یائسگی چیست؟
یائسگی به دوره‌ای از زندگی گفته می‌شود که عادات ماهیانهٔ بانوان به پایان می‌رسد. اگر ۱۲ ماه عادت ماهیانه را تجربه نکنید، یائسه تلقی می‌شوید. ممکن است در دههٔ چهل یا پنجاه سالگی یائسه شوید اما به طور کلی میانگین سنی شروع یائسگی در میان زنان ۵۱ سالگی است.
اگرچه یائسگی از مراحل طبیعی بیولوژیک است اما علائم جسمانی آن مانند گرگرفتگی و علائم روحی یائسگی می‌توانند:
- خواب را مختل کنند،
- سطح انرژی را پایین آورند، یا
- سلامت روان را تحت تأثیر بگذارند.
البته درمان‌های زیادی از تطبیق سبک زندگی تا هورمون‌درمانی در دسترس هستند.
علائم
در دورهٔ پیش‌یائسگی یعنی ماه‌ها یا سال‌هایی که به یائسگی منتهی می‌شوند، ممکن است علائم و نشانه‌های زیر را تجربه کنید:
- بی نظمی قاعدگی قبل از یائسگی
- خشکی واژن
- گر گرفتگی یائسگی
- لرز
- تعریق شبانه
- اختلالات خواب
- نوسانات خلقی
- افزایش وزن و کاهش سوخت‌وساز بدن
- نازک‌شدن موها و خشکی پوست
- تحلیل بافت پستان‌ها
نشانه‌ها و علائم یائسه‌شدن در زنان از جمله تغییرات پریود از فردی به فرد دیگر متفاوت است. اما به احتمال زیاد، بی‌نظمی قاعدگی قبل از یائسگی را تجربه کنید.
پریود نامنظم در مرحلهٔ پیش‌یائسگی شایع و قابل پیش‌بینی است. اکثر بانوان یک دوره پریود نمی‌شوند، بعد دوباره عادت ماهیانه‌شان از سر گرفته می‌شود یا چند ماه قاعدگی متوقف می‌شود، سپس چندباری پریود می‌شوند. همچنین ممکن است طول دوره‌های قاعدگی کوتاه‌تر شود، در نتیجه پریودها به هم نزدیک می‌شوند.
البته با وجود بی‌نظمی قاعدگی قبل از یائسه‌شدن امکان بارداری وجود دارد. پس اگر پریودتان عقب افتاد و هنوز از شروع مرحلهٔ یائسگی اطمینان ندارید، بهتر است آزمایش بارداری بدهید.
علت‌ها
یائسگی به دلایل زیر رخ می‌دهد:
کاهش طبیعی هورمون‌های جنسی
وقتی به اواخر دههٔ ۳۰سالگی می‌رسید، تخمدان‌های شما هورمون‌های استروژن و پروژسترون کمتری ترشح می‌کند؛ این هورمون‌ها عادت ماهیانه را تنظیم می‌کنند، در نتیجه باروری شما کاهش می‌یابد.
از ۴۰ سالگی به بعد، احتمالاً پریود طولانی‌تر یا کوتاه‌تر شود، حجم خون قاعدگی زیادتر یا کمتر شود، تکرار و تناوب آن بیشتر یا کمتر شود. سپس در نهایت (به‌طور میانگین) تا ۵۱ سالگی تخمک‌گذاری شما متوقف شود و دیگر پریود نمی‌شوید.
جراحی برداشتن تخمدان‌ها (اوفورکتومی)
همانطور که خواندید، تخمدان‌ها هستند که هورمون‌های استروژن و پروژسترون را ترشح می‌کنند. از آنجایی که این هورمون‌ها وظیفهٔ تنظیم دوره‌های قاعدگی را برعهده دارند، جراحی برداشتن تخمدان باعث یائسگی آنی می‌شود. عادات ماهیانه قطع می‌شوند و احتمالاً نشانه‌ها و علایم یائسگی مثل گرگرفتگی را تجربه کنید.
امکان دارد علائم و نشانه‌های یائسگی شدید باشند چون تغییرات هورمونی به یکباره رخ می‌دهند و قرار نیست این فرآیند را به تدریج در طول چندین سال پشت سر بگذارید.
در عین حال، برخلاف برداشتن تخمدان‌ها، جراحی برداشتن رحم (هیسترکتومی) بلافاصله باعث یائسگی نمی‌شود. درست است که پریودها قطع می‌شوند اما تخمدان‌هایتان همچنان تخمک آزاد می‌کنند. به عبارت دیگر تخمک‌گذاری و ترشح هورمون‌های استروژن و پروژسترون ادامه دارد.
شیمی‌درمانی و پرتودرمانی
روش‌هایی نامبردهٔ درمان سرطان می‌توانند به یائسگی بیانجامد که با علائمی مانند گرگرفتگی در حین جلسهٔ درمان یا اندکی بعد از آن همراه است.
توقف قاعدگی (و باروری) در اثر شیمی‌درمانی همیشه دائمی نخواهد بود، پس شاید هنوز هم روش‌های جلوگیری از حاملگی لازم باشد.
اگر پرتودرمانی مستقیماً روی تخمدان‌ها انجام شود، فقط روی عملکرد تخمدان‌ها اثر می‌گذارد. پرتودرمانی سایر اعضای بدن همچون بافت پستان یا ناحیهٔ سر و گردن روی یائسه‌شدن اثرگذار نیست.
نارسایی اولیهٔ تخمدان
حدود ۱ درصد بانوان قبل از ۴۰سالگی یائسه می‌شوند که به آن یائسگی زودرس می‌گویند.
یائسگی زودرس ممکن است از نارسایی تخمدان‌ها در ترشح میزان نرمال هورمون‌های جنسی یعنی «نارسایی اولیهٔ تخمدان» ناشی شود؛ این عارضه ممکن است ژنتیکی باشد یا به علت بیماری خودایمنی رخ دهد. البته در اغلب اوقات هیچ دلیلی برای یائسه‌شدن پیدا نمی‌شود. این بانوان تا سن یائسگی در حالت نرمال، تحت هورمون‌درمانی قرار می‌گیرند تا از مغز، قلب و استخوان‌هایشان محافظت شود.
عوارض
ریسک برخی بیماری‌ها و مشکلات پزشکی پس از یائسه‌شدن افزایش پیدا می‌کند که از آن جمله می‌توان به این موارد اشاره کرد:
بیماری‌های قلبی‌عروقی (کاردیوواسکولار)
کاهش سطح استروژن باعث افزایش خطر احتمالی بروز بیماری‌های قلبی‌عروقی می‌شود. با توجه به اینکه، عامل اصلی مرگ‌ومیر در زنان و مردان ابتلا به بیماری قلبی است، ورزش منظم، رژیم غذایی سالم و حفظ وزن متناسب ضروری به شمار می‌روند.
دربارۀ نحوهٔ محافظت از قلب از پزشک معالج خود راهنمایی بگیرید. مثلاً در صورت بالا‌بودن سطح کلسترول یا فشار خون، روش کاهش آن‌ها را بپرسید.
پوکی استخوان
پوکی استخوان، استخوان‌ها را شکننده و ضعیف می‌کند که باعث افزایش خطر احتمالی شکستگی‌ها می‌شود. در چند سال اول پس از یائسگی ممکن است تراکم استخوانی به سرعت کم شود و ریسک بروز پوکی استخوان بالاتر رود.
زنانی که پس از یائسه‌شدن، پوکی استخوان دارند، در برابر شکستگی استخوان‌ها مخصوصاً در ستون فقرات، لگن و مچ‌ها آسیب‌پذیر هستند.
بی‌اختیاری ادرار
همین‌طور که خاصیت کشسانی واژن و مثانه کم می‌شود، احتمال دارد هر بار با حس شدید و ناگهانی نیاز به سرویس بهداشتی روبه‌رو شوید و ناخواسته ادرار کنید یا در اثر فشار هنگام سرفه‌زدن، خندیدن یا بلند‌کردن اجسام به بی‌اختیاری ادرار دچار شوید. همچنین احتمال ابتلا به عفونت‌های مجاری ادراری هم بیشتر می‌شود.
تقویت عضلات کف لگن با تمرینات کگل و مصرف استروژن واژینال موضعی می‌توانند در تسکین علائم بی‌اختیاری ادرار مفید باشند.
هورمون‌درمانی هم می‌تواند روی تغییرات ناشی از یائسه‌شدن در مجاری ادراری و واژن که باعث بی‌اختیاری ادرار می‌شوند، اثربخش باشد.
عملکرد جنسی
خشکی واژن باعث ایجاد ناراحتی و مقدار کمی خونریزی در حین رابطهٔ زناشویی می‌شود که از کاهش ترشح رطوبت و ازدست‌دادن خاصیت ارتجاعی آن نشئت می‌گیرند. ضمناً کاهش حساسیت ممکن است شهوت و میل جنسی را هم کاهش دهد.
آبرسان، لوبریکانت و روان‌کننده‌های واژینال ممکن است مشکل را برطرف کنند. اگر لوبریکانت واژینال کافی نباشد، بسیاری از خانم‌ها از استروژن واژینال موضعی استفاده می‌کنند که در اشکال دارویی کرم، قرص یا حلقهٔ واژینال به فروش می‌رسند.
افزایش وزن
متابولیسم در طول دورهٔ یائسگی و پس از یائسه‌شدن کاهش پیدا می‌کند؛ از این رو بسیاری از زنان افزایش وزن خواهند داشت. بنابراین تنها برای حفظ وزن کنونی باید کمتر غذا بخورید و بیشتر ورزش کنید.
بدون دیدگاه