اطلاعات عمومی
دیابت بارداری چیست؟
دیابت بارداری نوعی از دیابت است که در بانوانی که قبلاً دیابت نداشته‌اند، در دوران بارداری ایجاد می‌شود. به طور معمول در ایالات متحده، هرسال بین 2 تا 10 درصد از بانوانی که باردار هستند، به دیابت بارداری مبتلا می‌شوند. کسب اطلاعات کافی در این زمینه و کنترل صحیح این بیماری به شما کمک می‌کند تا دوران بارداری مطمئنی را بگذرانید و از سلامت جنین، اطمینان حاصل کنید.
آیا دیابت بارداری بعد از بارداری رفع می‌شود؟
به طور معمول، بعد از زایمان وقتی سطح هورمون‌های شما به حالت عادی برمی‌گردد، سطح قند خون نیز کاهش پیدا می‌کند؛ ولی حدود 50 درصد از بانوانی که به دیابت بارداری مبتلا هستند، بعد از زایمان به دیابت نوع 2 مبتلا می‌شوند. برای کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع 2 بعد از بارداری، بهتر است رژیم غذایی سالم و ورزش را به برنامه روزانه اضافه کنید. همچنین ممکن است برای نظارت بر وضعیت دیابت پس از بارداری، پزشک شما آزمایش‌های قند خون را هر 6 تا 12 هفته پس از بارداری تجویز کند.
عوامل مؤثر در ابتلا
عواملی که احتمال ابتلا به دیابت بارداری را افزایش می‌دهند عبارت‌اند از:
- داشتن اضافه‌وزن یا چاقی
- عدم تحرک و نداشتن فعالیت بدنی
- پیش دیابت یا پره دیابت
- تجربه دیابت بارداری در بارداری قبلی
- ابتلا به تنبلی تخمدان یا سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)
- داشتن حداقل یک عضو نزدیک در خانواده که مبتلا به دیابت است
- تجربه زایمان نوزادی که بیش از 4 کیلوگرم وزن دارد
علائم و نشانه‌ها
علائم دیابت در بارداری معمولاً علائم مشخصی نیستند؛ ولی به‌طورکلی، برخی بیماران ممکن است علائمی را به صورت زیر بروز دهند:
- تکرر ادرار
- حالت تهوع
- تشنگی
- خستگی
علائم هشدار
در خصوص علائم دیابت بارداری بهتر است با پزشک معالج خود مشورت کنید. نشانه‌های دیابت بارداری باید توسط پزشک بررسی شوند.
لازم به ذکر است که بهتر است از همان ابتدا که تصمیم به باردار شدن می‌گیرید، با پزشک در این زمینه مشورت کنید. اگر قبل از بارداری به پزشک مراجعه کنید، خطر و احتمال ابتلا به دیابت در بارداری به همراه سلامت کلی بدن شما بررسی می‌شود. اگر بعد از این که باردار شدید به پزشک مراجعه کنید، بررسی دیابت بارداری به‌عنوان بخشی از مراقبت‌های لازم در طول دوران بارداری صورت می‌گیرد.
درصورتی‌که به دیابت در بارداری مبتلا هستید، در طول دوران بارداری و بعد از زایمان به چکاپ‌های بیشتری نیاز خواهید داشت. به طور معمول، مراقبت‌های مربوط به دیابت بارداری در سه‌ماهه آخر دوران بارداری انجام می‌شود؛ در این بازه زمانی، سطح قند خون شما و سلامتی جنین، توسط پزشک مورد بررسی قرار می‌گیرد.
تشخیص
تشخیص دیابت در بارداری یک امر تخصصی است و باید توسط پزشک انجام شود؛ بنابراین، داشتن یک یا چند مورد از علائمی که در این بیماری ذکر شده است، دلیل بر ابتلا به دیابت در بارداری نیست و حتماً لازم است در ارتباط با تشخیص دیابت بارداری، پیشرفت و بهبود آن با پزشک مشورت کنید.
بررسی‌های بالینی
پزشک طی معاینه، شرح حال دقیقی از سوابق بیماری، داروهای مصرفی، سابقهٔ خانوادگی ابتلا به دیابت، علائم و نشانه‌های بیمار می‌گیرد.
بررسی‌های آزمایشگاهی
بین هفته‌های 24 تا 28 بارداری، پزشک شما آزمایش‌های لازم برای تشخیص دیابت بارداری را تجویز می‌کند. طی این بازه زمانی، هورمون‌ها توسط جفت تولید می‌شود؛ جفت، عضوی است که در رحم تشکیل شده و وظیفه اکسیژن‌رسانی و تأمین مواد مغذی جنین را به عهده دارد. هورمون‌هایی که توسط جفت تولید می‌شود، می‌تواند با انسولین تداخل داشته باشد.
درصورتی‌که قبل از بارداری، چاقی یا اضافه‌وزن دارید یا یکی از اعضای خانواده درجه یک شما مبتلا به دیابت است و یا در بارداری قبلی خود، دیابت بارداری را تجربه کرده‌اید، احتمال بروز دیابت بارداری در شما بالاست؛ در این شرایط، پزشک شما ممکن است در اوایل دوران بارداری آزمایش دیابت بارداری را برای شما تجویز کند.
برای تشخیص علائم قند خون بالا در بارداری، لازم است آزمایش قند بارداری بدهید. این آزمایش ممکن است دو بخش داشته باشد که در زیر، در مورد هر بخش توضیحاتی را ارائه داده‌ایم.
آزمایش چالش گلوکز (GCT)
یکی از آزمایش‌هایی که با استفاده از آن می‌توان دیابت بارداری را تشخیص داد، آزمایش چالش گلوکز است.
برای این آزمایش، در ابتدا لازم است یک مایع شیرین (مثلاً یک آبمیوه قند دار) را بنوشید. بعد از یک ساعت، باید آزمایش قند خون بدهید.
آزمایش تحمل گلوکز خوراکی (OGTT)
تست تحمل گلوکز در صورتی برای شما تجویز می‌شود که نتایج تست چالش گلوکز، غیرعادی بوده باشد. در صورتی که در آزمایش قبلی مشخص شود که قند خون نرمال در بارداری دارید، نیازی به این آزمایش نیست. قبل از آزمایش تحمل گلوکز باید ناشتا باشید؛ یعنی از هشت ساعت قبل از انجام این تست، نباید چیزی بخورید. قند ناشتا در بارداری در این آزمایش بررسی می‌شود.
قبل از خوردن یک مایع شیرین و سپس در فواصل یک، دو و سه ساعته بعد از آن، پزشک از شما آزمایش خون می‌گیرد. آزمایش تحمل گلوکز می‌تواند تشخیص دیابت بارداری را تأیید کند.
بررسی‌های تصویربرداری
روش‌های تصویربرداری برای تشخیص دیابت بارداری جایگاهی ندارد.
درمان دیابت بارداری
درمان دیابت حاملگی شامل موارد زیر است:
تغییر سبک زندگی
پایش دقیق قند خون
مصرف دارو در صورت تجویز پزشک
کنترل سطح قند خون به سلامت شما و کودکتان کمک می‌کند. همچنین کنترل دقیق قند خون می‌تواند به شما در پیشگیری از بروز عوارض دوران بارداری و زایمان کمک کند.
درمان
درمان دارویی
درصورتی‌که رژیم غذایی سالم و ورزش برای کنترل قند خون شما کافی نباشد، لازم است برای کاهش قند خون، انسولین تزریق کنید. تعداد کمی از بانوانی که به دیابت بارداری مبتلا می‌شوند، برای کاهش قند خون خود نیاز به تزریق انسولین و یا مصرف داروهای خوراکی دارند.
درمان غیردارویی
دیابت بارداری بیماری است که بیشتر سعی می‌شود با رژیم غذایی سالم و فعالیت بدنی مناسب آن را کنترل کرد و در مواردی که این روش‌ها مؤثر واقع نمی‌شود، از درمان با انسولین یا داروهای خوراکی استفاده می‌شود؛ طبیعی است که روش‌های جراحی در این زمینه جایگاهی ندارند.
تغییر در سبک زندگی
سبک زندگی شما (رژیم غذایی و فعالیت‌های فیزیکی روزمره) تأثیر بسیار زیادی در کنترل دیابت و حفظ سطح قند خون در محدوده سالم دارد. پزشکان معمولاً کاهش وزن در دوران بارداری را توصیه نمی‌کنند؛ چرا که در این دوران، بدن مادر سخت مشغول فعالیت برای محافظت از جنین در حال رشد است و باید بتواند انرژی مورد نیاز این موضوع را تأمین کند.
البته پزشکان باتوجه‌به وزن شما قبل از بارداری می‌توانند الگوی افزایش وزن در دوران بارداری را به شما بدهند که باتوجه‌به آن، بتوانید وزن خود را کنترل کنید.
پایش قند خون
در طول دوران بارداری، ممکن است پزشک توصیه کند که سطح قند خون خود را چهار نوبت در روز (یک‌بار صبح ناشتا و سه بار بعد از هر وعده غذا) و یا حتی بیشتر، بررسی کنید تا مطمئن شوید سطح قند موجود در خون شما در محدوده نرمال باقی می‌ماند.
نظارت دقیق بر جنین
بخش مهمی از فرایند درمانی شما، نظارت دقیق جنین است. پزشک ممکن است رشد و تکامل جنین را با استفاده از سونوگرافی‌های مکرر یا سایر آزمایش‌ها بررسی کند. اگر در موعد مقرر یا زودتر از آن زایمان نکنید، ممکن است پزشک شما را وادار به زایمان کند؛ چرا که زایمان دیرهنگام می‌تواند شما و جنین را در معرض خطرات احتمالی قرار دهد.
تغذیه و مکمل
برای بسیاری از بانوان این سؤال پیش می‌آید که چگونه باید رژیم غذایی خود را برای دیابت بارداری تنظیم کنند. همان طور که قبل به این موضوع نیز اشاره کردیم، ممکن است لازم باشد رژیم غذایی خود را برای کنترل دیابت بارداری تنظیم کنید. برای این منظور، سعی کنید موارد زیر را رعایت کنید.
- از خوردن غذاهای ناسالم، غذاهای فراوری شده و نوشیدنی‌های شیرین خودداری کنید.
- تعادل سالمی از پروتئین، کربوهیدرات، فیبر و چربی را در رژیم غذایی خود اعمال کنید.
- بیشتر سعی کنید وعده‌های غذایی کوچک‌تر داشته باشید.
- بهتر است برنامه غذایی برای خود تعیین کنید تا در هر روز، وعده‌های غذایی را در زمان‌های مشخصی میل کنید.
- در زمینه رژیم غذایی و استفاده از مکمل‌های مختلف، حتماً باید با پزشک و متخصص تغذیه مشورت کنید.
زندگی با دیابت بارداری
برای آن که بتوانید با وجود دیابت بارداری، زندگی راحتی داشته باشید، نکاتی را در ادامه مطرح کرده‌ایم که با مشورت پزشک، می‌توانید آن‌ها را اجرایی کنید.
خودمراقبتی
برای آن که بتوانید با وجود دیابت بارداری، زندگی راحت‌تری را تجربه کنید، لازم است کنترل دیابت را به بخشی از روند زندگی روزانه یا روتین خود تبدیل کنید.
- سطح گلوکز خون خود را هر روز در زمان مشخصی بررسی کنید.
- در هفته، سه روز را به ورزش سبک نیم ساعته اختصاص دهید.
- وعده‌های غذایی خود را کوچک و متعادل تهیه کنید و برای صرف آن‌ها، برنامه از پیش تعیین شده داشته باشید.
- برای برنامه‌ریزی بهتر نکات خودمراقبتی روزانه، با پزشک خود مشورت کنید.
توجه داشته باشید که هیچ تضمینی برای جلوگیری از دیابت بارداری وجود ندارد؛ ولی اگر پیش از بارداری عادات سالم‌تری داشته باشید، خطر بروز این بیماری برای شما کمتر است. مخصوصاً اگر قبلاً دیابت بارداری را تجربه کرده‌اید، بهتر است سریع‌تر عادات سالم را برای خود اتخاذ کنید تا خطر ابتلای مجدد به آن در بارداری‌های آینده یا ابتلا به دیابت نوع 2 را در آینده کاهش دهید.
بهتر است به نکات زیر هم توجه داشته باشید.
بارداری را با تناسب وزن شروع کنید
اگر اضافه‌وزن داشته و قصد باردار شدن دارید، بهتر است قبل از آن وزن خود را کاهش دهید. رژیم غذایی برای دیابت لزوما در دوران بارداری نباید شروع شود؛ می‌توانید رژیم غذایی دیابت بارداری را قبل از باردار شدن اجرا کنید. کم کردن وزن اضافی به شما کمک می‌کند بارداری سالم‌تری را تجربه کنید. تغییرات پایدار در عادات غذایی خود ایجاد کنید تا در دوران بارداری هم این عادات به سلامت شما کمک کند؛ برای مثال، قبل از بارداری، مصرف میوه و سبزیجات را به برنامه غذایی خود اضافه کنید.
افزایش وزن خود را کنترل کنید
افزایش وزن در دوران بارداری یک امر طبیعی است که نشان از سلامت شما دارد. ولی افزایش سریع وزن، بیش از حد معمول، می‌تواند خطر ابتلا به دیابت دوران بارداری را بالا ببرد. از پزشک معالج خود بپرسید که الگوی صحیح افزایش وزن در دوران بارداری، باتوجه‌به وزنتان قبل از بارداری، چیست؛ سعی کنید وزن خود را طبق همین الگو کنترل کنید. استفاده از رژیم دیابت بارداری در این دوره می‌تواند به شما کمک کند.
ورزش
ورزش‌کردن قبل از بارداری و در طول دوران بارداری می‌تواند از شما در برابر ابتلا به دیابت محافظت کند. سعی کنید در بیشتر روزهای هفته، به اندازه نیم ساعت فعالیت بدنی متوسط داشته باشید. بهتر است روزانه پیاده‌روی را در برنامه خود جای دهید.
دوچرخه‌سواری و شنا نیز می‌تواند ورزش خوبی برای کنترل دیابت به‌حساب بیاید. فعالیت‌های فیزیکی کوچک را لابه‌لای کارهای روزمره خود بگنجانید؛ برای مثال، وقتی به فروشگاه می‌روید، خودروی خود را دورتر پارک کنید تا مجبور شوید یک مسیر کوتاه را پیاده بروید.
همچنین بین فعالیت‌های دیگر خود در طول روز، پیاده‌روی‌های کوتاه داشته باشید.از پزشک معالج خود بپرسید سطح فعالیت فیزیکی که برای خود و جنین‌تان در دوران بارداری مناسب است، چیست.
نکته مهمی که باید به آن توجه داشته باشید این است که در صورت بروز دیابت دوران بارداری باید سریعاً اقدام کنید، طبق برنامه پیش بروید و از خودتان مراقبت کنید. این بیماری قابل‌درمان و کنترل است. با دنبال‌کردن دستورات پزشک، به‌راحتی می‌توانید قند بارداری را کنترل و درمان کنید.
با پزشک معالج خود برای تعیین یک برنامه ورزشی دقیق که متناسب با شرایط منحصربه فرد بدن شماست، مشورت کنید. برنامه ورزشی و فعالیت فیزیکی شما باید طبق ویژگی‌های بدن خودتان تعیین شوند؛ از جمله این ویژگی‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سن
- وزن
- سطح تناسب اندام قبل از بارداری
- وضعیت سلامت بدن
دیابت بارداری چه تأثیری روی جنین من می‌گذارد؟
این سؤال برای بسیاری از بانوان مبتلا به دیابت دوران بارداری ممکن است پیش بیاید. باید بدانید به‌طورکلی، عوارض دیابت بارداری برای جنین شما می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- افزایش وزن به هنگام تولد
- مشکلات تنفسی در بدو تولد
- چاقی
- هیپوگلیسمی (کاهش قند خون)؛ که می‌تواند باعث تشنج در نوزادان شود
- زایمان زودرس
- دیابت نوع 2 در مراحل بعدی زندگی
داروها
- دتمیر
- آسپارت
- متفورمین
بدون دیدگاه