اطلاعات عمومی
کولیت اولسراتیو چیست؟
کولیت اولسراتیو (UC) یک بیماری التهابی روده (IBD) است که باعث التهاب و زخم در دستگاه گوارش می‌شود. کولیت اولسراتیو داخلی‌ترین پوشش روده بزرگ (کولون) و راست روده را تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ علائم معمولاً با گذشت زمان ایجاد می‌شوند. شدت UC به میزان التهاب و محل آن بستگی دارد و در افراد مختلف متفاوت است. ممکن است فرد التهاب شدید در رکتوم (ناحیه کوچک) یا التهاب بسیار خفیف در کل روده بزرگ (منطقه بزرگ) داشته باشد. کولیت اولسراتیو می‌تواند در افراد در هر سنی رخ دهد، اما معمولاً بین 15 تا 30 سالگی و کمتر در فاصلهٔ 50 تا 70 سالگی شروع می‌شود.
تفاوت بین کولیت و کولیت اولسراتیو چیست؟
کولیت روده به این معنی است که روده بزرگ شما ملتهب یا تحریک شده است. این می‌تواند ناشی از عوامل زیادی مانند عفونت‌های ناشی از ویروس‌ها یا باکتری‌ها باشد. کولیت اولسراتیو شدیدتر است زیرا ناشی از عفونت نیست و مادام‌العمر است.
علائم و نشانه‌ها
علائم کولیت روده بسته به شدت التهاب و محل وقوع آن می‌تواند متفاوت باشد که شامل موارد زیر است:
- اسهال اغلب همراه با خون و چرک
- خون‌ریزی مقعدی
- درد و گرفتگی شکم
- درد رکتوم
- فوریت برای اجابت مزاج
- حساسیت و نفخ شکم
- تب
- کاهش وزن
- خستگی
- عدم رشد در کودکان
اکثر افراد مبتلا به کولیت اولسراتیو علائم خفیف تا متوسط دارند. سیر کولیت اولسراتیو ممکن است متفاوت باشد و برخی افراد دوره‌های طولانی‌مدت بهبودی را تجربه می‌کنند.
دریافت مشاورهٔ پزشکی آنلاین
پرسش‌های مرتبط با بیماری خود را می‌توانید از طریق «اپلیکیشن مشاوره آنلاین اکسون» با پزشکان مرتبط، مطرح کنید.
نوبت‌گیری
عوامل مؤثر در ابتلا
کولیت اولسراتیو تقریباً تعداد یکسانی از زنان و مردان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. عوامل مؤثر در ابتلا ممکن است شامل موارد زیر باشد:
سن
کولیت اولسراتیو معمولاً قبل از 30 سالگی شروع می‌شود، اما ممکن است در هر سنی رخ دهد و برخی از افراد ممکن است تا بعد از 60 سالگی به این بیماری مبتلا نشوند.
نژاد یا قومیت
اگرچه سفیدپوستان بیشترین خطر ابتلا به این بیماری را دارند، اما ممکن است در هر نژادی رخ دهد.
سابقهٔ خانوادگی
اگر یکی از بستگان نزدیک مانند والدین، خواهر یا برادرتان به این بیماری مبتلا باشد، در معرض خطر بیشتری قرار دارید.
علائم هشدار
در صورت مشاهدۀ علائم زیر، به یک مرکز درمانی مراجعه کنید یا با پزشک خود تماس بگیرید:
- اسهالی که با داروهای رایج بهبود پیدا نکند
- اسهالی که بیمار را از خواب بیدار کند
- تورم شکم
- تب بی‌دلیل که بیش از دو روز طول بکشد
- کاهش وزن ناخواسته
- شکم‌درد شدید
- مشاهده خون در مدفوع
- در استفراغ بیمار خون مشاهده شود
تشخیص
در تشخیص کولیت اولسراتیو پزشک ممکن است از شرح حال، معاینات بالینی و مجموعه‌ای از آزمایش‌های تشخیصی و مداخلات تصویربرداری، بسته به شرایط بیمار، استفاده شود. انواع دیگر آزمایش‌ها می‌توانند به ردکردن عوارض یا سایر اشکال بیماری التهابی روده کمک کنند.
برای کمک به تأیید تشخیص کولیت اولسراتیو، ممکن است یک یا چند مورد از آزمایش‌ها و روش‌های زیر را انجام دهید:
بررسی‌های بالینی
- بررسی حساسیت شکمی
- وجود خون در معاینه رکتوم
- آتروفی
- ادم محیطی
- در صورتی که بیماری شدید باشد، بررسی بیمار از نظر تب، افت فشار خون، تاکی کاردی، رنگ پریدگی، از دست دادن چربی زیر جلدی نیز به تشخیص کمک می‌کنند.
بررسی‌های آزمایشگاهی
آزمایش خون
پزشک شما ممکن است آزمایش خون را برای بررسی کم‌خونی یا علائم عفونت پیشنهاد دهد.
آزمایش مدفوع
وجود گلبول‌های سفید یا پروتئین‌های خاصی در مدفوع شما می‌تواند نشا‌ن‌دهندهٔ کولیت اولسراتیو باشد. نمونهٔ مدفوع همچنین می‌تواند به رد سایر اختلالات مانند عفونت‌های ناشی از باکتری‌ها، ویروس‌ها و انگل‌ها کمک کند.
بررسی‌های تصویربرداری
تصویربرداری اشعه ایکس
در صورتی که علائم شدید دارید، پزشک ممکن است از تصویربرداری اشعه ایکس استاندارد برای بررسی ناحیهٔ شکم استفاده کند تا عوارض جدی مانند سوراخ شدن روده بزرگ را رد کند.
سی‌تی‌اسکن
اگر پزشک مشکوک به عارضه کولیت اولسراتیو باشد، ممکن است سی تی اسکن از شکم یا لگن شما انجام شود. سی تی اسکن همچنین ممکن است نشان دهد که چه مقدار از روده بزرگ ملتهب است.
ام‌آر‌ای از MRI
همانند سی تی اسکن برای تصویربرداری از روده بزرگ و راست روده استفاده می‌شود و ممکن است ضخیم شدن قابل توجه دیواره روده را نشان دهد.
کولونوسکوپی
این معاینه به پزشک اجازه می‌دهد تا کل رودهٔ بزرگ شما را با استفاده از یک لولهٔ نازک و منعطف که یک دوربین در انتهای آن قرار دارد، مشاهده کند. در طول این روش، پزشک شما می‌تواند نمونه‌برداری از بافت را برای تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی انجام دهد؛ نمونه بافت برای تشخیص ضروری است. کولونوسکوپی با بیوپسی بافت تنها راه برای تشخیص قطعی کولیت اولسراتیو است.
سیگموئیدوسکوپی
پزشک شما از یک لولهٔ باریک و منعطف برای معاینه رکتوم و کولون سیگموئید (انتهای روده بزرگ) استفاده می‌کند. اگر روده بزرگ شما به‌شدت ملتهب است، پزشک ممکن است این آزمایش را به جای کولونوسکوپی کامل انجام دهد.
درمان
درمان کولیت اولسراتیو معمولاً شامل درمان دارویی یا جراحی است. چندین دسته از داروها ممکن است در درمان کولیت اولسراتیو مؤثر باشند. نوع انتخاب پزشک به شدت بیماری بستگی دارد. داروهایی که برای برخی افراد خوب عمل می‌کنند ممکن است برای برخی دیگر مؤثر نباشند، بنابراین یافتن دارویی که به شما کمک می‌کند ممکن است به زمان احتیاج داشته باشد.
درمان دارویی
5-آمینوسالیسیلات‌ها
این داروها خواص ضد التهابی دارند و در اشکال مختلف قرص، شیاف و انما مورد استفاده قرار می‌گیرند. از داروهای این دسته میتوان سولفاسالازین و مزلازین را نام برد.
کورتیکواستروئیدها(کورتون‌ها)
این داروها معمولاً برای کولیت اولسراتیو متوسط تا شدید که به درمان‌های دیگر پاسخ نمی‌دهند، استفاده می‌شوند البته به‌دلیل عوارض جانبی، معمولاً به‌صورت طولانی‌مدت تجویز نمی‌شوند. از این داروها میتوان به بودزوناید و پردنیزولون اشاره کرد.
داروهای تعدیل کنندهٔ سیستم ایمنی
این داروها مانند آزاتیوپرین ومتوترکسات التهاب را کاهش می‌دهند. اما این کار را با سرکوب سیستم ایمنی که فرایند التهاب را آغاز می‌کند، انجام می‌دهند. برای برخی افراد، ترکیبی از این داروها بهتر از یک دارو به‌تنهایی جواب می‌دهد.
داروهای بیولوژیک
این دسته از داروها، کولیت اولسراتیو متوسط تا شدید را با هدف قرار دادن بخش‌هایی از سیستم ایمنی برای کنترل کردن آن، درمان می‌کنند. انواع داروهای بیولوژیک مورد استفاده برای درمان کولیت اولسراتیو عبارتند از: آدالیمومب، اینفلکسیمب و…
مهارکننده‌های جانوس کیناز
این داروها مانند توفاسیتینیب از طریق مهار آنزیم جانوس کیناز پاسخ‌های التهابی را در سیستم ایمنی کاهش می‌دهند.
سایر داروها
پزشک ممکن است برای کنترل علائم ناشی از بیماری، داروهای ضد اسهال، مسکن و داروهای ضد اسپاسم گوارشی تجویز کند.
درمان غیردارویی
جراحی
در صورتی که بیمار به درمان دارویی پاسخ ندهد، پزشک برای درمان بیماری جراحی را توصیه می‌کند که شامل برداشتن روده بزرگ (کولکتومی) یا روده بزرگ و راست روده (پروکتوکولکتومی) می‌شود.
تغذیه و مکمل
رژیم غذایی
تغییر در رژیم غذایی و سبک زندگی شما ممکن است به کنترل علائم و طولانی‌تر شدن زمان بهبودی کمک کند. در اینجا چند توصیه کلی برای رژیم غذایی وجود دارد که ممکن است به شما در مدیریت بیماری کمک کند:
محدودیت مصرف محصولات لبنی
بسیاری از افراد مبتلا به بیماری التهابی روده متوجه می‌شوند که مشکلاتی مانند اسهال، درد شکم ونفخ با محدود کردن یا حذف محصولات لبنی بهبود می‌یابند. ممکن است فرد نتواند لاکتوز را تحمل کند؛ یعنی بدن نمی‌تواند قند شیر (لاکتوز) موجود در غذاهای لبنی را هضم کند.
مصرف وعده‌های غذایی کم‌حجم
مصرف پنج یا شش وعده غذایی کم‌حجم در روز به جای دو یا سه وعده بزرگتر باعث می‌شود بیمار احساس بهتری داشته باشد.
مصرف مایعات فراوان
سعی کنید روزانه مقدار زیادی مایعات بنوشید؛ آب بهترین انتخاب است. الکل و نوشیدنی‌های حاوی کافئین روده های شما را تحریک می‌کنند و می‌توانند اسهال را بدتر کنند. همچنین نوشیدنی‌های گازدار اغلب نفخ ایجاد می‌کنند.
مراجعه به متخصص تغذیه
اگر شروع به کاهش وزن کرده‌اید یا رژیم غذایی شما بسیار محدود شده است، با یک متخصص تغذیه صحبت کنید.
مکمل‌ها
مکمل‌های آهن
اگر خون‌ریزی مزمن روده دارید، ممکن است دچار کم‌خونی فقر آهن شوید و پزشک به شما مکمل‌های حاوی آهن توصیه کند.
ویتامین D
بیماران مبتلا به کولیت اولسراتیو به‌خصوص افرادی که کورتیکواستروئید مصرف می‌کنند، ممکن است در معرض خطر سطوح پایین ویتامین D باشند.
کلسیم
این مادهٔ معدنی که بدن شما از آن برای ساختن استخوان‌ها استفاده می‌کند، در صورت کمبود می‌تواند باعث بیماری پوکی استخوان شود. باتوجه به مصرف کورتون و محدودیت مصرف محصولات لبنی، ممکن است پزشک مکمل کلسیم را دررژیم دارویی بیمار قرار دهد.
فولیک اسید
برخی از داروهایی که برای بیمار تجویز می‌شوند، با جذب اسید فولیک غذا تداخل داشته و مانع از جذب آن می‌شوند؛ بنابراین ممکن است پزشک توصیه به مصرف این مکمل داشته باشد.
زندگی با کولیت اولسراتیو
خودمراقبتی
هنگامی که درشرایط بهبودی از کولیت اولسراتیو قرار دارید، باید از مواردی که به شعله‌ور شدن بیماری کمک می‌کنند جلوگیری کنید؛ این موارد عبارتند از:
استرس
حداقل هفت ساعت در شب بخوابید، به‌طور منظم ورزش کنید و با استفاده از تکنیک‌هایی که پزشک توصیه می‌کند، استرس خود را مدیریت کنید.
داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی
برای تسکین درد یا تب، به جای NSAIDها مانند ایبوپروفن، بهتر است از استامینوفن استفاده کنید.
آنتی بیوتیک‌ها
در صورتی که آنتی بیوتیک مصرف می‌کنید و باعث تحریک علائم شما می‌شود، به پزشک خود اطلاع دهید.
حتماً پیش از مصرف هریک از مکمل‌ها، با پزشک خود مشورت کنید.
سلامت روان
اگرچه استرس باعث بیماری التهابی روده نمی‌شود، اما می‌تواند علائم و نشانه‌های بیماری را شدیدتر کند و ممکن است باعث عود بیماری شود.
برای کمک به کنترل استرس، موارد زیر می‌تواند کمک کننده باشد:
ورزش
حتی ورزش خفیف می‌تواند به کاهش استرس، تسکین افسردگی و عادی‌سازی عملکرد روده کمک کند. با پزشک خود در مورد یک برنامهٔ ورزشی که برای شما مناسب است، مشورت کنید.
بیوفیدبک
بیوفیدبک تکنیکی ذهنی-جسمی است به کنترل استرس و اضطراب شما کمک می‌کند. می‌توانید به مراکز انجام بیوفیدبک مراجعه کنید.
تکنیک‌های تمدد اعصاب (ریلکسیشن) و تمرینات تنفسی منظم
یک راه مؤثر برای مقابله با استرس، تمرین تنفسی و تکنیک‌های تمدد اعصاب است. می‌توانید در کلاس‌های یوگا و مدیتیشن شرکت کنید یا در خانه با استفاده از کتاب یا سی‌دی تمرین کنید.
همچنین در صورت داشتن یک بیماری مزمن مانند کولیت اولسراتیو فرد ممکن است دچار افسردگی شود. توصیه می‌شود برای کنترل علائم ناشی از افسردگی، به روانشناس یا متخصص روانپزشک مراجعه شود.
داروها
- آدالیمومب
- اینفلکسیمب
- مزالازین
- آزاتیوپرین
- توفاسیتینیب
