اطلاعات عمومی
آب مروارید چیست؟
آب مروارید یا کاتاراکت به معنای تار شدن عدسی طبیعی چشم است. شاید بتوان گفت دیدن از طریق یک عدسی تار مثل تماشای دنیا از پشت پنجره‌‌ای یخ‌زده یا مه‌آلود است.
بنابراین برای افراد مبتلا به آب مروارید انجام فعالیت‌هایی مثل خواندن، رانندگی به‌خصوص در شب و تشخیص و تماشای صورت افراد، سخت‌تر است.
در اکثر مواقع آب‌مروارید به‌آهستگی پیشرفت می‌کند و بلافاصله اختلالی در بینایی فرد ایجاد نمی‌کنند. اما به‌مرور زمان، این بیماری می‌تواند در سیستم بینایی فرد اختلال ایجاد کند.
در ابتدای بیماری، نور و استفاده از عینک می‌تواند کمک‌کننده باشد، اما درصورتی‌که آب مروارید چنان پیشرفت کند که درروند زندگی روزانه و فعالیت‌های معمول اختلال ایجاد کند، ممکن است به جراحی آب مروارید نیاز داشته باشید. خبر خوب اینکه به‌طورکلی جراحی در این بیماری، یک روش ایمن و مؤثر است.
انواع آب مروارید
آب مروارید هسته‌ای یا نوکلئار
در این نوع آب مروارید، ابتدا مرکز عدسی تحت تأثیر قرار می‌گیرد؛ درنتیجه ممکن است در ابتدا سطح نزدیک‌بینی فرد بیشتر شود یا حتی دید فرد برای مطالعه بهبود پیدا کند. اما با گذشت زمان، عدسی زردتر شده و دید فرد تیره‌تر می‌شود. با پیشرفت تدریجی بیماری، ممکن است عدسی قهوه‌ای‌رنگ شود.
زرد یا قهوه‌ای شدن عدسی و پیشرفت بیماری می‌تواند در تشخیص سایۀ رنگ‌ها اختلال ایجاد کند.
آب مروارید قشری یا کورتیکال
در این نوع آب مروارید، لبه‌های عدسی چشم تحت تأثیر قرار می‌گیرند. این بیماری، به‌صورت تیرگی یا رگه‌هایی سفیدرنگ و گوه‌ای شکل از لبۀ بیرونی قشر عدسی شروع می‌شود. با پیشرفت این بیماری، رگه‌های سفیدرنگ تا مرکز عدسی گسترش پیدا می‌کنند و درنتیجه عبور نور از مرکز عدسی با مشکل مواجه می‌شود.
آب مروارید زیر کپسولی یا ساب کپسولر خلفی
در این نوع آب مروارید، پشت عدسی درگیر می‌شود. این بیماری معمولاً در نزدیکی پشت عدسی و در مسیر نور، یک ناحیۀ کوچک و مات ایجاد می‌کند.
همچنین در دید فرد به هنگام مطالعه تداخل ایجاد می‌کند، دید فرد را در نور شدید کاهش می‌دهد و باعث تابش نور خیره‌کننده یا ایجاد هاله در اطراف نورها در شب می‌شود. سرعت پیشرفت آن از سایر انواع آب مروارید بیشتر است.
آب مروارید مادرزادی
به آب مرواریدی که فرد با آن متولد می‌شود، نوع ماردزادی گفته می‌شود. برخی از افراد از کودکی به آن مبتلا می‌شوند یا حتی با آن به دنیا می‌آیند. آب مروارید مادرزادی ممکن است نتیجهٔ یک تروما یا عفونت داخل رحمی باشد یا ممکن است ریشۀ ژنتیکی داشته باشد.
همچنین نوع مادرزادی این بیماری ممکن است در اثر دیستروفی میوتونیک، گالاکتوزمی، نوروفیبروماتوز نوع دو یا سرخجه ایجاد شود. آب مروارید مادرزادی همیشه بینایی فرد را مختل نمی‌کند، اما در صورت ایجاد مشکل در بینایی فرد، عدسی کدر برداشته می‌شود.
علائم و نشانه‌ها
در ابتدا، تاری دید ناشی از آب مروارید ممکن است تنها قسمت کوچکی از عدسی چشم را تحت تأثیر قرار دهد و درنتیجه فرد از کاهش دامنهٔ دید خود بی‌اطلاع باشد. اما همان‌طور که این بیماری پیشرفت می‌کند، قسمت‌های بیشتری از عدسی را کدر کرده و نور عبوری از عدسی را منحرف می‌کند که این موضوع ممکن است منجر به علائم قابل‌توجه‌تری شود.
علائم و نشانه‌های این بیماری عبارتند از:
- دید تار، کدر یا کم‌نور
- حساسیت به نور و تابش خیره‌کننده
- احساس نیاز به نور بیشتر برای مطالعه و سایر فعالیت‌ها
- دیدن هاله در اطراف چراغ‌ها
- تغییرات مکرر در شمارهٔ عینک یا لنزهای تماسی
- محو شدن یا زرد شدن رنگ‌ها
- دوبینی در یک چشم
- اختلال بینایی در شب
عوامل مؤثر در ابتلا
عواملی که خطر ابتلا به آب مروارید را افزایش می‌دهند، عبارتند از:
- افزایش سن
- دیابت
- قرار گرفتن بیش‌ازحد در معرض نور خورشید
- سیگار کشیدن
- چاقی
- فشارخون بالا
- سابقهٔ آسیب یا التهاب چشم
- سابقهٔ جراحی چشم
- استفاده طولانی‌مدت از داروهای کورتیکواستروئیدی (کورتون‌ها)
- نوشیدن الکل به مقدار زیاد
علائم هشدار
در صورت مشاهدهٔ هرگونه تغییر در بینایی خود، برای معاینۀ چشم وقت بگیرید. اگر دچار تغییرات ناگهانی در بینایی، مانند دوبینی، مشاهده جرقه‌های نور، درد ناگهانی چشم و سردرد ناگهانی شدید، بهتر است فوراً به پزشک مراجعه کنید.
تشخیص
بررسی‌های بالینی
برای تعیین اینکه آیا آب مروارید دارید یا خیر، پزشک سابقۀ پزشکی و علائم شما را بررسی می‌کند و معاینۀ چشم را انجام می‌دهد. پزشک شما ممکن است چندین آزمایش انجام دهد، ازجمله:
بینایی‌سنجی
در بینایی‌سنجی از نمودار چشمی برای اندازه‌گیری میزان خواندن تعدادی حروف استفاده می‌شود. هرکدام از چشمان شما درحالی‌که چشم دیگر پوشانده شده است و دید ندارد، به ترتیب مورد سنجش قرار می‌گیرند.
با استفاده از یک نمودار یا یک دستگاه نمایش‌دهندۀ حروف که حروف در آن به‌تدریج کوچک‌تر می‌شوند، چشم‌پزشک تشخیص می‌دهد که آیا بینایی 20/20 دارید یا اینکه بینایی شما دچار مشکل است.
معاینه با اسلیت لمپ
اسلیت لمپ دستگاهی است که به چشم‌پزشک اجازه می‌دهد تا ساختارهای جلوی چشم شما را با بزرگنمایی ببیند. اسلیت لمپ نوعی میکروسکوپ است که از یک نور با شدت زیاد برای معاینه و بررسی چشم شما استفاده می کند.
معاینۀ شبکیه
جهت آماده‌شدن برای معاینۀ شبکیه چشم، چشم‌پزشک قطره‌هایی را در چشم‌های شما می‌ریزد تا مردمک چشم‌ها را کاملاً باز کند (گشاد شوند). این کار بررسی پشت چشم (شبکیه) را آسان‌تر می‌کند. با استفاده از یک اسلیت لمپ یا دستگاه خاصی به نام افتالموسکوپ، چشم‌پزشک شما می‌تواند لنز یا عدسی چشم را برای علائم آب مروارید بررسی کند.
تونومتری
این آزمایش فشار مایع را در چشم اندازه‌گیری می‌کند. چندین دستگاه مختلف برای انجام این کار وجود دارد که پزشک بر اساس صلاح‌دید، یکی از آن‌ها را انتخاب می‌کند.
بررسی‌های آزمایشگاهی
بررسی‌های آزمایشگاهی در تشخیص آب مروارید جایگاهی ندارد.
بررسی‌های تصویربرداری
بررسی‌های تصویربرداری در تشخیص آب مروارید جایگاهی ندارد.
درمان
درمان دارویی
درمان دارویی برای آب مروارید جایگاهی ندارد و پزشک باید در جریان داروهای مصرفی و بیماری‌های زمینه‌ای بیمار قرار گیرد تا در رابطه با قطع مصرف یا ادامه دادن داروها تصمیم‌گیری کند. برای مثال، درصورتی‌که بیمار تامسولوسین مصرف می‌کند، بهتر است حتماً پزشک را در جریان مصرف دارو قرار دهد.
قبل و بعد از جراحی نیز ممکن است داروهایی مانند آنتی‌بیوتیک (قطره‌های آنتی‌بیوتیک چشمی) برای پیشگیری از عفونت در صورت صلاح‌دید پزشک تجویز شود.
درمان غیردارویی
اگر علائم بیماری شما خفیف است، ممکن است فقط به یک نسخۀ جدید برای تغییر عینک یا لنز نیاز داشته باشید. آب مروارید معمولاً با گذشت زمان بدتر می‌شود. درنهایت، پزشک شما احتمالاً جراحی را برای برداشتن آب مروارید توصیه خواهد کرد.
لازم به ذکر است در بعضی مواقع برای درمان سایر بیماری‌های چشمی، مانند تغییرات مرتبط با افزایش سن در شبکیه (بافت پشت چشم) یا رتینوپاتی دیابتی، نیاز به جراحی آب مروارید است که توسط متخصص چشم‌پزشک انجام می‌شود.
جراحی
در حین جراحی آب مروارید، جراح عدسی کدر را برمی‌دارد و عدسی مصنوعی جدید را جای‌گذاری می کند. عدسی جدید شفاف است و متناسب با چشم شما و نیازهای بینایی‌تان شخصی‌سازی شده است.
جراحی آب مروارید حدود یک ساعت طول می‌کشد. این کار با بی‌حسی موضعی انجام می‌شود و پزشک از قطره‌های چشمی یا تزریق برای بی‌حس‌کردن چشم استفاده می‌کند. (داروی بی‌حس کردن یک ناحیه خاص) بنابراین در طول جراحی شما هوشیار هستید، اما مراحل جراحی را احساس یا مشاهده نمی‌‌کنید.
جراحی این بیماری به ۲ روش انجام می‌شود:
جراحی آب مروارید فیکو امولسیفیکیشن
فیکوامولسیفیکیشن رایج‌ترین روش جراحی آب مروارید است. چشم‌پزشک شما یک سوراخ کوچک در چشم ایجاد می‌کند تا به عدسی تار برسد. با استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا (اولتراسوند) یا لیزر، چشم‌پزشک لنز را تکه‌تکه می‌کند. سپس پزشک تکه‌های لنز را از چشم شما خارج کرده و یک لنز پلاستیکی جدید را در چشم قرار می‌دهد.
جراحی آب مروارید خارج کپسولی
اگر تکنیک فیکوامولسیفیکیشن گزینۀ خوبی برای شما نباشد، ممکن است پزشک شما جراحی آب مروارید خارج کپسولی را توصیه کند. به عنوان مثال، نوع پیشرفتهٔ آن ممکن است آنقدر متراکم باشد که به‌راحتی از هم جدا شود.
در جراحی نوع خارج کپسولی، چشم پزشک دهانۀ بزرگ‌تری در چشم ایجاد می‌کند. در این روش به جای شکستن عدسی و سپس برداشتن آن، پزشک لنز را به صورت یک‌تکه برمی‌دارد. سپس جراح، لنز ساخته‌شدهٔ جدید را جایگزین می‌کند.
پس از جراحی، معمولاً به مدت یک یا دو روز ممکن است علائم زیر را داشته باشید:
- خارش
- احساس ناراحتی خفیف در چشم
- آبریزش چشم
- حساسیت به نور
- تاری دید
برای چند هفته پس از جراحی، ممکن است نیاز به استفاده از قطره‌های چشمی داشته باشید. این قطره به بهبودی، جلوگیری از عفونت و کنترل فشار داخل چشم کمک می‌کند.
همچنین در طول هفته‌های ابتدایی پس از جراحی، از انجام فعالیت‌های زیر خودداری کنید:
- دست زدن به چشم‌ها
- خم شدن بیش از حد
- بلند کردن وسایل سنگین
- انجام هر کاری که به چشم شما آسیب بزند
بهبودی پس از جراحی آب مروارید چقدر طول می‌کشد؟
چشم شما باید در عرض ۸ هفته بهبود پیدا کند. اما می‌توانید یک روز پس از جراحی، بلافاصله به فعالیت‌های روزانه خود بپردازید.
آیا جراحی آب مروارید بی‌خطر است؟
جراحی آب مروارید یکی از ایمن‌ترین و متداول‌ترین جراحی‌هایی است که در اقصی نقاط دنیا انجام می‌شود و عوارض ناشی از آن بسیار کم است. اما می‌توانید برای اطمینان بیشتر، راجع به خطرات احتمالی ناشی از جراحی با پزشک خود صحبت کنید.
جراحی آب مروارید تا چه حد دردناک است؟
در طول عمل جراحی برداشتن آب مروارید بیمار هیچ‌گونه دردی احساس نمی‌کند. پس‌ازآن، ممکن است درد و ناراحتی خفیفی داشته باشید که پزشک برای شما داروهای مسکن تجویز خواهد کرد تا در یکی دو روز اول برای کنترل درد مصرف کنید.
تغذیه و مکمل
اگر می‌خواهید بینایی مناسبی داشته باشید، باید یک سبک زندگی سالم داشته باشید، ورزش کنید و غذای سالم و مقوی میل کنید.
زندگی سالم شامل فعالیت‌هایی مانند ورزش کردن، رژیم غذایی متعادل و رعایت اصول بهداشتی است.
رژیم غذایی
باید تا حد امکان، از مصرف نوشیدنی‌های گازدار، غذاهای فرآوری یا سرخ‌شده و تنقلات شیرین، اجتناب کنید؛ زیرا مصرف غذاها و نوشیدنی‌های ناسالم، با بروز بیشتر آب مروارید در کودکان نیز مرتبط است.
برای کاهش خطر ابتلا به آب مروارید، روزانه سه وعده غلات کامل، دو وعده ماهی در هفته و 5 تا 9 وعده میوه و سبزی در روز مصرف کنید.
غذاهای ذکرشده در زیر، برخی از مؤثرترین مواد غذایی در به حداقل رساندن خطر ابتلا به این بیماری هستند. اگرچه این فهرست کامل نیست، اما استفاده از این مواد غذایی، به تقویت چشم و پیشگیری از آب مروارید کمک می‌کند.
اسیدهای چرب امگا 3
اسیدهای چرب امگا 3 به حفظ سلامت چشم‌ها کمک می‌کند و خطر ابتلا به بیماری را به حداقل رسانده و چشم‌ها را هیدراته نگه می‌دارند ( از خشکی چشم‌ها جلوگیری می کنند).
خوب است بدانید دانه‌های کتان سرشار از اسیدهای چرب امگا 3 هستند و یکی از بهترین منابع آن محسوب می‌شوند. اسیدهای چرب امگا 3 را می‌توان در گوشت گاو، توفو و ماهی‌های چرب مانند هالیبوت، ماهی کاد، ساردین و ماهی آزاد نیز یافت.
ویتامین C
ویتامین C مدت‌هاست که به پیشگیری از سرماخوردگی کمک می‌کند، اما می‌تواند به کاهش خطر آب مروارید نیز کمک کند.
پرتقال، فلفل قرمز و سبز چیلی، فلفل دلمه‌ای، سبزی با برگ تیره، کیوی، پاپایا و کلم بروکلی همگی سرشار از ویتامین C هستند.
آجیل و دانه‌ها
دانه‌ها و مغزها سرشار از ویتامین E هستند. ویتامین E یک آنتی‌اکسیدان است که به محافظت از غشای چشم شما کمک می‌کند. ویتامین E، اسیدهای چرب امگا 3 و آنتی‌اکسیدان‌ها همگی در گردو به مقدار زیاد یافت می‌شوند.
از آجیل و دانه‌هایی که برای چشم مفید هستند، می‌توانیم به بادام‌زمینی، بادام، فندق و تخمه آفتابگردان اشاره کنیم.
غلات کامل
استفاده از غلات کامل نه‌تنها به سلامت چشم شما کمک می‌کند، بلکه می‌تواند خطر ابتلا به آب مروارید را در اوایل زندگی کاهش دهد.
کینوا، بلغور جو دوسر، چاودار، گندم، برنج قهوه‌ای، گندم ازجمله غلات خوبی هستند که می‌توانید به رژیم غذایی‌تان اضافه کنید.
میوه‌ها و سبزیجات
میوه‌ها و سبزیجات زرد، قرمز و نارنجی شامل کاروتنوئیدها هستند. کارتنوئیدها درواقع رنگ‌دانه‌هایی هستند که به سبزی‌ها و میوه‌ها رنگ می‌دهند. این مواد غذایی را می‌توان به‌صورت خام مصرف کرد، اما جوشاندن آن‌ها از قبل، بهترین نتیجه را به‌همراه دارد.
کاروتنوئیدهایی مانند بتاکاروتن و ویتامین A در طالبی، سیب‌زمینی شیرین، هویج و کدوتنبل یافت می‌شوند و به پیشگیری از ابتلا به آب مروارید کمک می‌کنند.
گنجاندن 10 میلی‌گرم کاروتنوئید در رژیم غذایی خطر ابتلا به آب مروارید را تا 26٪ کاهش می‌دهد. همچنین سبزیجات و میوه‌ها دارای بالاترین میزان آنتی‌اکسیدان هستند. هنگام خرید به‌دنبال میوه‌ها و سبزیجات با رنگ‌های متنوع باشید. پوست‌ها سرشار از لوتئین، زآگزانتین و ویتامین‌های A ،C و E هستند؛ بنابراین هر زمان که می‌توانید این مواد غذایی را میل کنید.
مکمل‌ها
طبق توضیحات ارائه‌شده، مکمل‌های حاوی امگا 3، ویتامین سی، لوتئین و بتاکاروتن برای کمک به حفظ سلامت چشم‌ها کمک‌کننده هستند.
زندگی با آب مروارید
خود‌مراقبتی
هیچ مطالعه‌ای ثابت نکرده است که چگونه می‌توان از آب مروارید جلوگیری کرد یا سرعت پیشرفت آن را کاهش داد. اما پزشکان عقیده دارند چندین استراتژی ممکن است مفید باشد؛ ازجمله:
معاینۀ چشمی منظم
معاینۀ چشمی منظم داشته باشید. معاینۀ چشم می‌تواند به تشخیص آب مروارید و سایر مشکلات چشمی در مراحل اولیه کمک کند. شاید خوب باشد از پزشک خود بپرسید که هرچند وقت یک‌بار باید معاینۀ چشم انجام دهید.
ترک سیگار
از پزشک خود بخواهید که در مورد چگونگی ترک سیگار پیشنهاد‌هایی بدهد. داروها و مشاوره برای ترک سیگار، برای کمک‌کننده خواهند بود.
کنترل سایر بیماری‌های زمینه‌ای
اگر دیابت یا سایر بیماری‌های زمینه‌ای دارید که می‌تواند خطر ابتلا به آب مروارید را افزایش دهد، برای کنترل و درمان آن‌ها اقدام کنید.
داشتن رژیم غذایی سالم شامل میوه‌ها و سبزیجات
رژیم غذایی سالمی را انتخاب کنید که حاوی مقدار زیادی میوه و سبزیجات باشد. اضافه کردن انواع میوه‌ها و سبزیجات رنگارنگ به رژیم غذایی، تضمین می‌کند که ویتامین‌ها و مواد مغذی زیادی دریافت می‌کنید. همان‌طور که گفتیم، میوه‌ها و سبزیجات، دارای آنتی‌اکسیدان‌های زیادی هستند که به حفظ سلامت چشم کمک می‌کنند.
رژیم غذایی سالم سرشار از ویتامین‌ها و مواد معدنی، با کاهش خطر ابتلا به آب مروارید مرتبط است. میوه‌ها و سبزیجات فواید سلامتی ثابت‌شدۀ زیادی دارند و راهی مطمئن برای افزایش میزان مواد معدنی و ویتامین‌ها در رژیم غذایی شما هستند.
استفاده از عینک آفتابی
اشعۀ ماوراءبنفش خورشید ممکن است به ایجاد آب مروارید کمک کند. هنگامی‌که خارج از منزل می‌شوید، از عینک آفتابی برای جلوگیری از رسیدن اشعه ماوراءبنفش B (UVB) به چشم استفاده کنید.
عدم مصرف الکل
مصرف الکل می‌تواند خطر ابتلا به آب مروارید را افزایش دهد.
سلامت روان
ارتباط بین بینایی ضعیف و سلامت روان می‌تواند پیامدهای روانی‌اجتماعی منفی داشته باشد که بر زندگی روزمره تأثیر بگذارد. از دست دادن بینایی به‌شکل قابل توجهی به کارهای روزمره و اوقات فراغت آسیب می‌رساند. همچنین ممکن است بر سلامت روان فرد تاثیر بگذارد و باعث شود افراد نتوانند کار کنند یا فعالیت‌هایی را که قبلاً به آن علاقه داشتند را دنبال کنند.
علائم افسردگی ناشی از اختلال بینایی عبارتند از:
- عدم تمایل به شرکت در رویدادهای اجتماعی
- احساس خجالت
- احساس سربار بودن
- نگرانی برای از دست دادن کامل بینایی
- نگرانی برای افتادن و آسیب دیدن
- مشکل در انجام فعالیت‌های روزمرهٔ زندگی
متأسفانه افرادی که بینایی‌شان را از دست داده‌اند، ببیشتر در معرض ابتلا به افسردگی هستند و در صورت مشاهدهٔ علائم ذکرشده، بهتر است به روانشناس یا متخصص روان‌پزشک مراجعه کنند.
داروها
همان‌طور که در بخش قبل اشاره شد، داروها در درمان آب مروارید جایگاهی ندارند.
بدون دیدگاه