اطلاعات عمومی
پسوریازیس یا صدف چیست؟
پسوریازیس یا همان بیماری صدفک یک بیماری پوستی است که می‌تواند بخش‌هایی یا تمام پوست شما را قرمز، ضخیم و پوسته‌پوسته کند. در افرادی که رنگ پوست تیره دارند، لکه‌های پسوریازیس ممکن است بنفش، قهوه‌ای تیره یا خاکستری تیره به نظر برسند. پوسته‌های سطحی معمولاً نقره‌ای یا سفید و ضخیم هستند.
علت این بیماری به‌صورت دقیق مشخص نیست؛ اختلال در عملکرد سیستم ایمنی باعث می‌شود که سلولهای ایمنی به سلولهای سالم پوست حمله کنند. اگر یکی از اعضای خانواده به پسوریازیس مبتلا شود، احتمال بروز این بیماری در سایر اعضای خانواده بالاتر می‌رود. این بیماری واگیردار نیست و استعداد ژنتیکی در بروز آن بسیار مهم است.
انواع پسوریازیس
پسوریازیس پلاکی
شایع‌ترین و خفیف‌ترین نوع پسوریازیس، نوع پلاکی آن است. پلاک‌ها در این نوع پسوریازیس، لکه‌های قرمزی هستند که با پولک‌های نقره‌ای‌رنگ پوشانده شده‌اند. زانو، آرنج، پوست سر، شکم و کمر معمولاً بیش از سایر قسمت‌های بدن تحت تأثیر قرار می‌گیرند. بروز تغییرات در ساختار ناخن مانند فرورفتگی، ضخیم یا بلندشدن آن از بستر ناخن هم محتمل است؛ پسوریازیس پوست سر نیز شامل همین نوع پسوریازیس می‌شود.
پسوریازیس گوتات یا قطره‌‌ای
این فرم از بیماری در کودکان و جوانان شایع‌تر است. پسوریازیس گوتات معمولاً پس از گلودرد یا سایر عفونت‌ها و به‌صورت قطرات قرمز، برجسته و به اندازهٔ نخود روی پوست آشکار می‌شود.
پسوریازیس معکوس
در این نوع از بیماری پلاک‌ها به‌صورت لکه‌های قرمز و صاف به نظر می‌رسند و اغلب در نواحی مرطوب بدن مانند زیر بغل، کشالهٔ ران، زیر پستان و اطراف دستگاه تناسلی مشاهده میشوند.
پسوریازیس اریترودرمیک
پسوریازیس اریترودرمیک نوع نادری از بیماری است و دارای علائم شدید است که در آن، پلاک‌ها قسمت‌های زیادی از بدن را می‌پوشانند. همچنین، مناطق تحت تأثیر بیماری دردناک و همراه با خارش هستند.
پسوریازیس تاولی چرکی
در این فرم، تاول‌های چرک‌دار یا ضایعاتی شبیه جوش در مناطقی که تحت تأثیر بیماری قرمز شده‌اند، ظاهر میشوند. گاهی اوقات در این فرم، ضایعات به کف دست و کف پا محدود می‌شود.
آرتریت پسوریاتیک
برخی از افرادی که به صدفک مبتلا هستند، ممکن است به آرتریت پسوریاتیک نیز دچار شوند. آرتریت پسوریاتیک باعث تورم و درد مفاصل می‌شود؛ همچنین ممکن است باعث ایجاد تغییراتی در ناخن مانند فرورفتگی، ضخیم یا بلندشدن آن از بستر ناخن شود.
میکروب‌ها مانند باکتری‌ها، ویروس‌ها یا قارچ‌ها ممکن است باعث شعله‌ور شدن بیماری شوند. عود این بیماری معمولاً به‌دنبال گلودرد رخ می‌دهد.
علائم و نشانه‌ها
علاوه بر لکه‌های قرمز و پوسته‌پوسته، علائم صدفک عبارتند از:
- خارش
- خشکی پوست
- ترک‌خوردن پوست
- پوسته‌پوسته شدن پوست سر
- احساس درد در پوست
- ضخیم شدن ناخنها و تغییراتی که باعث میشوند ناخن‌های دست یا پا سوراخ‌دار، شکننده یا با رنگ‌های متفاوت به نظر برسند.
عوامل مؤثر در ابتلا
- سابقهٔ خانوادگی
- استعمال سیگار
- مصرف بعضی از داروها
- الکل
- HIV و عفونت‌هایی مثل استرپتوکوک
- آسیب پوستی (بریدگی و خراش و…)
علائم هشدار
در صورت مشاهدۀ علائم زیر، به یک مرکز درمانی مراجعه کنید یا با پزشک خود تماس بگیرید:
- تب
- عدم بهبود پلاک پوستی و شدیدتر شدن علائم
- خارش شدید
- خروج چرک از پلاک‌های پوستی
- در صورتی که بیماری با سرعت زیادی در حال درگیر کردن بخش‌های بیشتری از بدن است و ضایعات بسیار دردناک شده‌اند
- در صورتی که قصد بارداری دارید
تشخیص
تشخیص پسوریازیس یا صدفک نیازمند داده‌های متفاوتی از سمت بیمار است. در فرایند تشخیص، پزشک از شما در ارتباط با وضعیت بیماری فعلی و سابقهٔ بیماری‌های پیشین، سوال خواهد کرد. همچنین در فرایند تشخیص، اطلاعات مرتبط با سابقهٔ ابتلای سایر اعضای خانوادهٔ شما به این بیماری نیز کمک‌کننده خواهد بود.
بررسی‌های بالینی
برای بررسی بالینی و معاینهٔ فیزیکی، پزشک ابتدا شرح حال کامل از سابقهٔ خانوادگی و داروهایی که بیمار برای درمان سایر بیماری‌های زمینه‌ای خود مصرف می‌کند، می‌گیرد. همچنین پزشک موارد زیر را به هنگام معاینه بررسی می‌کند:
- بررسی اندام‌ها بهویژه زانو، آرنج، کمر و ناخنها
- بررسی پوست سر و ابرو‌ها
- بررسی پلاک‌های ناشی از بیماری
- بررسی مفاصل (بیماران مبتلا به پسوریازیس باید به‌منظور بروز علائم آرتریت پسوریاتیک نیز مورد بررسی دقیق قرار گیرند)
بررسی‌های آزمایشگاهی
استفاده از روش‌های آزمایشگاهی در تشخیص این بیماری جایگاهی ندارد.
بررسی‌های تصویربرداری
استفاده از روش‌های تصویربرداری در تشخیص صدفک جایگاهی ندارد.
بیوپسی
بیوپسی پوست در برخی موارد و عمدتاً در صورت پیچیدگی تشخیص پسوریازیس و شک به سایر بیماری‌ها انجام می‌شود ولی همیشه لازم نیست.
درمان
درمان دارویی
داروهای موضعی
پمادها، کرم‌ها و خمیر‌هایی که روی پوست مورد مصرف قرار دارند:
مرطوب‌کننده‌ها
این فرآورده‌ها با مرطوب نگه داشتن بافت پوست و جلوگیری از خشکی آن، پوست شما را مرطوب می‌کنند.
کورتیکواستروئیدهای موضعی (کورتون‌ها)
این داروها باعث کاهش التهاب میشوند. کورتیکواستروئیدها رایج‌ترین داروهایی هستند که برای درمان پسوریازیس خفیف تا متوسط تجویز میشوند. این داروها به‌صورت پماد، کرم، لوسیون، ژل، فوم، اسپری و شامپو در دسترس هستند.
از این دستهٔ دارویی می‌توان به هیدروکورتیزون اشاره کرد. استفادهٔ طولانی‌مدت یا استفادهٔ بیش از حد از کورتیکواستروئیدهای قوی می‌تواند پوست را نازک کند و با گذشت زمان، جذب این داروها از طریق پوست ممکن است عوارض جدی برجای بگذارد. بنابراین پیش از مصرف خودسرانه با پزشک خود مشورت کنید.
آنالوگ‌های ویتامین D
اشکال مصنوعی ویتامین D، مانند کلسیپوترین و کلسیتریول (Vectical) رشد سلولهای پوست را کند می‌کند. این نوع داروها ممکن است به‌تنهایی یا همراه با کورتیکواستروئیدهای موضعی استفاده شود. کلسی پوترین و کلسیتریول معمولاً گران‌تر از کورتیکواستروئیدهای موضعی هستند.
رتینوئیدها
تازاروتن یک رتینوئید موضعی است که به‌صورت ژل و کرم موجود است. مصرف تازاروتن در دوران بارداری یا شیردهی یا در صورتی که قصد بارداری وجود دارد، توصیه نمی‌شود.
لوسیون‌های دارویی
لوسیون‌های دارویی مانند شامپوها و محلول‌های حمام برای بهبود پسوریازیس پوست سر مفید هستند. برای مثال، شامپوهای اسید سالیسیلیک باعث کاهش پوسته‌پوسته شدن پسوریازیس سر میشوند. این شامپوها ممکن است به‌تنهایی یا برای افزایش قدرت نفوذ سایر داروها به پوست استفاده شوند.
آنترالین
آنترالین کرمی است که برای کند کردن رشد سلولهای پوست استفاده می‌شود. همچنین می‌تواند پوسته‌ها را از بین ببرد و پوست را صاف‌تر کند. این فراوردهٔ موضعی برای صورت یا اندام تناسلی در نظر گرفته نشده است. آنترالین می‌تواند پوست را تحریک کند و باعث تغییر رنگ شود.
کل تار
قطران زغال سنگ یا کل تار، پوسته‌پوسته شدن، خارش و التهاب را کاهش می‌دهد و در اشکال مختلف مانند شامپو، کرم و روغن در دسترس است. این محصولات ممکن است پوست را تحریک کنند یا لباس و ملحفه را لکه‌دار کنند. همچنین، در دوران بارداری و شیردهی توصیه نمی‌شوند.
داروهای خوراکی و تزریقی
این داروها به‌منظور درمان موارد شدید پسوریازیس استفاده میشوند. داروهای این دسته شامل کورتون‌ها، رتینوئیدها و داروهای تضعیف‌کنندهٔ سیستم ایمنی هستند که با تأثیر بر سیستم ایمنی بدن شما به درمان پسوریازیس و مهار اثرات آن کمک می‌کنند.
کورتیکواستروئیدها (کورتون‌ها)
کورتیکواستروئیدها داروهای ضدالتهابی هستند که ممکن است پزشک در صورت وجود پلاک‌های پسوریازیس مداوم و کوچک بر پوست شما، تزریق تریامسینولون را پیشنهاد دهد.
رتینوئیدها
رتینوئیدها داروهایی هستند که برای کاهش تولید سلولهای پوست استفاده میشوند. عوارض جانبی ممکن است شامل خشکی پوست و درد عضلانی باشد. این داروها در دوران بارداری یا شیردهی یا اگر قصد بارداری دارید، توصیه نمی‌شود. از داروهای این دسته می‌توان آسیترتین را نام برد.
بیولوژیک
این داروها که معمولاً به‌صورت تزریقی تجویز میشوند، سیستم ایمنی را به‌گونه‌ای تغییر می‌دهند که چرخهٔ بیماری مختل شود و سپس علائم و نشانه‌های بیماری را در عرض چند هفته بهبود می‌بخشند. تعدادی از این داروها برای درمان پسوریازیس متوسط تا شدید در افرادی که به درمان‌های خط اول پاسخ نداده‌اند، تأیید شده‌اند. اتانرسپت و اینفلیکسیماب از داروهای این دسته هستند.
متوترکسات
این دارو معمولاً به‌صورت هفتگی تجویز می‌شود، تولید سلولهای پوست را کاهش می‌دهد و التهاب را سرکوب می‌کند. افرادی که به مدت طولانی متوترکسات مصرف می‌کنند، نیاز به آزمایش مداوم برای شمارش گلوبول‌های خون و عملکرد کبد دارند.
سیکلوسپورین
این دارو به‌صورت خوراکی برای پسوریازیس شدید مصرف می‌شود، سیستم ایمنی را سرکوب می‌کند و از نظر اثربخشی مشابه متوترکسات است. اما توجه داشته باشید که نمی‌توان به‌طور مداوم بیش از یک سال از آن استفاده کرد. افرادی که در درازمدت سیکلوسپورین مصرف می‌کنند، نیاز به آزمایش مداوم برای نظارت بر فشار خون و عملکرد کلیهٔ خود دارند.
درمان غیردارویی
برای درمان غیردارویی پسوریازیس از فتوتراپی یا پرتودرمانی با استفاده از امواج فرابنفش استفاده می‌شود.
درمان صدفک با فتوتراپی، نیازمند یک متخصص پوست است. سال‌هاست که درمان پسوریازیس با فتوتراپی و تابش اشعهء ماورای بنفش (UV) به‌منظور کنترل ضایعات پوستی پسوریازیس مفید شناخته شده است. فتوتراپی به‌تنهایی یا همراه با داروها، خط اول درمان پسوریازیس با شدت متوسط تا شدید است. این مداخلهٔ درمانی به‌صورت قرار دادن پوست در معرض مقادیر کنترل‌شدهٔ نور طبیعی یا مصنوعی بوده و درمان‌های دوره‌ای و مکرر لازم است. در مورد فتوتراپی خانگی با پزشک خود صحبت کنید.
تغذیه و مکمل
رژیم غذایی
اگرچه رژیم غذایی خاصی برای این بیماری وجود ندارد، ولی برخی از بیماران مبتلا اظهار می‌کنند که برخی از غذاها علائم آن‌ها را بهتر و برخی دیگر بدتر می‌کنند. تعیین اینکه دقیقاً چه عواملی علائم پسوریازیس را تغییر می‌دهد دشوار است؛ زیرا شرایط هر فردی در نوسان است و به همین دلیل تصمیم‌گیری را با مشکل رو‌به‌رو می‌کند.
بیماران مبتلا به بیماری صدف ممکن است به گلوتن (پروتئینی که در گندم و جو چاودار وجود دارد) نیز حساس باشند؛ در نتیجه، نباید نقش رژیم غذایی در بیماری پسوریازیس را نادیده بگیرید. گاهی در افراد مبتلا، اجتناب یا کاهش مصرف گلوتن ممکن است علائم را کاهش دهد. کاهش وزن با رژیم کم‌کالری به‌عنوان مکمل درمان پزشکی استاندارد برای بزرگسالان دارای اضافه وزن یا چاق (شاخص تودهٔ بدنی BMI ≥25) مبتلا به این بیماریتوصیه می‌شود.
مکمل‌ها
با توجه به نبود اطلاعات دقیق و معتبر در مورد اثربخشی و عوارض اکثر این مکمل‌ها، از مصرف خودسرانهٔ آن‌ها اجتناب کرده و تنها با تأیید و تجویز پزشک از آن‌ها استفاده کنید.
فرآورده‌های طبیعی
آلوئه‌ورا
بر اساس برخی مطالعات، آلوئه‌ورا به کاهش قرمزی و پوسته‌پوسته شدن ناشی از پسوریازیس کمک می‌کند. در صورت تأیید پزشک معالج برای مصرف این دارو، می‌توانید از کرم‌های حاوی آن روزی سه بار استفاده کنید.
امگا3
مکمل‌های روغن ماهی خوراکی در ترکیب با درمان UVB ممکن است میزان تظاهرات پوستی را کاهش دهند. مالیدن روغن ماهی روی پوست آسیب‌دیده و پوشاندن آن با یک پانسمان به مدت شش ساعت در روز و تا چهار هفته ممکن است باعث بهبود حالت پوسته‌پوسته شود. با این حال، باید از این درمان تحت نظارت پزشک استفاده کرد.
زندگی با بیماری صدف
خودمراقبتی
برای حفظ سلامتی و مراقبت از خود، بهتر است نکات زیر را درنظر داشته باشید:
- به‌صورت روزانه حمام کنید.
- پوست خود را مرطوب نگه دارید.
- قبل از خواب مناطق آسیب دیدهٔ پوست را مرطوب کنید و با پوشش پلاستیکی بپوشانید.
- پوست خود را در معرض نور خورشید قرار دهید (پوستی را که تحت تأثیر پسوریازیس قرار نگرفته است، با کلاه، لباس یا کرم ضد آفتاب با فاکتور محافظت در برابر آفتاب (SPF) حداقل 30 محافظت کنید).
- از خاراندن پوست خود بپرهیزید.
- سیگار نکشید.
- سعی کنید بدن خود را در معرض هوای گرم قرار ندهید.
بارداری
انتخاب درمان‌های دارویی که کمترین خطر را برای جنین دارند، مسئله اصلی کنترل بارداری در زنان مبتلاست. در حالت ایده‌آل، زنان باید سعی کنند زمانی که در دورهٔ بهبودی هستند و دارو را قطع کرده‌اند، برای بارداری برنامه‌ریزی کنند. از آنجایی که بسیاری از زنان مبتلا به پسوریازیس متوسط تا شدید به بهبودی کامل نمی‌رسند، به تعویق انداختن بارداری تا یک دوره بهبودی کامل منطقی نیست. برای انتخاب بهترین روش درمان و داروهای مصرفی، در صورت اقدام برای بارداری پزشک خود را در جریان قرار دهید.
ورزش
به دلایل مختلف ابتلای شما به پسوریازیس ممکن است باعث کاهش تمایل شما به ورزش کردن شود. پلاک‌ها و ضایعات پوسته‌پوسته ممکن است احساس ناخوشایندی برای شما ایجاد کنند و از سوی دیگر عود بیماری با ایجاد احساس خستگی، ممکن است انگیزهٔ شما برای ورزش کردن را کاهش دهد؛ با این حال فراموش نکنید دلایل بسیار زیادی برای ورزش کردن وجود دارد.
ورزش در بیماری پسوریازیس اهمیت زیادی داشته، باعث کاهش تعداد دفعات عود بیماری می‌شود و همچنین کیفیت زندگی افراد را بهبود می‌دهد. در زمان شعله‌ور شدن بیماری، رفتن به باشگاه کمی چالش‌برانگیز است؛ بهویژه اگر نمی‌خواهید یا نمی‌توانید پلاک‌های خود را بپوشانید. سعی کنید به سایرین این اطمینان را بدهید که پسوریازیس واگیردار نیست و ورزش شما در کنار آن‌ها خطری نخواهد داشت.
اگر میلی به ورزش در باشگاه ندارید، می‌توانید در پارک یا محلهٔ خود قدم بزنید یا دوچرخه‌سواری کنید؛ حتی در خانه طناب بزنید یا روی تردمیل بدوید. در مورد لباس‌های ورزشی هم بهتر است از پارچه‌های سبک مانند پنبه که به پوست اجازهٔ نفس کشیدن می‌دهند، استفاده کنید. در زمان شنا هم به دو دلیل بهتر است از لباس کامل برای محافظت از ضایعات و پوست بدن در برابر کلر موجود در آب استخر و پوشاندن پلاک‌ها استفاده کنید.
سلامت روان
عوارض پسوریازیس ازجمله پوسته‌پوسته شدن و قرمزی پوست روی صورت، گردن و سایر قسمت‌های بدن، در طولانی‌مدت می‌تواند استرس‌های روانی شدیدی را بر افراد مبتلا به پسوریازیس تحمیل کند.
استرس می‌تواند باعث عود بیماری شود. به همین دلیل، لازم است کنترل استرس را یاد گرفته و حتی می‌توانید با پزشک خود در این زمینه صحبت کنید. با توجه به تظاهرات پوستی بیماری، افراد مبتلا ممکن است به درجاتی از استرس، اضطراب و افسردگی دچار شوند؛ بنابراین در صورت بروز این مشکلات، گفت‌وگو با تراپیست یا روانپزشک مفید است. درمان پسوریازیس نیاز به همکاری بین رشته‌ای بین متخصص پوست و روانشناس یا روانپزشک در راستای مقابله با اثرات جسمی و روانی همراه با این اختلال است.
درمان موفقیت‌آمیز علائم جسمی پسوریازیس اغلب منجر به بهبود اثرات روانی آن می‌شود. در صورتی‌که احساسات خوشایندی را تجربه نمی‌کنید و فکر می‌کنید این بیماری روان شما را تحت تأثیر قرار داده است، متخصصان روانپزشکی حتماً می‌توانند در این زمینه به شما کمک کنند.
داروها
- اتانرسپت
- آدالیمومب
- بتامتازون
- ویتامین D
- تازاروتن
- آسیترتین
- تاکرولیموس
- سیکلوسپورین
- متوترکسات
- آنترالین
- کل تار
بدون دیدگاه