اطلاعات عمومی
بیماری آلزایمر چیست؟
آلزایمر یک اختلال مغزی است که با گذشت زمان باعث تحلیل‌رفتن حافظه می‌شود. این بیماری شایع‌ترین نوع زوال عقل است و موجب از بین رفتن قسمت‌هایی از مغز می‌شود. همچنین، باعث ایجاد مشکلاتی در نحوهٔ تفکر، رفتار و یادآوری مسائل نیز می‌شود. این بیماری پیشرونده است و با از دست دادن حافظه به‌صورت خفیف شروع شده و در نهایت منجر به از دست دادن برخی توانایی‌ها نظیر صحبت‌کردن و واکنش به محیط می‌شود. این بیماری بر توانایی فرد در انجام فعالیت‌های روزانه نیز، تأثیر می‌گذارد.
آلزایمر معمولاً از حدود 65 تا 70 سالگی شروع می‌شود اما ممکن است زودتر هم رخ دهد. علت دقیق آلزایمر هنوز به‌طور دقیق مشخص نیست.
علائم و نشانه‌ها
علائم بیماری آلزایمر از فردی به فرد دیگر متفاوت است و با گذشت زمان و در صورت عدم پیگیری درمان، شدت پیدا می‌کند. باید بدانید که این علائم در همهٔ افراد مبتلا، به‌صورت کامل و یکجا نمایان نمی‌شود و با توجه به سن و شدت بیماری، علائم متفاوت خواهند بود.
علائم آلزایمر شامل موارد زیر است؛ با این حال، یک فرد ممکن است تنها تعداد کمی از آن‌ها را داشته باشد:
- از دست دادن حافظه
- قرار دادن اشیا در مکان‌های عجیب و به‌صورت نامرتبط
- سردرگمی دربارۀ رویدادها، زمان، مکان و اشخاص
- پرسش‌های تکراری
- اختلال در مدیریت هزینه و پرداخت قبوض
- اختلال درانجام دادن کارهای آشنا
- گم شدن و سرگردانی
- اختلالات خواب
- بی‌قراری، اضطراب و پرخاشگری
- ناتوانی در مراقبت از خود
- داشتن سوءظن نسبت به خانواده، دوستان و پرستاران
- نشناختن خانواده و دوستان
- اختلال در یادگیری، به خاطر سپردن اطلاعات جدید و رویدادهای اخیر
- ناتوانی در انجام کارهای چند مرحله‌ای، مانند لباس پوشیدن یا آشپزی
- توهم و هذیان
- اختلال در تکلم
- اختلال در خواندن، نوشتن و کار با اعداد
- اختلال در راه رفتن
- ناتوانی در کنترل ادرار
- اختلال در بلع
عوامل مؤثر در ابتلا
- سن بالا
- سابقۀ خانوادگی و ژنتیک
- جنسیت زن
- ضربه به سر
- بیماری‌های زمینه‌ای ازجمله چربی خون، فشارخون بالا و چاقی
- مصرف بیش از حد الکل
علائم هشدار
اگر در مورد حافظه و مهارت‌های فکری خود یا یکی از اعضای خانواده نگران هستید، برای ارزیابی و تشخیص کامل به پزشک مراجعه کنید.
تشخیص
پزشک شما را معاینه می‌کند و در مورد علائم و زمان بروز آن‌ها از شما سؤال خواهد کرد. برای تشخیص بیماری آلزایمر، شرح حال بیمار، معاینات فیزیکی، بررسی‌های تصویربرداری و آزمایش‌های مختلفی وجود دارند که پزشک بسته به شرایط بیمار ممکن است از آن‌ها استفاده کند.
بررسی‌های بالینی
پزشک از شما دربارۀ سابقۀ خانوادگی آلزایمر، داروهایی که مصرف می‌کنید و مصرف الکل یا دخانیات سؤال خواهد کرد. موارد دیگری که پزشک آن‌ها را مورد بررسی قرار خواهد داد، عبارتند از:
تست عملکرد ذهنی
ممکن است از شما خواسته شود یک ساعت بکشید که زمان مشخصی را نشان دهد یا ممکن است از شما سؤال شود که در حال حاضر چه ماهی از سال است یا در کدام شهر زندگی می‌کنید.
آزمایش حافظه
آزمایش حافظه به‌طور منظم انجام می‌شود تا پزشک بتواند تغییرات حافظه را با گذشت زمان کنترل کنند. پزشک با پرسیدن سؤالاتی در مورد خاطرات شما از گذشته، حافظۀ طولانی مدت شما را آزمایش می‌کند. آن‌ها همچنین با درخواست از شما برای به یاد آوردن حقایق و خاطرات اخیر، حافظۀ کوتاه مدت شما را بررسی می‌کنند.
معاینۀ فیزیکی
پزشک شما یک معاینۀ فیزیکی هم انجام می‌دهد و احتمالاً سلامت کلی عصبی شما را با آزمایش موارد زیر ارزیابی می کند:
- رفلکس‌های عصبی
- توان و قدرت عضلانی
- توانایی بلند شدن از روی صندلی و راه رفتن در اتاق
- حس بینایی و شنوایی
- هماهنگی
- تعادل
بررسی‌های آزمایشگاهی
ممکن است از آزمایش خون برای رد کردن سایر بیماری‌هایی که می‌تواند این علائم را ایجاد کند، استفاده شود. این آزمایش‌ها شامل موارد زیر است:
- آزمایش کامل خون (CBC)
- بررسی عملکرد کبد و کلیه
- بررسی عملکرد غدۀ تیروئید
- بررسی سطح ویتامین‌ها و مواد معدنی
بررسی‌های تصویربرداری
در صورت صلاحدید پزشک، به‌منظور بررسی دقیق‌تر، مداخلات تصویربرداری مورد استفاده قرار می‌گیرد:
- MRI (نسبت به سایر روش‌ها از اولویت بالاتری برخوردار است)
- سی تی اسکن
- پت اسکن
درمان
بیماری آلزایمر به‌طور کامل درمان نمی‌شود، اما می‌توان آن را مدیریت کرد. درمان و مدیریت بیماری آلزایمر باعث حفظ کیفیت زندگی فرد تا حد امکان می‌شود. اهداف درمانی آلزایمر عبارتند از:
- کمک به حفظ سلامت مغز
- مدیریت علائم رفتاری
- کند کردن یا به تأخیر انداختن علائم بیماری
درمان دارویی
داروهای فعلی آلزایمر می‌توانند برای مدتی به علائم مربوط به اختلال حافظه و سایر تغییرات شناختی کمک کنند. در حال حاضر، از دو نوع دارو برای درمان علائم شناختی استفاده می‌شود:
مهارکننده‌های کولین استراز
این داروها با حفظ یک مادۀ شیمیایی به نام استیل کولین که در اثر بیماری آلزایمر در مغز تحلیل می‌رود، سطح ارتباط بین سلول‌ها را افزایش می‌دهند. مهارکننده‌های کولین استراز معمولاً اولین داروهایی هستند که تجویز می‌شوند. بیشتر افراد پس از مصرف آن بهبودی جزئی در علائم خود مشاهده می‌کنند. مهارکننده‌های کولین استراز همچنین می‌توانند علائمی مانند بی‌قراری یا افسردگی را بهبود بخشند. از این دستۀ دارویی می‌توان به دونپزیل اشاره کرد.
آنتاگونیست گیرنده NMDA
از داروهای این دسته می‌توان ممانتین را نام برد. این دارو با تأثیر بر شبکۀ ارتباطی سلول‌های مغز، پیشرفت علائم بیماری آلزایمر را کند می‌کند. گاهی اوقات ممانتین در ترکیب با یک مهار کنندۀ کولین استراز تجویز می‌شود.
درمان غیردارویی
درمان‌های غیردارویی نیز توسط پزشکان توصیه می‌شود، اما شروع آن به معنای کاربردی‌نبودن سایر درمان‌ها نیست. همچنین، بسته به شرایط بیمار، پزشک ممکن است از ترکیبی از این درمان‌ها استفاده کند.
گفت‌وگو درمانی
گفت‌وگودرمانی مانند برگزاری جلسات با روانشناس یا یک گروه پشتیبانی است که برای کنار آمدن با چالش‌های عاطفی این بیماری، برای بیماران انجام می‌شود. در این روش، بیماران دغدغه‌های خود را مطرح کرده و به‌صورت گروهی به حل مشکلات می‌پردازند.
درمان تحریک شناختی
در این روش درمانی، برای فعال نگه داشتن ذهن، با انجام فعالیت‌هایی که مغز را به چالش می‌کشد، تلاش می‌شود تا حیطه‌های شناختی درگیر در بیماران، بازتوانی شود. توانبخشی شناختی، برای یادگیری مجدد مهارت‌های از دست رفته و مهارت‌های جبران کنندۀ جدید کاربرد دارد.
تغذیه و مکمل
رژیم خاصی برای مبتلایان به بیماری آلزایمر وجود ندارد، اما تغذیۀ مناسب می‌تواند برخی علائم را کاهش دهد و به آن‌ها کمک کند تا احساس بهتری داشته باشند.
رژیم غذایی
افراد مبتلا به آلزایمر ممکن است غذا خوردن را فراموش کنند و علاقهٔ خود را به غذا درست کردن از دست بدهند. آن‌ها همچنین ممکن است نوشیدن آب کافی را فراموش کنند که منجر به کم‌آبی بدن و یبوست شود. بنابراین مهم است که نکات زیر را در نظر داشته باشید:
- تغذیهٔ سالم مورد علاقهٔ بیمار تهیه شود.
- نوشیدن آب کافی در طی روز فراموش نشود.
- از نوشیدنی‌های حاوی کافئین که ممکن است منجر به افزایش بی‌قراری شود، خواب را مختل کند و نیاز مکرر به ادرار کردن را ایجاد کند، خودداری کنید.
- نوشیدنی‌ها و اسموتی‌های سالم و پرکالری را برای بیمار خود تهیه کنید.
مکمل‌ها
با توجه به نبود اطلاعات دقیق و معتبر در مورد اثربخشی و عوارض اکثر این مکمل‌ها، از مصرف خودسرانهٔ آن‌ها اجتناب کنید و تنها با تأیید و تجویز پزشک از آن‌ها استفاده کنید.
برخی از مکمل‌ها و ویتامین‌هایی که احتمالاً به بهبود علائم آلزایمر کمک می‌کنند، عبارتند از:
ویتامین E
اگرچه ویتامین E از آلزایمر جلوگیری نمی‌کند، اما مصرف روزانه ممکن است به تأخیر در پیشرفت بیماری در افرادی که آلزایمر خفیف تا متوسط دارند، کمک کند.
جینکو بیلوبا
شاید شما در مورد جینکو بیلوبا به‌عنوان یک تقویت‌کننده حافظه شنیده باشید و چیزی که به‌نظر می‌رسد این است که می‌تواند به درمان آلزایمر کمک کند. محققان در طول سال‌ها مطالعه، هیچ مدرکی در مورد بهبود حافظه حتی در افرادی که آلزایمر ندارند، پیدا نکرده‌اند. تحقیقات نشان داده است که جینکو عوارض جانبی دیگری از جمله افزایش ریسک خون‌ریزی، کاهش قند خون و تغییر فشار خون دارد. بنابراین از مصرف خودسرانه آن اجتناب و تنها در صورت تجویز پزشک از آن استفاده کنید.
امگا 3
اسیدهای چرب امگا 3 موجود در ماهی یا مکمل‌ها ممکن است خطر ابتلا به زوال عقل را کاهش دهند، اما مطالعات بالینی هیچ نتیجهٔ مثبتی برای درمان علائم بیماری آلزایمر نشان نداده است.
زندگی با آلزایمر
خود مراقبتی
ممکن است یکی از اعضای خانواده یا دوستان بتواند در انجام کارهای روزمره به بیمار کمک کند. این فرد می‌تواند به شما یادآوری و کمک کند که غذا و داروهای خود را سر وقت مصرف کند یا از دستشویی استفاده کند. او ممکن است بتواند در تهیهٔ وعده‌های غذایی و استحمام نیز به بیمار کمک کند.
پیشگیری
موارد زیر می‌تواند در پیشگیری آلزایمر مؤثر باشد:
- کنترل وزن
- ترک سیگار
- استراحت کافی
- حضور در جمع دوستان
- کنترل بیماری‌های زمینه‌ای
- ورزش منظم
- تغذیهٔ سالم
ورزش
ورزش مزایای بسیاری برای سلامتی جسم و روان دارد، ازجمله کاهش خطر بیماری‌های قلبی عروقی، دیابت، تقویت استخوان‌ها، عضلات و کاهش استرس. ورزش باعث افزایش جریان خون و اکسیژن‌رسانی به مغز می‌شود که ممکن است مستقیماً بر سلامت سلول‌های مغز تأثیر بگذارد.
همچنین به نظر می‌رسد که فعالیت بدنی منظم برای سلامت مغز نیز بسیار مفید است. مطالعات نشان می‌دهد افرادی که از نظر جسمی فعال هستند، کمتر دچار افت عملکرد ذهنی می‌شوند و کمتر در معرض خطر ابتلا به بیماری آلزایمر قرار می‌گیرند. همچنین، ورزش منظم به بیمار برای مقابله با عوارض ناشی از آلزایمر مانند افسردگی و چاقی، کمک می‌کند.
سلامت روان
فرد مبتلا به آلزایمر زمانی که اعضای خانواده سعی در کمک به آن‌ها دارند، ممکن است عصبانی شود. در نهایت، زندگی اجتماعی دشوارتر می‌شود و افراد ممکن است دوستان قدیمی یا اعضای خانواده را نشناسند.
همچنین ممکن است منزوی‌تر و دچار افسردگی و اضطراب شوند. اختلال خواب نیز تأثیر منفی بر کیفیت زندگی بیماران دارد؛ بنابراین پزشک ممکن است برای کنترل این علائم و ارتقا کیفیت زندگی بیماران، داروهای ضد افسردگی و اضطراب تجویز کنند.
همچنین توجه به سرگرمی‌های بیماران مبتلا به آلزایمر نیز در افزایش کیفیت زندگی این افراد موثر است.
