دارید؛
- احساس امید به زندگی در شما کاهش پیدا کرده است.
این علائم نباید نادیده گرفته شوند؛ همچنین حق غمگین بودن را برای خود قائل باشیم و بپذیریم که تجربه احساسات ناخوشایند همانند غم بخشی از فرآیند بیماری است. افسردگی، اضطراب و PTSD مرتبط با سرطان باعث تحمیل استرس به بدن می‌شوند که می‌تواند روی روند مبارزه با بیماری اثرگذار باشند؛ برخی از مطالعات نشان داده‌اند، افرادی که روحیه روانی بالاتری دارند، نتایج بالینی بهتری در درمان از خود نشان می‌دهند.
بهبود علائم افسردگی
اگر تصور می‌کنید که دارای علائم افسردگی هستید، فعالیت‌های زیر را به شما پیشنهاد می‌کنیم:
- از پزشک متخصص کمک بگیرید و احساسات خود را با ایشان در میان بگذارید. ممکن است داروهای ضدافسردگی، طب سوزنی، ماساژ و موارد دیگر را به شما پیشنهاد کند.
- به یک گروه (واقعی یا مجازی) بپیوندید تا اشخاصی را که شرایط مشابه شما دارند، پیدا کنید و با آن‌ها گفتگو کنید.
- یک بازهٔ زمانی را در روز به تنفس عمیق و آرام‌سازی عضلات بدن (Relaxation) اختصاص دهید.
- از الکل و مواد مخدر دوری کنید.
در مقابل نیز اگر با فردی در ارتباط هستید که دارای علائم افسردگی ناشی از ابتلای به بیماری است:
- مدت زمان عدم فعالیت بدنی را در این افراد کاهش دهید و آن‌ها را تشویق کنید که فعالیت فیزیکی بیشتری داشته باشند.
- سعی کنید تا جای ممکن احساس درک و بینش خود را در مقابل آن‌ها بالا برده و همراهی‌شان کنید.
- آمادگی خود را برای کمک به فرد نشان دهید.
- اگر شخص برای گفتگو درباره موضوعات مختلف آماده نیست، ایشان را مجبور به صحبت نکنید.
داروها
- کپسیتابین
- ایرینوتکان
- اگزالی پلاتین
- فلورواوراسیل
- لوکوورین
بدون دیدگاه