اطلاعات عمومی
آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان (بیماری JIA) چیست؟
آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان (بیماری JIA) نوعی بیماری خودایمنی و مزمن است که باعث ایجاد درد و التهاب، خشکی یا متورم شدن مفاصل، درد و سایر علائم در یک یا چند مفصل می‌شود. آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان در اثر حملۀ سیستم ایمنی بدن به بافت‌های مفاصل ایجاد می‌شود. علائم کودک می‌تواند تا چند ماه و گاهی تا پایان عمر ادامه داشته باشد و اکثر کودکان مبتلا به این نوع آرتریت، دوره‌های بهبودی (دوره‌ای بدون علائم و نشانه‌ها) را تجربه می‌کنند. آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان در سنین کمتر از 16 سال بروز و عمدتا کودکان 1 تا 6 سال را درگیر می‌کند.
انواع آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان
آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان انواع مختلفی دارد که بر اساس الگوی درگیری مفاصل با هم متفاوت هستند.
الیگوآرتریت
این نوع شایع‌ترین آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان است که کمتر از 5 مفصل را که معمولاً مفصل‌های بزرگ مثل زانو هستند، درگیر می‌کند.
پلی آرتریت
این نوع معمولاً ۵ مفصل یا بیشتر را که شامل مفاصل کوچک یا بزرگ هستند، درگیر می‌کند و درگیری مفاصل معمولاً دوطرفه است.
آرتریت سیستمیک
این نوع بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم مبارزه با عفونت بدن یا همان سیستم ایمنی، به مفاصل و سایربافت‌های بدن مثل کبد و پوست حمله می‌کند و منجر به بروز تب و ضایعات قرمز رنگ پوستی می‌شود.
آرتریت ناشی از انتزیت
این بیماری، به‌طور شایع باعث التهاب لیگامان‌ها و تاندون‌ها در محل اتصال به استخوان می‌شود و کمر را درگیر می‌کند و در پسران شایع‌تر است.
آرتریت پسوریاتیک
این نوع بیماری، یک تا چند مفصل را درگیر می‌کند. ضایعات پوستی در پشت گوش، پلک و سایر نواحی بدن بروز می‌یابد. این بیماران دچار تورم انگشتان دست و پا نیز می‌شوند.
علائم و نشانه‌ها
کودک مبتلا به بیماری، برخی از علائم زیر را به مدت حداقل 6 هفته نشان می‌دهد:
- درد یا سفتی مفاصل، به‌ویژه صبح‌ها
- تب بالا یا بثورات (ضایعات) پوستی
- تورم غدد لنفاوی
- تورم یا ندول در اطراف یا روی مفاصل
- تغییر شکل ناخن یا انگشتان به‌صورت خم یا کج شدن انگشتان
- خستگی یا ضعف عضلانی
- کاهش اشتها، کاهش وزن، درد شکم یا اسهال
عوامل مؤثر در ابتلا
- سابقۀ خانوادگی ابتلا به آرتریت
- سابقۀ عفونت‌های خاصی مانند سرخجه یا پاروویروس
- وجود اختلالات سیستم ایمنی
علائم هشدار
در صورت مشاهده علائم زیر، با یک مرکز درمانی و یا پزشک خود تماس بگیرید:
- درد شدید چشم یا تغییرات بینایی
- سردرد
- قرمزی، تورم یا درد شدید در یکی از مفاصل
- تب
- کاهش اشتها
- کاهش وزن
- در صورتی که کودک قادر به حرکت نیست، بهتر است بستری شود.
تشخیص
آرتریت ایدیوپاتیک جوانان نوعی بیماری خودایمنی و مزمن است که باعث ایجاد درد و التهاب در یک یا چند مفصل می‌شود. تشخیص این بیماری براساس مجموعه‌ای از علائم بالینی، یافته‌های تصویربرداری و بررسی‌های آزمایشگاهی است.
شایع‌ترین علائم و نشانه‌های آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان عبارتند از:
- درد مفاصل و مشکل در راه رفتن
- ورم مفاصل خصوصاً در ناحیۀ زانو
- سفتی و سختی مفاصل
- تورم غدد لنفاوی
- تب بالا
- بثورات پوستی
آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان انواع متفاوتی دارد، اما اصلی‌ترین انواع آن آرتریت سیستمیک، الیگوآرتریت و پلی آرتریت است. کودک بسته به نوع بیماری، علائم متفاوتی خواهد داشت. تعداد مفاصل درگیر و علائمی مانند تب و بثورات جلدی، بسته به نوع آرتریت ایدیوپاتیک جوانان متفاوت است.
بررسی‌های بالینی
به‌منظورتشخیص این بیماری، پزشک، کودک را معاینه و دربارۀ سایر بیماری‌ها و داروهای مصرفی فرزندتان سوال می‌کند.
بررسی‌های آزمایشگاهی
آزمایش‌های مورد استفاده به‌منظور بررسی آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان:
- آزمایش کامل خون (CBC) به‌منظور بررسی و شمارش گلبول‌های سفید، گلبول‌های قرمز، هموگلوبین و پلاکت‌ها
- بررسی فاکتورهای التهابی مانند ESR و CRP
- بررسی سطح فریتین
- بررسی مایع مفصلی با آرتروسنتز
بررسی‌های تصویربرداری
به‌منظور بررسی دقیق‌تر مفاصل، مداخلات تصویربرداری در صورت صلاحدید پزشک مورد استفاده قرار می‌گیرد:
- سونوگرافی
- سی تی اسکن
- رادیوگرافی مفاصل
درمان
درمان دارویی
داروهای مورد استفاده برای کمک به کودکان مبتلا به آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان، به‌منظورکاهش درد، بهبود عملکرد و به حداقل رساندن آسیب احتمالی مفصل، انتخاب می‌شوند. گاهی بیش از یک نوع دارو برای کنترل آرتریت نیاز است و برخی از داروها که برای کمک به کاهش یا کنترل درد و التهاب تجویز می‌شوند، به‌سرعت اثر می‌کنند. سایر داروها از آسیب مفصل جلوگیری می‌کنند یا سرعت پیشرفت آرتریت را کاهش می‌دهند. دسته‌های دارویی مورد استفاده در درمان آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان عبارتند از:
داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAID ها)
داروی‌های ضد التهاب غیر استروئیدی مانند ناپروکسن به کاهش تورم، درد و تب کمک می‌کنند. این دارو در کودکان مبتلا، باید با دستور پزشک مصرف شود، زیرا مصرف خودسرانه و طولانی مدت آن می‌تواند باعث خونریزی معده یا مشکلات کلیوی در برخی افراد شود.
DMARDها
دستۀ دیگری از داروها به نام داروهای ضد روماتیسمی تعدیل کنندۀ بیماری، (DMARDs) به جلوگیری از آسیب مفصل، کاهش سرعت پیشرفت آرتریت و همچنین، کاهش درد، سفتی و التهاب کمک می‌کنند. شروع اثر DMARD ها کمی طولانی است و نباید در ابتدای درمان، انتظار پاسخ کامل داشت. مهم‌ترین داروی این دسته، متوترکسات نام دارد.
کورتیکواستروئید ها (کورتون‌ها)
داروهای استروئیدی مانند پردنیزولون به کاهش التهاب کمک می‌کنند. این داروها معمولاً برای مدت کوتاهی تجویز می‌شوند تا اثر داروهای دیگر شروع شود. ممکن است در برخی بیماران، به‌صورت داخل مفصلی هم تزریق شوند.
داروهای بیولوژیک
درمان بیولوژیک شامل داروهایی است که برای کاهش تورم، درد و سفتی مفاصل استفاده می‌شوند. این داروها می‌توانند خطر ابتلا به انواع عفونت‌ها را افزایش دهند. اگر فرزند شما این داروها را مصرف می‌کند، وضعیت سلامتی وی باید به‌دقت نظارت شود.
پزشک قبل از شروع درمان با این داروها، آزمایش‌های مختلفی به‌منظور بررسی برخی عفونت‌ها مانند سل و هپاتیت انجام می‌دهد. از داروهای این دسته، می‌توان به آدالیمومب، اینفلیکسیماب و توسیلیزوماب اشاره کرد.
درمان غیردارویی
جراحی
بسیاری از کودکان هرگز نیازی به جراحی نخواهند داشت. با این حال، گاهی برای رفع مشکلات ناشی از آرتریت، مانند اختلاف طول پا (یعنی اگر یک پا از پای دیگر بلندتر باشد) جراحی نیاز است. همچنین در صورت آسیب شدید مفاصل جراحی نیاز است.
فیزیوتراپی و کاردرمانی
اگر آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان باعث مشکلات عضلانی شود، فیزیوتراپی کمک کننده است. پزشک به برخی از بیماران توصیه می‌کند که از فیزیوتراپیست کمک بگیرند. فیزیوتراپی به حفظ انعطاف پذیری مفاصل، حفظ دامنه حرکتی و تون عضلانی کمک می‌کند. کاردرمانگر توصیه‌های بیشتری در مورد ورزش مناسب و تجهیزات حفاظتی برای فرزندتان به شما ارائه خواهد داد.
در صورت نیاز، متخصص فیزیوتراپی یا کاردرمانگر به فرزند شما توصیه می‌کند که از آتل‌های مفصلی استفاده کند. آتل‌های مفصلی به محافظت از مفاصل و نگه داشتن آن‌ها در موقعیت مناسب کمک می‌کنند.
تغذیه و مکمل
دنبال کردن یک رژیم غذایی سالم برای تمام کودکان در حال رشد مهم است، اما کودکان مبتلا به آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان باید از فرآورده هایی استفاده کنند که در کنار تقویت رشد و نمو التهاب را نیز کاهش دهد.
رژیم غذایی
رژیم غذایی مناسب برای بیماری آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان
فرآورده‌های غنی از فیبر
شامل انواع غلات سبوس‌دار، سیب زمینی، لوبیا و عدس
پروتئین‌ها
شامل پروتئین‌های گیاهی (حبوبات، لوبیا، نخود فرنگی، عدس، آجیل و دانه‌ها) و پروتئین‌های حیوانی شامل قسمت‌های بدون چربی گوشت قرمز و سفید نیز باید در این لیست قرار گیرند.
سبزیجات
سبزیجاتی که برگ سبز تیره دارند، غنی از فولات هستند. مصرف این سبزیجات برای کودکانی که از داروی متوتروکسات استفاده می‌کنند، بسیار مهم است؛ زیرا این دارو باعث کمبود فولات می‌شود. اسفناج، چغندر، توت، گوجه فرنگی، گیلاس، کلم بروکلی و کلم پیچ گزینه‌های خوبی هستند.
غذاهای غنی از کلسیم و ویتامین D به بهبود عملکرد سیستم عضلانی اسکلتی کمک می‌کنند. ویتامین D دارای خواص مهم تقویت‌کنندۀ سیستم ایمنی نیز هست. بسیاری از کودکان مبتلا به آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان نیاز به ترکیبات حاوی کلسیم و ویتامین D دارند. این مسئله خصوصاً در مورد کودکانی که ازکورتون‌ها استفاده می‌کنند، بیشتر صادق است؛ زیرا این داروها مانع از جذب کلسیم می‌شوند.
گیاهان و ادویه‌های دارای خواص ضدالتهابی
زنجبیل، زردچوبه، دارچین و رزماری، جایگزین مناسبی برای شکر و نمک هستند. فراموش نکنید این ادویه‌ها علی‌رغم اثرات غیرالتهابی، هیچ‌گاه نمی‌توانند جایگزین داروهای تجویز شده توسط پزشک در درمان بیماری شوند.
امگا 3
در ماهی‌های چرب مانند ماهی آزاد، ماهی تن و ساردین یافت می‌شود و دارای خواص ضدالتهابی هستند که برای قلب مفید هستند. منابع گیاهی ازجمله گردو و دانه‌ها (مانند کتان و چیا) حاوی اسید آلفا-لینولنیک‌اند که پیش مادۀ اسیدهای چرب امگا 3 است. بدن می‌تواند اسید آلفا-لینولنیک را به امگا 3 تبدیل کند.
فراموش نکنید مصرف بیش از حد گوشت‌های فرآوری شده، قند مصنوعی و چیپس روند التهابی در بدن را افزایش می‌دهد. بنابراین تا حد ممکن از مصرف آن‌ها اجتناب شود.
مکمل‌ها
مطالعات زیادی در مورد مصرف مکمل‌ها در کودکان وجود ندارد. اما برخی از مکمل‌هایی که مورد استفادۀ بزرگسالان است، می‌تواند به کودکان نیز کمک کند. همیشه قبل از مصرف مکمل‌ها و ویتامین‌ها، پزشک فرزندتان را در جریان بگذارید. برخی از مکمل‌ها عوارض جانبی ایجاد کرده و با سایر داروها تداخل دارند.
زندگی با آرتریت نوجوانان
خود مراقبتی
مراقبت‌های مفصلی
اگر مفاصل فرزندتان دردناک باشد، استراحت بسیار کمک‌کننده است. فعالیت‌های او را محدود کنید تا زمانی که علائم وی بهبود یابد. اگر درد بهبود یافت، به‌تدریج به او اجازه دهید فعالیت‌های روزمرۀ خود را آغازکند. از او بخواهید از انجام حرکات و فعالیت‌هایی که باعث اعمال فشار به مفاصل می‌شود مانند ورزش‌های سنگین، خودداری کند.
بهبود علائم در صورت عود بیماری
کمپرس سرد یا گرم می‌تواند به کاهش تورم و درد کمک کند. یخ همچنین به جلوگیری از آسیب بافت کمک می‌کند. از کیسۀ یخ استفاده کنید یا یخ‌های خردشده را درون کیسۀ پلاستیکی قرار دهید. آن را با حوله بپوشانید و هر یک ساعت یک بار به مدت 15 الی 20 دقیقه روی مفاصل قرار دهید. همچنین می‌توانید هر 2 ساعت یک بار به مدت 20 دقیقه کیسه آب گرم روی مفاصل او بگذارید. اعمال گرما را می‌توانید ازطریق کیسه‌های آب گرم یا حمام آب داغ انجام دهید. همچنین، بستن مفصل با کمک آتل می‌تواند به استراحت مفاصل و کاهش التهاب کمک کند.
معاینات دوره‌ای
معاینۀ چشم پزشکی دوره‌ای به‌منظور بررسی التهاب چشم باید انجام شود. در صورتی که التهاب، به موقع تشخیص و درمان نشود، سبب بروز اختلالات بینایی می‌شود. گلوکوم (آب سیاه)، آب مروارید و آسیب دائمی بینایی از جمله عوارض ناشی از التهاب شدید چشم هستند.
ورزش
فعالیت بدنی به افزایش قدرت و انعطاف‌پذیری کمک می‌کند. از توصیه تمریناتی که درد کودک را افزایش می‌دهند، اجتناب کنید. کودک را تا حد ممکن فعال نگه دارید. با وجود اینکه فعالیت بدنی نقش قابل توجهی در درمان آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان دارد، تحقیقات نشان دادند که کودکان مبتلا به آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان به اندازه‌ی همسالان خود فعالیت بدنی ندارند. کودکانی که فعالیت بدنی کمتری دارند و کم تحرک هستند، درد شدیدتر و محدودیت‌های بیشتری در فعالیت‌های روزانه خود تجربه می‌کنند. مطالعات زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد تمرینات ورزشی خطری ندارند. برنامه‌های ورزشی به طور کلی از یک الی سه بار در هفته انجام می‌شوند.
فعالیت بدنی مزایای بسیاری دارد از جمله:
- بهبود انعطاف‌پذیری مفاصل
- کمک به کنترل درد
- کمک به حفظ وزن سالم
- بهبود استحکام استخوان‌ها
- کمک به عضلات برای تقویت مفاصل
- بهبود خلق و خو، خواب و انرژی
- ایجاد اعتماد به نفس
چه تمریناتی برای کودکان مبتلا به آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان مناسب است؟
کودکان مبتلا به آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان برای بهبود سلامت و قدرت خود، به انواع مختلف تمرینات نیاز دارند. فعالیت‌ها بسته به سن کودک، شدت بیماری و علاقۀ کودک متفاوت خواهد بود. ورزش باید شامل ترکیبی از موارد زیر باشد:
- تمرینات کششی و انعطاف‌پذیری مانند یوگا
- تمرینات تقویتی
- تمرینات هوازی مانند شنا
سلامت روان
کودکان و نوجوانان مبتلا به آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان ممکن است افسردگی و سایر مشکلات روحی-روانی را تجربه کنند. نگرانی دربارۀ کنار آمدن با شرایط، کنار گذاشته شدن از برخی فعالیت‌ها، مصرف داروها، زندگی با درد غیرقابل پیش بینی و احساس از دست دادن کنترل بدن خود، از دلایل عمدۀ افسردگی در کودکان مبتلاست.
ارتباط واضحی بین درد مزمن و افسردگی در بزرگسالان وجود دارد که احتمالاً در کودکان نیز صادق است. درد باعث استرس و افسردگی می‌شود و این اختلالات نیز، می‌تواند درد را بدتر کند.
تحقیقات همچنین نشان می‌دهد که بین افسردگی و مشکلات خواب، رابطۀ آشکاری وجود دارد. اختلالات خواب در کودکان مبتلا به آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان بیشتر از سایر کودکان دیده می‌شود.
چگونه از وجود افسردگی در کودکان آگاه شویم؟
برخی از علائم رایج دیگر برای تشخیص افسردگی در کودکان شامل موارد زیر است:
- تحریک‌پذیری یا عصبانیت
- نوسانات خلقی
- احساس مداوم غم یا ناامیدی
- کناره‌گیری اجتماعی یا انزوا
- افزایش حساسیت نسبت به طرد شدن
- گریه یا خشم
- عزت نفس پایین، احساس بی‌ارزشی
- خستگی یا انرژی کم
- مشکلات جسمی مانند درد معده یا سردرد که با درمان بهتر نمی‌شوند.
والدین چگونه می‌توانند در این باره به فرزندان خود کمک کنند؟
شناسایی دلیل اصلی مشکلات خلقی می‌تواند کمک کننده باشد. به‌عنوان مثال، اگر دلیل اصلی بروز اختلالات خلقی درد است، به او کمک کنید تا از عهدۀ آن برآید. اگر دلیل افسردگی فرزندتان این است که نمی‌تواند فعالیت مورد علاقۀ خود را انجام دهد، به او کمک کنید فعالیت جدیدی را که مورد علاقه‌اش است، پیدا کند.
گفت‌وگوی صریح و صادقانه با کودکان دربارۀ ترس آن‌ها نیز می‌تواند کمک کند. دردهای ناشی از بیماری و درمان آن را کوچک نشمارید. به‌عنوان مثال به او نگویید که تزریق درد ندارد. در عوض، به او کمک کنید تا با روش دیگری مانند حواس‌پرتی (به‌عنوان مثال گوش دادن به موسیقی یا تماشای نمایش مورد علاقۀ خود در طول تزریق) با ترس خود روبه‌رو شود. کمک به فرزندان در کنترل استرس، درد و خستگی و ایجاد عادات بهتر خواب نیز می‌تواند مشکلات خلقی را برطرف کند.
به کودکان اجازه دهید مسئولیت وظایفی را که قادر به انجام آن هستند، برعهده بگیرند. این وظایف می‌تواند شامل کارهای روزمره یا مصرف و مدیریت داروها (در فرزندان بالغ‌تر) باشد.
در صورت عدم بهبودی علائم، حتماً این موضوع را با پزشک درمیان بگذارید.
واکسن‌ها
پزشک در صورت صلاحدید، توصیه به دریافت برخی واکسن‌ها قبل از شروع داروهای بیولوژیک می‌کند. در صورت استفاده از داروهای سرکوب کنندۀ سیستم ایمنی، دریافت برخی از واکسن‌های زنده توصیه نمی‌شود؛ در این باره با پزشک خود مشورت کنید. فراموش نکنید این کودکان منعی در دریافت واکسن کووید 19، آنفلوانزا و HPV ندارند.
داروها
با نظر پزشک، برخی داروها در این بیماران بسته به سن، شدت درگیری و نوع بیماری تجویز می‌شود. از مصرف خودسرانه و تغییر در دوز مصرفی بدون صلاحدید پزشک خودداری کنید. مهم‌ترین داروهای مورد استفاده در آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان عبارتند از:
- متوترکسات
- آناکینرا
- آزاتیوپرین
- داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند ناپروکسن، ایبوپروفن
- کورتیکواستروئیدها مانند پردنیزولون
امتیاز بینندگان:5 ستاره