اطلاعات عمومی
اسپوندیلیت انکیلوزان چیست؟
اسپوندیلیت آنکیلوزان یک بیماری مزمن التهابی است که ستون فقرات را تحت تأثیر قرار می‌دهد. التهاب در مهره‌ها باعث درهم آمیخته شدن آن‌ها و در نهایت کاهش انعطاف‌پذیری ستون فقرات می‌شود. علائم این بیماری از ناحیهٔ استخوان دنبالچه شروع می‌شود و با گذشت زمان به سمت کمر حرکت می‌کند. همچنین مفاصل دیگری مانند شانه، گردن و مفصل ران ممکن است تحت تأثیر قرار گیرند.
اسپوندیلیت انکیلوزان هیچ علت مشخصی ندارد؛ اگرچه به نظر می‌رسد عوامل ژنتیکی در آن دخیل است. افرادی که دارای ژنی به نام HLA-B27 هستند، در معرض خطر ابتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان هستند. با این حال، تنها برخی از افراد دارای این ژن به این بیماری مبتلا می‌شوند.
عمده بروز این بیماری در سنین 20 تا 30 سالگی است و به ندرت پس از 40 سالگی رخ می‌دهد.
علائم و نشانه‌ها
علائم و نشانه‌های اولیهٔ اسپوندیلیت آنکیلوزان درد و خشکی در ناحیهٔ کمر و باسن است. صبح‌ها و پس از دوره‌هایی که تحرک وجود ندارد، درد و التهاب شدت می‌یابد. گردن‌درد و خستگی نیز شایع است اما با گذشت زمان، علائم ممکن است بدتر شوند، بهبود یابند یا بهطور موقت متوقف شوند.
شایع‌ترین علائمی که بروز پیدا می‌کنند، عبارتند از:
- کمردرد و سفتی
- درد لگن
- درد مفاصل
- گردن‌درد
- خستگی
- علائم پوستی
- التهاب چشم که باعث درد در ناحیهٔ چشم و تاری دید می‌شود
- مشکل در تنفس یا احساس درد به هنگام تنفس عمیق
عوامل مؤثر در ابتلا
جنسیت
مردان بیشتر از زنان به اسپوندیلیت انکیلوزان مبتلا می‌شوند.
سن
بهطور کلی این بیماری معمولاً در اواخر دورهٔ بلوغ یا اوایل دورهٔ بزرگسالی (20 تا 30 سال) رخ می‌دهد.
ژنتیک
بیشتر افرادی که به اسپوندیلیت آنکیلوزان مبتلا هستند ژن HLA-B27 دارند. اما از سوی دیگر بسیاری از افرادی که این ژن را دارند، هرگز به اسپوندیلیت آنکیلوزان مبتلا نمی‌شوند.
سابقهٔ خانوادگی
افرادی که در خانواده، فردی با سابقهٔ ابتلا به این بیماری را دارند، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند.
علائم هشدار
اگر کمردردی دارید که به‌آهستگی بروز می‌کند، هنگام صبح بدتر می‌شود یا در نیمهٔ شب شما را از خواب بیدار می‌کند، به پزشک مراجعه کنید. خصوصاً اگر این درد با ورزش بهبود یافته و با استراحت شدت می‌یابد، حتماً باید با پزشک خود در میان بگذارید.
تشخیص
پزشک برای تشخیص اسپوندیلیت انکیلوزان ممکن است هریک از روش‌های زیر را به کار ببرد:
بررسی‌های بالینی
معاینهٔ فیزیکی مستلزم یافتن محل التهاب است. بنابراین، پزشک شما احتمالاً درد و حساسیت در ناحیهٔ کمر، استخوان‌های لگن، مفاصل ساکروایلیاک، قفسهٔ سینه و پاشنهٔ پا را بررسی می‌کند. در طول معاینهٔ بدنی، پزشک ممکن است از بیمار بخواهد در جهات مختلف خم شود تا دامنهٔ حرکتی ستون فقرات را بررسی کند. پزشک ممکن است با حرکت‌دادن قسمت‌های خاصی از لگن یا حرکت‌دادن پاها به موقعیت خاص، بدن را تحت فشار قرار دهد. همچنین، ممکن است پزشک از بیماربخواهد نفس عمیق بکشید تا ببیند آیا در قفسه سینهٔ مشکلی وجود دارد یا خیر.
در طول معاینه، پزشک محدودیت‌های تحرک ستون فقرات را از هر جهت و هرگونه محدودیت حرکت قفسهٔ سینه را بررسی می‌کند. او علائم و شاخص‌های دیگری را نیز، ازجمله سابقهٔ آرتریت، التهاب مفاصل یا التهاب چشم، سابقهٔ بیماری‌های التهابی دستگاه گوارش (مثل بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو)، سابقهٔ خانوادگی اسپوندیلیت آنکیلوزان و همچنین میزان خستگی ناشی از وجود التهاب در بدن در نظر می‌گیرد.
بررسی‌های آزمایشگاهی
هیچ آزمایش خاصی برای تشخیص قطعی بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان وجود ندارد. آزمایش خون تنها می‌تواند فاکتورهای مربوط به التهاب را بررسی کند، اما التهاب می‌تواند ناشی از مشکلات مختلف دیگر نیز باشد. آزمایش‌های مورد استفاده به منظور بررسی اسپوندیلیت آنکیلوزان عبارتند از:
بررسی‌های تصویربرداری
به‌منظور بررسی دقیق‌تر مفاصل، مداخلات تصویربرداری در صورت صلاحدید پزشک انجام می‌شود:
- MRI (این روش از دقت بیشتری برخوردار است)
- رادیوگرافی ساده
درمان
اسپوندیلیت انکیلوزان یک بیماری التهابی و مزمن است که درمان خاصی ندارد. اما فوق تخصص روماتولوژی ممکن است از چندین نوع دارو برای به تأخیر انداختن یا متوقف‌کردن درد و التهاب مفاصل و همچنین مهره‌های ستون فقرات استفاده کند. این داروها همراه با ورزش و رژیم غذایی سالم به بیمار کمک می‌کنند تا بهتر حرکت کند و از تشدید‌شدن علائم خود جلوگیری کند.
درمان دارویی
داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDها)
داروی‌های ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ناپروکسن، سلکوکسیب و ایبوپروفن به کاهش تورم، درد و تب کمک می‌کنند. مصرف خودسرانه و طولانی‌مدت این دستهٔ دارویی می‌تواند باعث خونریزی معده یا مشکلات کلیوی در برخی افراد شود. برخی از آن‌ها بدون نسخه فروخته می‌شوند و برخی دیگر فقط با نسخهٔ پزشک در دسترس قرار می‌گیرند. کورتیکواستروئیدها (کورتون‌ها)
داروهای استروئیدی مانند پردنیزولون به کاهش التهاب در اسپوندیلیت انکیلوزان کمک می‌کنند. این داروها معمولاً برای مدت کوتاهی تجویز می‌شوند تا اثر داروهای دیگر شروع شود. ممکن است در برخی بیماران به‌صورت داخل مفصلی هم تزریق شوند.
DMARD ها
دستهٔ دیگری از داروها به نام داروهای ضد روماتیسمی تعدیل کنندهٔ بیماری (DMARDs) به جلوگیری از آسیب مفصل، کاهش سرعت پیشرفت آرتریت و کاهش درد، سفتی و التهاب کمک می‌کنند. شروع اثر DMARD ها کمی طولانی است و نباید در ابتدای درمان انتظار پاسخ کامل داشت. از داروهای این دسته می‌توان به متوترکسات و سولفاسالازین اشاره کرد.
داروهای بیولوژیک
درمان بیولوژیک شامل داروهایی است که با اتصال به برخی از مواد شیمیایی موجود در خون که منجر به التهاب می‌شوند آن‌ها را غیرفعال کرده و باعث کاهش تورم، درد و سفتی مفاصل استفاده می‌شوند. این داروها می‌توانند خطر ابتلا به برخی عفونت‌ها را افزایش دهند. پزشک قبل از شروع درمان با این داروها، آزمایش‌های مختلفی به‌منظور بررسی برخی عفونت‌ها مانند سل و هپاتیت انجام می‌دهد. از داروهای این دسته می‌توان به آدالیمومب، اینفلیکسیمب واتانرسپت اشاره کرد. داروهای این دسته به‌خوبی روند پیشرفت بیماری را کند می‌کنند.
درمان غیردارویی
اکثر افراد مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان می‌توانند با ترکیبی از داروها و فیزیوتراپی، بیماری خود را با موفقیت کنترل کنند. با این حال، برخی از افراد ممکن است با وجود مصرف این داروها و درمان‌ها، پیشرفت بیماری یا عوارض جدیدی را تجربه کنند. در حالی که اکثر افراد مبتلا به اسپوندیلیت انکیلوزان نیازی به جراحی ندارند، در موارد خاص ممکن است فرد نیاز به جراحی داشته باشد.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی بخش مهمی از درمان اسپوندیلیت انکیلوزان است و می‌تواند مزایای زیادی ازجمله تسکین درد، بهبود قدرت عضلانی و انعطاف‌پذیری را به‌همراه داشته باشد. یک فیزیوتراپیست می‌تواند تمرینات خاصی را طبق نیازهای بیمار طراحی کند. بهطور مثال، حرکات کششی می‌توانند به حفظ انعطاف‌پذیری در مفاصل و حفظ حالت بدن، کمک کنند.
تغذیه و مکمل
رژیم غذایی
بسیاری از افراد برای کاهش علائم اسپوندیلیت انکیلوزان رژیم‌های غذایی خاصی را دنبال می‌کنند، یک رژیم غذایی غنی از ویتامین و مواد مغذی برای سلامت کلی بدن مفید است و حتی مصرف برخی از غذاها ممکن است به کاهش التهاب کمک کنند.
کدام رژیم غذایی برای اسپوندیلیت انکیلوزان مفید است؟
میوه‌ها و سبزیجات به‌ویژه با رنگ‌‌های مختلف میل کنید؛ زیرا آنتی‌اکسیدان زیادی دارند. مطالعات نشان می‌دهد که آنتی‌اکسیدان‌ها می‌توانند به بهبود علائم این بیماری کمک کنند؛ زیرا از سلول‌ها در برابر رادیکال‌های آزاد محافظت می‌کنند و باعث بهبود التهاب می‌شوند. مصرف سبزیجات شامل کلم، گل کلم، جوانهٔ گندم، کدوسبز، فلفل، قارچ، اسفناج، کلم‌بروکلی یا هویج را افزایش دهید.
غلات سبوس‌دار برای سلامت قلب مفیدند. ازآنجایی‌که التهاب اسپوندیلیت انکیلوزان می‌تواند قلب و همچنین مفاصل شما را تحت تأثیر قرار دهد، غلات سبوس‌دار باید بخشی از رژیم شما باشد.
محدودیت رژیم غذایی
- از مصرف هر نوع غذایی که با آرد تصفیه‌شده و قند زیاد تهیه می‌شود، مانند نان، بیسکویت، برنج سفید، خامه، کراکر، کیک، پودینگ و انواع شیرینی‌ها خودداری کنید.
- از مصرف غذاهایی که نمک زیادی دارند مانند چیپس و غذاهای آماده و همچنین غذاهای پرچرب و کلسترول زیاد خودداری کنید؛ این غذاها باید در هر رژیم غذایی سالم محدود شوند. چربی اشباع‌شده که در محصولات حیوانی مانند گوشت قرمز، مرغ و لبنیات یافت می‌شود، ممکن است التهاب را افزایش داده و خطر بیماری قلبی را نیز افزایش دهد.
- مایعات زیاد بنوشید؛ نوشیدن روزانه ۸ تا ۱۰ لیوان آب برای مبتلایان به اسپوندیلیت انکیلوزان بسیار مهم است.
مکمل‌ها
با توجه به نبود اطلاعات دقیق و معتبر دربارهٔ اثربخشی و عوارض اکثر این مکمل‌ها، از مصرف خودسرانهٔ آن‌ها اجتناب کرده و تنها با تأیید و تجویز پزشک از آن‌ها استفاده کنید.
روغن ماهی
اسیدهای چرب امگا۳ موجود در ماهی‌های چرب مانند سالمون، ساردین و ماهی تن تازه بهطور گسترده به کاهش التهاب در بدن از جمله التهاب مفاصل کمک می‌کنند. در واقع، شواهدی وجود دارد مبنی بر اینکه روغن ماهی ممکن است فعالیت بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان را کاهش دهد؛ در مورد امکان استفاده از این مکمل با پزشک خود مشورت کنید.
زردچوبه
زردچوبه یا بهتر بگوییم کورکومین (مادهٔ فعال زردچوبه) ممکن است به تسکین علائم اسپوندیلیت آنکیلوزان کمک کند؛ زیرا تصور می‌شود که اثر ضد التهابی دارد. در واقع شواهدی وجود دارد که ممکن است با مسدود کردن چندین ماده که در التهاب نقش دارند، اثرات خود را اعمال کند. با این حال در مصرف زردچوبه نباید زیاده روی کرد.
فولیک‌اسید
فولیک‌اسید نوعی ویتامین B است که در تشکیل سلول‌های سالم در بدن نقش بسیار مهمی دارد. وقتی فولیک‌اسید با متوترکسات (دارویی که ممکن است برای درمان اسپوندیلیت انکیلوزان استفاده شود) مصرف شود، بیماران عوارض جانبی کمتری دارند و می‌توانند در مدت زمان طولانی‌تری، دارو را استفاده کنند. معمولا پزشک در صورت تجویز متوترکسات فولیک اسید هم تجویز می‌کند.
کلسیم و ویتامین دی
از آن‌جایی‌که افراد مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان در مقایسه با جمعیت عادی در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به پوکی استخوان قرار دارند؛ بسیاری از متخصصان توصیه می‌کنند که بیماران، کلسیم و ویتامین D کافی در رژیم غذایی خود دریافت کنند تا به تقویت استخوان‌های خود کمک کند. برخی مطالعات پیشنهاد می‌دهند داشتن سطوح بالای ویتامین D ممکن است فعالیت اسپوندیلیت آنکیلوزان و همچنین خطر ابتلا به این بیماری را کاهش دهد.
گلوکزامین و کندرویتین
گلوکزامین و کندرویتین که داخل و اطراف سلول‌های غضروف یافت می‌شوند، به‌عنوان مکمل‌هایی که از پوستهٔ میگو یا خرچنگ تهیه می‌شوند در دسترس هستند و ممکن است با ساختن و ترمیم غضروف به کاهش ساییدگی مفاصل کمک کنند. مطالعات زیادی روی هر دو ماده انجام شده است که نتایج ضدونقیضی داشته است؛ با این حال، باید حتماً زیر نظر پزشک مصرف شوند.
زندگی با اسپوندیلیت انکیلوزان
خود مراقبتی
زندگی با یک بیماری مزمن مانند اسپوندیلیت انکیلوزان، قسمت‌های مختلفی از زندگی فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. هر فرد مبتلا به اسپوندیلیت انکیلوزان تجربهٔ مخصوص به خود را از بیماری دارد و شدت و پیشرفت این بیماری از فردی به فرد دیگر متفاوت است. بسیاری از جنبه‌های اسپوندیلیت انکیلوزان غیرقابل‌کنترل است، اما با داشتن یک نقش فعال در سلامتی خود، می‌توانید به مدیریت بیماری کمک کرده و تا حدی کنترل زندگی خود را در دست بگیرید.
برای داشتن یک زندگی متعادل با اسپوندیلیت انکیلوزان باید سعی کنید:
- طبق تجویز و صحبت پزشک، داروهای خود را مصرف کنید و در مورد هرگونه عوارض جانبی و احتمالی با پزشک خود مشورت کنید.
- غذاهای سالم میل کنید.
- بهطور منظم ورزش کنید و فیزیوتراپی را فراموش نکنید.
- ترک سیگار برای بهبود بیماری اسپوندیلیت انکیلوزان و سلامت کلی بدن شما بسیار مفید است.
- خواب راحت داشته باشید تا بدن شما زمان مناسبی برای استراحت و بهبودی داشته باشد.
- سعی کنید محدودیت‌های خود را بشناسید.
- استرس خود را کنترل و از سلامت روان خود مراقبت کنید.
- در صورت تجربهٔ دوره‌های تشدید درد، به مدت 20 تا 30 دقیقه هر ۲ ساعت یا بر اساس صلاحدید پزشک، پشت خود را گرم کنید (حوله‌ٔ گرم یا کمپرس آب‌گرم) گرما به کاهش درد و اسپاسم عضلات شما کمک می‌کند.
همچنین می‌توانید برای کنترل علائم دوره‌های شدید در پشت، موارد زیر را در نظر داشته باشید:
یخ را هر ساعت یا طبق دستور پزشک به مدت 15 تا 20 دقیقه روی پشت خود قرار دهید. از کیسهٔ یخ استفاده کنید یا یخ خردشده را درون کیسهٔ پلاستیکی قرار دهید و روی آن را با حوله بپوشانید. یخ به جلوگیری از آسیب بافت کمک می‌کند و تورم و درد را کاهش می‌دهد.
به وزن سالمی برسید و آن را حفظ کنید. اضافه وزن به ستون فقرات و سایر مفاصل شما فشار می‌آورد، می‌تواند علائم شما را تشدید کرده و باعث بدترشدن اسپوندیلیت انکیلوزان شود. از پزشک خود بپرسید که وزن متعادل شما باید چقدر باشد و اگر اضافه وزن دارید، پزشک می‌تواند به شما کمک کند یک برنامهٔ کاهش وزن سالم داشته باشید.
اطمینان حاصل کنید که مسیرهای رفت‌وآمد شما صاف و هموار باشد. انتهای فرش‌ها و سیم‌های برق را بچسبانید و مسیرها را روشن نگه دارید تا به‌خوبی بتوانید ببینید کجا قدم برمی‌دارید. حالت بدنی صحیح خود را حفظ کنید، صاف بنشینید و صاف بایستید. وقتی مشغول کار با کامپیوتر یا پشت میز کار هستید، به جلو خم نشوید و قوز نکنید.
تمرینات تنفس عمیق را معمولاً ۲ تا ۳ بار در روز، طبق دستورالعمل انجام دهید. در صورت خم شدن وضعیت بدن، اسپوندیلیت انکیلوزان می‌تواند نفس کشیدن را برای شما دشوار کند. از فعالیت‌هایی که باعث کمردرد شما می‌شود، خودداری کنید؛ بهطور مثال، اجسام سنگین بلند نکنید.
ورزش
ورزش بخشی جدایی‌ناپذیر در درمان اسپوندیلیت آنکیلوزان است. ورزش می‌تواند برخی از تأثیرات اسپوندیلیت انکیلوزان را خنثی و به شما کمک کند تحرک و انعطاف‌پذیری بیشتری داشته باشید. طبق نظر پزشکان و بیماران، ورزش در کنترل درد مؤثر است.
برای مبتلایان به بیماری اسپوندیلیت انکیلوزان، ورزش منظم می‌تواند به بهبود وضعیت، گرفتگی، درد، خستگی، حفظ وزن سالم، ظرفیت تنفس و در نتیجه عملکرد کلی کمک کند. یک برنامهٔ درمانی خوب باید شامل ورزش و فعالیت بدنی باشد. همچنین، یک فیزیوتراپیست می‌تواند به شما کمک کند که برنامهٔ متناسب با نیازهای خاص خود را تنظیم کنید.
شنا یک ورزش بسیار مناسب برای بیماران مبتلا به اسپوندیلیت انکیلوزان است.
سلامت روان
همان‌طور که استرس هر شخص را بهطور منحصر‌به‌فرد تحت تأثیر قرار می‌دهد، روش‌های کنترل آن نیزبرای هر فرد متفاوت است. تکنیک‌های زیادی برای کنترل استرس وجود دارد، از جمله یوگا، مدیتیشن و سایر موارد که گاهی این رویکردها شامل حرکات فیزیکی هم می‌شوند. ویژگی مشترک این روش‌ها این است که اغلب سعی می‌کنند ذهن را از طریق تمرکز بر تنفس شما آرام کنند.
ارتباط واضحی بین درد مزمن و افسردگی در بزرگسالان وجود دارد. درد باعث استرس و افسردگی می‌شود و این اختلالات خود می‌تواند درد را بدتر کند. توصیه می‌شود در صورت داشتن علائم ذکرشده، به مشاور روان‌شناس مراجعه کنید؛ این علائم عبارتند از:
- تحریک‌پذیری یا عصبانیت
- نوسانات خلقی
- احساس مداوم غم یا ناامیدی
- کناره‌گیری اجتماعی یا انزوا
- افزایش حساسیت نسبت به طردشدن
- گریه یا خشم
- عزت‌نفس پایین و احساس بی‌ارزشی
- خستگی یا انرژی کم
- مشکلات جسمی مانند درد معده یا سردرد که با درمان بهتر نمی‌شوند
داروها
با نظر پزشک، برخی داروها بسته به سن، شدت درگیری و نوع بیماری تجویز می‌شود. از مصرف خودسرانه و تغییر در دوز مصرفی بدون صلاحدید پزشک خودداری کنید. مهم‌ترین داروهای مورد استفاده در اسپوندیلیت انکیلوزان عبارتند از:
- متوترکسات
- داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند سلکوکسیب، ایبوپروفن
- کورتیکواستروئیدها مانند پردنیزولون
- اتانرسپت
- سولفاسالازین
- آدالیموماب
بدون دیدگاه