اطلاعات عمومی
دیابت نوع 2 چیست؟
دیابت نوع 2 اختلالی است که باعث میشود بدن نتواند از قند (گلوکز) بهعنوان سوخت استفاده کند. این وضعیت در طولانیمدت باعث گردش بیش از حد قند در جریان خون میشود و سطح بالای قند خون میتواند منجر بروز به اختلال در سیستم گردش خون، عصبی و ایمنی شود.
در دیابت نوع ۲ بدن انسولین کافی و هورمونی که حرکت قند را به داخل سلولها انتقال میدهد، تولید نمیکند (سلولها به انسولین واکنش ضعیفی نشان میدهند که در نتیجه قند کمتری مصرف میکنند). دیابت نوع 2 قبلاً بهعنوان دیابت بزرگسالان شناخته میشد، اما دیابت نوع 1 و 2 هردو ممکن است در دوران کودکی و بزرگسالی شروع شوند.
نوع 2 در افراد مسن شایعتر است، اما افزایش تعداد کودکان مبتلا به چاقی، منجر به موارد بیشتر دیابت نوع 2 در میان جوانان شده است. کاهش وزن، تغذیهٔ خوب و ورزش میتوانند به شما در کنترل این بیماری کمک کنند. اگر رژیم غذایی و ورزش برای کنترل قند خون شما کافی نیست، ممکن است به داروهای دیابت یا انسولین درمانی نیز نیاز داشته باشید.
علائم و نشانهها
علائم و نشانههای دیابت نوع 2 اغلب به کندی بروز پیدا میکنند. در واقع، شما میتوانید سالها با دیابت نوع 2 زندگی کنید و متوجه آن نشوید. هنگامی که علائم و نشانهها بروز پیدا میکنند، ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- پرنوشی
- پرخوری
- تکرر ادرار
- بیحسی یا گزگزدر انگشتان دست یا پا
- تاری دید
- کاهش وزن ناخواسته
- زخمهایی که دیر التیام مییابند
- عفونتهای مکرر
- مناطقی از پوست که تیره میشوند ( معمولاً در زیر بغل و گردن که این وضعیت اغلب نشاندهندهٔ مقاومت به انسولین است)
عوامل مؤثر در ابتلا
- چاقی
- کمتحرکی
- سن بالا
- فشارخون و کلسترول بالا
- دیابت بارداری
- سندرم تخمدان پلی کیستیک
- سابقهٔ ابتلای یکی از اعضای خانواده به دیابت
علائم هشدار
در صورت مشاهدۀ علائم زیر، به پزشک مراجعه کنید:
- سردرگمی یا از دست دادن حافظه
- تب بالا
- قند خون بالا برای بیش از 24 ساعت
- تهوع و استفراغ بیش از چهار ساعت
- نداشتن تعادل یا اختلال در راهرفتن
- درد شدید در هر نقطه از بدن
- مشکل در حرکت بازوها یا پاها
تشخیص
دیابت یک بیماری مزمن است که میتواند باعث بروز بیماری قلبی، اختلالات بینایی، نارسایی کلیه و برخی عوارض دیگر شود. علائم دیابت نوع 2 بهتدریج ظاهر میشود یا ممکن است مشهود نباشد. بیماران در مرحلهٔ پیش دیابتی علامتی ندارند.
بررسیهای بالینی
- اندازهگیری BMI
- دور کمر
- معاینهٔ فوندوسکوپی ( معاینهٔ ته چشم )
- معاینهٔ دهان
- سمع قلب ریه
- معاینهٔ پا
- بررسی عملکرد اعصاب محیطی
بررسیهای آزمایشگاهی
تست هموگلوبین A1C
این تست میانگین قند خون در طی 2 الی 3 ماه گذشته را نشان میدهد. همچنین پزشک سطح هموگلوبین A1C مطلوب و البته راههای رسیدن به آن را به شما خواهد گفت. بنابراین اگر حتی شما یک هفته قبل از روزی که قرار است آزمایش خون بدهید تصمیم به رعایت کامل رژیم غذایی بگیرید و از ناپرهیزیهای معمول خود بکاهید تا جواب آزمایشتان مورد قبول پزشک باشد، عملاً تغییر زیادی در جواب آزمایش A1C خود ایجاد نکردهاید.
در حقیقت میتوان گفت این آزمایش فقط در صورتی روند بهبودی را نشان خواهد داد که شما حداقل بازهٔ 2 الی 3 ماهه تا حد بسیار خوبی از برنامهٔ غذایی، ورزشی و دارویی که پزشک به شما ارائه کرده است، تبعیت کرده باشید. این موضوع یکی از عواملی است که این تست را به آزمایش منتخب برای کنترل و کنترل دیابت تبدیل کرده است. از آزمایش هموگلوبین A1C برای تشخیص بیماری دیابت نوع 2 و وضعیت پیش دیابتی استفاده میشود. علاوه بر این، آزمایش هموگلوبین A1C به کنترل بیماری و کمک به تصمیمگیریهای درمانی برای جلوگیری از عوارض کمک میکند.
آزمایش قند خون ناشتا
این آزمایش سطح قند خون را پس از 8 ساعت ناشتا بودن و میزان گلوکز در خون را اندازه میگیرد. در صورت وجود علائم ناشی از افزایش سطح گلوکز (هیپرگلیسمی)، پزشک درخواست آزمایش قند خون ناشتا میدهد.
آزمایش قند خون 2 ساعت بعد از غذا
ابتدا سطح قند خون بعد از 8 ساعت ناشتا بودن اندازهگیری میشود. سپس یک نوشیدنی حاوی گلوکز به شما میدهند و دوباره سطح قند خون را بعد از 2 ساعت اندازه میگیرند. آزمایش تحمل گلوکز نحوهٔ انتقال قند از خون به بافتهایی مانند عضله و چربی را بررسی میکند. این آزمایش اغلب برای تشخیص دیابت استفاده میشود.
رایجترین آزمایش تحمل گلوکز، نوع خوراکی (OGTT) است. قبل از شروع آزمایش، نمونه خون گرفته میشود و سپس از بیمار میخواهند یک نوشیدنی حاوی مقدار مشخصی گلوکز (معمولاً 75 گرم) را بنوشد. سپس نمونه خون بیمار هر 30 الی 60 دقیقه گرفته و ثبت میشود. تست تحمل گلوکز خوراکی حداکثر 3 ساعت طول میکشد.
آزمایش قند خون تصادفی
این آزمایش در هر زمان از روز انجام میشود و نیازی به ناشتا بودن ندارد.
درمان
درمان دارویی
داروهای مختلفی بهمنظور کنترل دیابت مورد استفاده قرار میگیرند:
متفورمین
اکثر افرادی که بهتازگی مبتلا به دیابت نوع 2 شدهاند، بلافاصله مصرف دارویی به نام متفورمین را شروع میکنند. متفورمین نحوهٔ پاسخ بدن شما به انسولین را بهبود میبخشد.
سولفونیل اورهها
سولفونیل اورهها سالهاست که برای درمان دیابت نوع 2 استفاده میشوند. آنها با افزایش میزان انسولین بدن شما کار میکنند و میتوانند سطح قند خون را تقریباً 20 درصد کاهش دهند که از این دسته میتوان گلی بنکلامید و گیل کلازید را نام برد.
مهارکنندهٔ آنزیم دی پپتیدیل پپتیداز نوع 4(DPP-4)
این داروها با افزایش ترشح انسولین از پانکراس در پاسخ به یک وعدهٔ غذایی، سطح قند خون را کاهش میدهند. از سوی دیگر اشتها را نیز ممکن است کاهش دهد. در افرادی که نمیتوانند داروی خط اول (متفورمین) یا داروهای دیگر را تحمل کنند، میتوان آنها را بهتنهایی تجویز کرد، یا اگر سطح قند خون همچنان بالاتر از هدف باشد، میتوان آنها را همراه با سایر داروهای خوراکی تجویز کرد. از داروهای این دسته میتوان سیتاگلیپتین را نام برد.
مهارکنندههای SGLT-2
مهارکنندههای SGLT2 مانند امپاگلیفلوزین با افزایش دفع قند در ادرار، قند خون را کاهش میدهند. آنها از نظر قدرت، مشابه با مهار کنندههای DPP-4 هستند که بنابر صلاحدید پزشک و با توجه به شرایط بیمار تجویز میشوند. این داروها اثربخشی قابل توجهی در پیشگیری از وقایع قلبی عروقی دیابت دارند ولی هزینهٔ بالایی دارند.
اگونیست گیرندهٔ GLP-1
داروهایی هستند که بهصورت تزریقی تجویز میشوند و باعث افزایش ترشح انسولین در پاسخ به وعدهٔ غذایی و هضم آهستهتر غذا میشوند. این داروها ممکن است در افراد دارای اضافه وزن مفید باشند. تزریق لیراگلوتاید، ممکن است انتخاب خوبی برای این افراد باشد.
مگلیتینیدها
این داروها با عملکردی شبیه سولفونیل اورهها ولی اثر سریعتر، قند خون را کاهش میدهند. بنابراین باید درست قبل از غذا مصرف شوند. همچنین ممکن است در افرادی که به سولفونیل اوره آلرژی دارند توصیه شوند. رپاگلینیاید از داروهای این دسته در بازار است.
تیازولیدین دیونها
از این دستهٔ دارویی، پیوگلیتازون با افزایش حساسیت بدن به انسولین، سطح قند خون را کاهش میدهند. این دارو به شکل قرص و معمولاً در ترکیب با سایر داروها مانند متفورمین، سولفونیل اوره یا انسولین مصرف میشوند.
مهارکنندههای آلفا گلوکوزیداز
این داروها مانند آکاربوز، با تداخل در جذب کربوهیدراتها در روده عمل میکنند و با جذب گلوکز مقابله میکنند.
انسولین
در گذشته، درمان با انسولین برای بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 که قند خون آنها با داروهای خوراکی و تغییرات سبک زندگی (رژیم غذایی و ورزش) کنترل نمیشد، اختصاص داشت. با این حال، شواهدی وجود دارند که نشان میدهند درمان با انسولین در مراحل اولیه ممکن است کنترل دیابت را بهبود بخشد و به حفظ توانایی پانکراس برای ساخت انسولین کمک کند.
انواع زیادی از انسولین در دسترس است از جمله انسولین کوتاه اثر، انسولین سریع الاثر، انسولین متوسط الاثر و انسولین طولانی اثر که ممکن است پزشک بسته به نیاز بیمار، ترکیبی از انواع انسولین را برای استفاده در طول روز و شب تجویز کند.
درمان غیردارویی
در کنار مصرف بهموقع داروها و سبک زندگی سالم (مثل ورزش و تغذیهٔ مناسب)، نحوهٔ عملکرد شما در شرایط بحرانی اهمیت دارد که جلوتر در بخشهای تغذیه، ورزش و خودمراقبتی به آنها میپردازیم.
تغذیه و مکمل
رژیم غذایی
بدن فرد مبتلا به دیابت، نمیتواند مقادیر کافی انسولین را تولید کند یا قادر به استفادهٔ درست از آن نیست و این مسئله منجر به افزایش سطح قند خون میشود. تغذیهٔ سالم به شما کمک میکند تا قند خون را در محدودهٔ سالم نگهدارید. این مسئله، موضوعی حیاتی در کنترل دیابت است؛ زیرا کنترل قند خون میتواند از عوارض دیابت جلوگیری کند.
در واقع میتوان گفت رژیم دیابت خاصی وجود ندارد و نمیتوان یک رژیم غذایی را برای تمام افراد مبتلا به دیابت پیشنهاد کرد. متخصص تغذیه در تنظیم یک برنامهٔ غذایی ویژه بر اساس وزن، داروهای مصرفی، سبک زندگی و سایر مشکلات و بیماریها به شما کمک میکند. نکاتی که باید به آنها توجه شود، شامل موارد زیر است:
- توجه به زمان و میزان مصرف کربوهیدرات
- مصرف روزانهٔ انواع غذاهای سبوسدار، میوه و سبزیجات
- محدود کردن میزان چربی در رژیم غذایی
- مصرف نمک کمتر
- مصرف وعدههای متعدد اما کوچک و کمحجم در طول روز
- محدود کردن غذاهایی که دارای مقادیر زیادی قند هستند
مکملها
کروم
مکملهای کروم فواید اندکی در کنترل قند خون دارند. مصرف بیش از حد آن میتواند منجر به آسیب کلیه، مشکلات عضلانی و واکنشهای پوستی شود.
منیزیم
مکملهای منیزیم در برخی اما نه همهٔ مطالعات، فوایدی را برای کنترل قند خون نشان دادهاند. عوارض جانبی شامل اسهال و گرفتگی عضلات است. مصرف این مکمل به صورت روتین در افراد مبتلا به دیابت توصیه نمیشود.
دارچین
دارچین در برخی مطالعات، سطح گلوکز ناشتا را کاهش داده ولی سطح A1C را کاهش نداده است. بنابراین، شواهدی مبنی بر بهبود کلی تنطیم گلوکز خون بهدلیل مصرف دارچین وجود ندارد.
ویتامین B12
اگر دیابت نوع 2 و کمبود ویتامین دارید، مکمل B12 میتواند برای شما مفید باشد. افرادی که برای دیابت نوع 2 به صورت مزمن متفورمین مصرف میکنند، سطوح پایینتری از ویتامین B12 دارند. اگر متفورمین مصرف میکنید، با پزشک خود دربارهٔ آزمایش دورهای برای کمبود B12 صحبت کنید.
به یاد داشته باشید که بهترین کسی که میتواند در زمینهٔ مصرف این مکملها شما را راهنمایی کند، پزشک معالجتان است؛ حتماً نظر تخصصی او را بپرسید.
زندگی با دیابت نوع دو
خودمراقبتی
- هر روز پاهای خود را از نظر وجود زخم بررسی کنید
- غذاهای سالم مصرف کنید
- به مقدار کافی آب بنوشید
- فعالیت بدنی منظم داشته باشید
- وزن خود را در محدودهٔ سالم نگه دارید
- قند خون خود را اندازه بگیرید
- فشار خون و کلسترول خود را کنترل کنید
- سیگار را ترک کنید
- از دندانهای خود مراقبت کنید
- برای چکاپ بهصورت منظم به پزشک مراجعه کنید
- در صورت احساس افت قند خون هنگام رانندگی، در مکان امنی توقف کرده و سطح قند خون خود را اندازهگیری کنید
نکات مهم در مورد قند خون پایین
کاهش قند خون به مقادیر پایینتر از حد نرمال باعث بروز علائمی مانند لرزش، سرگیجه، تحریکپذیری یا گیجی میشود.
در صورت بروز علائم قند خون پایین، فوراً برای درمان و افزایش قند خون اقدام کنید.
اگر علائم قند خون پایین را دارید، فرآوردهای که بهسرعت قند خون شما را افزایش دهد، مصرف کنید. آبمیوه، آبنبات یا منبع دیگری از قند، گزینههای مناسبی خواهند بود.
10 الی 15 دقیقه بعد دوباره قند خون خود را اندازهگیری کنید. زمانی که قند خون به محدودهٔ نرمال بازگشت، یک وعدهٔ غذایی یا میانوعده بخورید تا از کاهش مجدد آن جلوگیری کنید و اگر همچنان سطح قند خون پایین بود، مصرف فرآوردهٔ قندی را تکرار کنید و پس از بازگشت قند خون به حالت عادی، یک وعدهٔ غذایی بخورید. برای درمان افت قند خون، همیشه کشمش یا آبنبات همراه خود داشته باشید.
چه افرادی باید در ارتباط با ابتلا به دیابت نوع دو غربالگری شوند؟
انجمن دیابت آمریکا دستورالعملهایی برای غربالگری دیابت ارائه داده است و توصیه میکند که افراد زیر از نظر دیابت غربالگری شوند:
- افراد بالای 45 سال
- زنانی که سابقهٔ دیابت بارداری داشتهاند
- بیمارانی که در مرحلهٔ پیشدیابت قرار دارند
- تمامی افراد با شاخص تودهٔ بدنی یا BMI بالاتر از 25، صرف نظر از سن، که عوامل خطر ابتلا به دیابت مانند فشار خون بالا، سطوح غیرطبیعی کلسترول، شیوهٔ زندگی کمتحرک، سابقهٔ سندرم تخمدان پلی کیستیک یا بیماری قلبی دارند
- افرادی که یکی از بستگان نزدیک آنها دیابت دارد
ورزش
ورزش نقش مهمی را در کنترل دیابت ایفا میکند و میتواند مستقل از مصرف دارو، به کاهش قند خون کمک کند. همچنین اگر چاق هستید یا اضافه وزن دارید، ورزش به شما در کنترل وزن کمک میکند و خطر ابتلا به بیماریهای قلبی را کاهش میدهد. تحرک و فعالیت در کاهش علائم افسردگی و استرس نیز مؤثر است.
پزشک در ابتدا از بیخطربودن برنامهٔ ورزشی افرادی که به دیابت مبتلا هستند، اطمینان حاصل میکند. وی در مورد علائمی مانند تنگی نفس، درد قفسهٔ سینه یا درد پا (هنگام بالا رفتن از پلهها یا سربالایی) سوال میکند. در موارد نادر، پزشک آزمایشهایی را تجویز میکند تا وضعیت قلب شما بررسی شود و احتمال وقوع آسیب قلبی احتمالی را پس از ورزش رد کند.
زمانبر بودن تأثیر ورزش
ممکن است در شروع ورزش وزن شما بهسرعت کاهش پیدا نکند، بنابراین صبور باشید. دانستن این نکته که ورزش حتی اگر باعث کاهش وزن زیادی نشود، برای سلامتی بدن مفید است؛ حائز اهمیت است.
تنظیم دوز داروها
اگر داروهای کاهندهٔ قند خون مصرف میکنید، ورزش میتواند قند خون شما را بسیار پایین بیاورد. از پزشک خود در مورد نحوهٔ مصرف داروها هنگام ورزش یا نحوهٔ تنظیم دوز آنها برای جلوگیری از افت قند خون، سوال کنید.
ورزش هوازی
یک ورزش هوازی مانند پیادهروی، شنا، دوچرخه سواری یا دویدن را انتخاب کنید که از آن لذت میبرید. بزرگسالان باید 30 دقیقه یا بیشتر ورزش هوازی متوسط را در بیشتر روزهای هفته یا حداقل 150 دقیقه در هفته انجام دهند. کودکان باید روزانه 60 دقیقه ورزش هوازی متوسط تا شدید داشته باشند.
ورزش مقاومتی
ورزش مقاومتی قدرت، تعادل و توانایی شما را برای انجام آسانتر فعالیتهای روزمره افزایش میدهد. تمرینات مقاومتی مثل وزنهبرداری و… است.
تحرک کافی
کاهش دورههای طولانی بیتحرکی مانند نشستن پشت کامپیوتر، میتواند به کنترل سطح قند خون کمک کند. هر 30 دقیقه، چند دقیقه به ایستادن، راهرفتن یا انجام فعالیتهای سبک اختصاص دهید.
نوشیدن آب کافی
مقادیر زیادی آب بنوشید. این کار را قبل از شروع ورزش، در حین آن و بعد از تمرین انجام دهید. سعی کنید در ساعت مشخصی از روز، با یک مقدار و شدت یکسان ورزش کنید. با رعایت این موضوع، کنترل قند خون آسانتر میشود. اگر برنامهٔ روزانهٔ شما منظم نیست، ورزش در زمانهای مختلف روز، بهتر از ورزش نکردن است.
در صورت بروز هریک از موارد زیر پس از شروع برنامهٔ تمرینی، حتماً به پزشک خود اطلاع دهید:
- احساس ضعف، درد قفسه سینه یا احساس تنگی نفس هنگام ورزش
- افت قند خون یا افزایش بیش از حد آن در حین ورزش یا پس از تمرین
- احساس درد یا بیحسی در پاها یا وجود زخم و تاول
ورزش و وضعیت پا در مبتلایان به دیابت
همیشه پا و کفش خود را از نظر وجود هرگونه ضایعهای بررسی کنید؛ این کار را قبل و بعد از ورزش انجام دهید. مبتلایان به دیابت ممکن است درد پا را حس نکنند و به همین دلیل متوجه وجود زخم یا تاول در پا نشوند. در صورت مشاهدهٔ هرگونه تغییر در پاها با پزشک خود تماس بگیرید. مشکلات کوچک در صورت درماننشدن، پیشرفت کرده و عوارض جدی بهدنبال دارند.
جورابهایی بپوشید که از ایجاد رطوبت در پاهایتان جلوگیری کند؛ همچنین کفشهای راحت و متناسب بپوشید. اگر بعد از ورزش قرمزی، تورم و گرما در قسمت میانی پا یا مچ پا دارید، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید. این علائم میتواند نشانهٔ یک مشکل مفصلی به نام مفصل نوروپاتیک یا مفصل شارکو باشد که بیشتر در افراد دیابتی دیده میشود.
واکسیناسیون
افراد مبتلا به دیابت (هر دو نوع 1 و نوع 2) در معرض خطر بیشتری برای مشکلات جدی ناشی از برخی بیماریهای قابل پیشگیری با واکسن هستند. واکسن زدن گام مهمی در حفظ سلامتی است؛ اگر دیابت دارید، با پزشک خود درمورد واکسیناسیون خود صحبت کنید.
دیابت حتی اگر بهخوبی کنترل شود، میتواند مبارزهٔ سیستم ایمنی شما را برای مبارزه با عفونتها سختتر کند. بنابراین ممکن است در مقایسه با افراد بدون دیابت، در معرض خطر عوارض جدیتری از یک بیماری باشید. برخی از بیماریها مانند آنفولانزا، میتوانند گلوکز خون شما را به سطوح خطرناکی بالا ببرند. افراد مبتلا به دیابت نسبت به سایر افراد، دارای میزان بالاتری از هپاتیت B هستند. ایمنسازی بهترین محافظت را در برابر بیماریهای قابل پیشگیری با واکسن فراهم میکند.
واکسنهایی که نیاز دارید شامل موارد زیر هستند:
- واکسن آنفولانزا؛ برای محافظت در برابر آنفولانزای فصلی هر سال
- واکسن پنوموکوک؛ برای محافظت در برابر بیماریهای جدی پنوموکوکی
- واکسن کووید-19؛ برای محافظت و پیشگیری در برابر کرونا
- واکسن دوگانهٔ بزرگسالان هر ۱۰ سال یکبار؛ برای محافظت در برابر کزاز و دیفتری
- واکسن هپاتیت B؛ برای محافظت در برابر هپاتیت B
- واکسن آبله مرغان؛ برای محافظت در برابر آبله مرغان
سلامت روان
بالا رفتن سطح قند خون، دوز مصرفی انسولین، برنامهریزی وعدههای غذایی و… که فکر شما را به خود درگیر میکنند، میتواند باعث شود شما احساس افسردگی کنید و به همین دلیل مهم است که در هنگام کنترل دیابت به احساسات خود آگاه باشید.
اینکه فرد بداند چه احساسی دارد، با اطرافیان خود در تماس باشد و صادقانه و آشکارا دربارهٔ احساس خود صحبت کند، تأثیر بهسزایی در بهبود حال روحی فرد دارد. با این حال بهتر است با یک روانشناس صحبت کنید تا شما را در این زمینه راهنمایی کند و راهکارهایی را برای کاهش بار ذهنی شما ارائه دهد.
افسردگی ممکن است به هر کسی سرایت کند. گاهی اوقات، غم و اندوه یا ابتلا به بیماری باعث میشود احساس ناامیدی کنید. با این حال، تشخیص افسردگی ممکن است سخت باشد و بررسی علائم آن مهم است:
- از دست دادن علاقه یا لذت
- تغییر در الگوی خواب
- تغییر در اشتها
- اختلال در تمرکز
- از دست دادن انرژی
- عصبی شدن
- احساس گناه
- کنارهگیری از دوستان و فعالیتها
- کاهش عملکرد تحصیلی و کاری
بارداری و دیابت نوع دو
قبل از بارداری به پزشک مراجعه کنید. پزشک باید اثراتی را که دیابت روی بدن شما داشته است، بررسی کند، در مورد کنترل قند خون با شما صحبت کند، در صورت نیاز داروها را تغییر دهد و برای پیگیری دورهای برنامهریزی کند. اگر اضافه وزن دارید، پزشک ممکن است به شما توصیه کند که قبل از باردار شدن، بهعنوان بخشی از برنامهٔ کنترل قند خون، وزن خود را کاهش دهید.
داروها
- متفورمین
- امپگلیفلوزین
- لیناگلیپتین
- لیراگلوتاید
- پیوگلیتازون
- انسولینها و …
بدون دیدگاه