اطلاعات عمومی
سرطان تخمدان چیست؟
سرطان تخمدان، بیماری مربوط به تخمدان است که ارگانی مهم در بدن زنان است. در حقیقت، تخمدان‌ها اندام‌هایی هستند که بخشی از دستگاه تناسلی زنان را تشکیل می‌دهند. هر خانم در بدن خود 2 تخمدان دارد. تخمدان‌ها علاوه بر تخمک، هورمون‌های جنسی تولید می‌کنند و این هورمون‌ها برای رشد پستان، تنظیم سیکل قاعدگی و فرم‌دهی بدن لازم هستند. سرطان تخمدان در یک یا هر دو تخمدان ایجاد می‌شود و زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های طبیعی در تخمدان به سلول‌های غیرطبیعی تبدیل شده و خارج از کنترل رشد می‌کنند.
سرطان تخمدان بیشتر در زنان بالای ۶۰ سال و عمدتاً بعد از یائسگی ایجاد می‌شود.
علائم و نشانه‌ها
- احساس پر بودن شکم، نفخ یا تورم
- از دست دادن اشتها
- کاهش وزن
- کمردرد
- شکم درد
- احساس ناراحتی در ناحیهٔ لگن
- خستگی
- تکرر ادرار یا فوریت در دفع ادرار
- احساس درد هنگام برقراری رابطهٔ جنسی
- تغییر در عادات روده مانند یبوست
عوامل مؤثر در ابتلا
- سابقهٔ خانوادگی ابتلا به سرطان تخمدان
- نداشتن سابقهٔ بارداری
- افزایش سن
- اندومتریوز
- مصرف داروهای هورمونی برای کنترل علائم و نشانه‌های یائسگی
- سابقهٔ سرطان سینه
- استعمال سیگار
- چاقی
تشخیص
هنگامی که سرطان تخمدان شروع به رشد می‌کند، برخی از زنان متوجه علائم خود نمی‌شوند؛ اما با رشد و پیشرفت سرطان، علائم بروز پیدا می‌کنند. بنابراین، تشخیص زودهنگام سرطان بسیار مهم است.
بنابر وضعیت بیمار و شک بالینی، ممکن است پزشک از مجموعۀ موارد زیر برای تشخیص استفاده کند.
بررسی‌های بالینی
پزشک ابتدا یک شرح حال دقیق از علائم، سوابق پزشکی و عوامل خطر می‌گیرد. سپس شکم و لگن را معاینه می‌کند.
معاینهٔ شکم
در معاینهٔ شکم، پزشک قسمت‌های مختلف شکم را لمس می‌کند و در طی معاینه موارد زیر را بررسی می‌کند:
- اندازهٔ طبیعی اندام‌های داخلی
- نرم یا سفت بودن اندام‌ها
- احساس درد هنگام لمس
- بررسی علائم مرتبط با تجمع مایعات در شکم (آسیت)
معاینهٔ لگن
در طول معاینهٔ لگن، پزشک تغییرات غیرطبیعی در اندازه، شکل یا موقعیت تخمدان‌ها و رحم را بررسی می‌کند. همچنین ممکن است نمونه‌ای از سلول‌ها برای آزمایش برداشته شود که تحت عنوان تست پاپ اسمیر شناخته می‌شود. در طول معاینهٔ لگن، پزشک با استفاده دستکش، دست خود را وارد واژن می‌کند و همزمان دست دیگر را روی شکم بیمار فشار می‌دهد تا اندام‌های لگنی را حس کند (لمس کند). پزشک همچنین دستگاه تناسلی خارجی، واژن و دهانهٔ رحم را به‌صورت بصری معاینه می‌کند.
بررسی‌های آزمایشگاهی
CA-125 یک پروتئین موجود در خون است که هم توسط سلول‌های سالم و هم توسط سلول‌های سرطانی در سرطان تخمدان تولید می‌شود. در هنگام ابتلا به سرطان تخمدان سطح این پروتئین در بدن افزایش می‌یابد. این آزمایش به تشخیص سرطان تخمدان کمک می‌کند؛ اما به دقت نشان نمی‌دهد که فرد مبتلا است یا خیر.
آزمایش‌های زیر برای تشخیص سرطان تخمدان استفاده نمی‌شوند، اما نتایج غیرطبیعی ممکن است نشانه اختلال در سلامتی فرد باشد که عبارتند از:
- شمارش کامل خون (CBC)
- آزمایش های بیوشیمی خون
- آزمایش عملکرد کبدی
- آزمایش ژنتیک جهت بررسی جهش در ژن BRCA
بررسی‌های تصویربرداری
در طی بررسی‌های تصویربرداری از داخل بدن عکس گرفته می شود و پزشکان از آن‌ها برای بررسی وجود تومور در تخمدان‌ها استفاده می‌کنند. تصاویر می‌توانند اندازه، شکل و محل تومور را نشان دهند. آن‌ها همچنین می‌توانند نشان دهند که آیا سرطان به خارج از تخمدان گسترش یافته است یا خیر. انواع مختلف تصویربرداری برای بررسی سرطان تخمدان، تصمیم‌گیری برای درمان و بررسی نتایج حاصل از آن استفاده می‌شود.
انواع تست‌های تصویربرداری مورد استفاده برای سرطان تخمدان عبارتند از:
- سی تی اسکن
- ام آر آی
- سونوگرافی
- پت اسکن
- رادیوگرافی قفسه سینه
بیوپسی
برای تأیید اینکه فرد سرطان تخمدان دارد یا خیر، باید یک نمونه از بافت برای آزمایش از بدن بیمارخارج شود. به این روش بیوپسی یا نمونه برداری می گویند که به تشخیص سرطان تخمدان قبل از جراحی یا برنامه ریزی برای درمان کمک می‌کند.
جراحی
یکی از راه‌هایی که می‌توان با اطمینان از ابتلا به سرطان تخمدان مطلع شد، عمل جراحی تشخیصی و برداشتن تخمدان است. معمولاً در حین جراحی، پزشک دیگری که متخصص پاتولوژیست است، سلول‌های تخمدان را زیر میکروسکوپ بررسی می‌کند. در صورت وجود سرطان، پزشک معمولاً جراحی را ادامه داده و سرطان را با برداشتن تودهٔ تخمدان درمان می‌کند.
درمان
تشخیص و درمان زودهنگام تودهٔ تخمدان، شانس بهبودی را افزایش می‌دهد. درمان سرطان تخمدان بسته به اندازهٔ تومور و میزان پیشرفت بیماری متفاوت است.
برای اکثر بیماران، جراحی برداشتن سرطان بخش مهمی از درمان است. برخی از زنان پس از جراحی به سایر درمان‌های همراه نیاز ندارند و سایر بیماران ممکن است به درمان بیشتری شامل شیمی درمانی نیاز داشته باشند.
درمان دارویی
بسته به نوع سرطان تخمدان، انواع مختلفی از درمان دارویی ممکن است مورد استفاده قرار گیرد، از جمله:
شیمی درمانی
شیمی درمانی یک درمان دارویی است که از مواد شیمیایی برای از بین سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. داروهای شیمی درمانی را می‌توان به‌صورت وریدی مصرف کرد. شیمی درمانی اغلب پس از جراحی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی باقی مانده استفاده می‌شود. همچنین قبل از جراحی ممکن است توسط پزشک تجویز شود.
هورمون درمانی
استروژن و پروژسترون هورمون‌هایی هستند که توسط تخمدان تولید می‌شوند و در مواردی این هورمون‌ها باعث رشد سلول‌های سرطانی می‌شوند. هورمون درمانی به معنای استفاده از هورمون‌ها یا داروهای مسدود کنندهٔ هورمون برای مبارزه با سرطان تخمدان است. تاموکسیفن نمونه‌ای از این دسته دارویی است.
ایمونوتراپی
در این روش درمانی از داروهایی نظیر پمبرولیزومب، برای افزایش فعالیت سیستم ایمنی طبیعی بدن و از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. این درمان معمولاً هزینه‌های بالایی دارد.
درمان هدفمند
درمان‌های دارویی هدفمند بر نقاط ضعف موجود در سلول‌های سرطانی تمرکز دارند و با حمله به این نقاط ضعف، می‌توانند باعث مرگ سلول‌های سرطانی شوند از داروهای درمان هدفمند می‌توان بواسیزوماب را نام برد.
درمان غیردارویی
جراحی
اولین اقدام درمانی برای زنان مبتلا به سرطان تخمدان عمل جراحی است؛ مگر درصورتی که فردی با تشخیص پزشک کاندید جراحی نباشد. طی جراحی تمام تخمدان یا بخشی از آن که درگیر سرطان شده است خارج می‌شود. در صورتی که سرطان به بافت خارج تخمدان نیز رسیده باشد، آن نواحی توسط جراح برداشته می‌شود.
تغذیه و مکمل
رژیم غذایی
غذای سالم مصرف کنید و در رژیم غذایی خود از سبزیجات به میزان لازم استفاده کنید.
چه غذاهایی ممکن است با شیمی درمانی تداخل داشته باشد؟
موضوعی که افراد تحت درمان با شیمی درمانی باید در نظر داشته باشند این است که چه غذاهایی ممکن است با داروهای شیمی درمانی تداخل داشته باشند.
گریپ‌فروت می‌تواند با بسیاری از داروهای رایج، از شیمی درمانی گرفته تا داروهای مورد استفاده برای درمان بیماری‌های قلبی، تداخل داشته باشد. بنابراین بهتر است تا پایان شیمی درمانی از مصرف گریپ‌فروت و آب گریپ فروت اجتناب کنید.
چای سبز به‌طور کلی در صورت مصرف در مقادیر معمول بی‌خطر تلقی می‌شود؛ مقادیر معمول به معنای یک یا دو فنجان در روز است. با این حال حتی مقادیر کم چای سبز ممکن است اثربخشی برخی داروها را کاهش دهد. بنابراین بهتر است تا پایان درمان از مصرف چای سبز پرهیز کنید.
مکمل‌ها
آیا مکمل‌های غذایی در کمک به بهبود سرطان تخمدان مؤثرند؟
بسیاری از زنان مبتلا به سرطان تخمدان، به استفاده از گیاهان دارویی و مکمل‌های تغذیه‌ای برای درمان بیماری خود علاقه دارند. این درمان‌های گیاهی یا مکمل‌های تغذیه‌ای از نظر علمی جایگاهی در درمان سرطان ندارند و به‌عنوان جایگزینی برای درمان‌های علمی مرسوم مانند شیمی درمانی، پرتودرمانی و جراحی تبلیغ می‌شوند. این درمان‌ها معمولاً ثابت‌نشده، گران و مضر هستند.
باید مراقب هر درمانگری که ادعا می‌کند «می‌تواند سرطان را درمان کند» باشید. این درمان‌های گران‌قیمت معمولاً شما را ملزم به توقف درمان اصلی می‌کنند یا توصیه می‌کنند که در مورد درمان به پزشک خود اطلاع ندهید.
نمونه‌هایی از درمان‌های جایگزین عبارتند از دوزهای بالای ویتامین‌ها مانند ویتامین C، غضروف کوسه، رژیم‌های غذایی محدودکننده و ناشتا.
وب‌سایت‌های زیادی در اینترنت وجود دارند که به‌اصطلاح «درمان سرطان» را تبلیغ می‌کنند. باید بدانید که کارایی آن‌ها از نظر علمی ثابت نشده است و همیشه در ابتدا باید پزشک خود را در جریان بگذارید و با او مشورت کنید.
زندگی با سرطان تخمدان
خود مراقبتی
تحقیقات نشان داده است که برخی عوامل خطر، احتمال ابتلای فرد به سرطان تخمدان را افزایش می‌دهند و عوامل دیگر ممکن است احتمال ابتلا به این بیماری را در زنان کاهش دهند. داشتن عوامل خطر، ابتلای به سرطان تخمدان را پیش‌بینی نمی‌کند. برخی از زنانی که به این بیماری مبتلا می‌شوند، هیچ فاکتور خطر شناخته شده‌ای ندارند و بسیاری از زنانی که دارای عوامل خطر هستند، هیچ‌گاه به سرطان تخمدان مبتلا نخواهند شد.
غربالگری سرطان تخمدان
به کمک غربالگری سرطان تخمدان، پزشکان می‌توانند به‌دنبال علائم اولیهٔ سرطان تخمدان در زنانی باشند که هیچ علامتی از این بیماری ندارند. برای غربالگری سرطان تخمدان، می‌توان از آزمایش CA 125 در خون، سونوگرافی یا هر دو کمک گرفت. این مداخلات همیشه اطلاعات مفیدی در مورد ابتلا به سرطان تخمدان ارائه نمی‌دهند. با این حال، پزشکان گاهی اوقات انجام چنین آزمایش‌هایی را به زنانی که در معرض خطر بالای سرطان تخمدان هستند، توصیه می‌کنند.
زنان پرخطر که سابقهٔ خانوادگی مثبت دارند، باید غربالگری را از سن 30 سالگی شروع و هر 6 الی 12 ماه تکرار کنند. متخصصان، غربالگری را برای زنانی که در معرض خطر بالا نیستند، توصیه نمی‌کنند. هدف از غربالگری تشخیص زودهنگام سرطان است، قبل از اینکه فرصتی برای رشد، گسترش سرطان یا بروز مشکلات دیگر ایجاد شود.
مصرف قرص‌های ضدبارداری
از پزشک خود بپرسید که آیا قرص‌های ضد بارداری برای شما مناسب هست یا خیر. مصرف قرص‌های ضد بارداری خطر ابتلا به سرطان تخمدان را کاهش می‌دهد، اما این داروها عوارضی نیز دارند. بنابراین در مورد اینکه آیا مزایای این داروها نسب به عوارض آن بر اساس وضعیت شما بیشتر است یا خیر، با پزشک خود مشورت کنید.
چکاپ
پس از اتمام درمان، باید هر چند وقت یکبار معاینه شوید تا ببینید آیا سرطان دوباره عود کرده است یا خیر. آزمایش‌های پیگیری معمولاً شامل آزمایش خون، معاینات و آزمایش‌های تصویربرداری است. همچنین باید مراقب علائم باشید؛ داشتن علائم می‌تواند به معنی بازگشت سرطان باشد. در صورت بروز علائم، به پزشک خود اطلاع دهید.
سبک زندگی
حفظ وزن در محدودهٔ سالم، ورزش، داشتن یک رژیم غذایی متعادل و استعمال نکردن سیگار می‌تواند خطر ابتلا به سرطان را در آینده کاهش دهد.
سلامت روان
هنگامی که بیماران و اعضای خانواده با سرطان مقابله می‌کنند، بروز افسردگی مسئله‌ای شایع است. احساس غم و اندوه طبیعی است؛ اما ناراحتی و احساسات منفی ماندگار در مدت طولانی باعث نگرانی است. علاوه بر این، شیمی درمانی خود سبب بروز تغییرات قابل توجهی در سطح افسردگی، خواب و فعالیت می‌شود.
افسردگی در برخی از بیماران خفیف، موقتی و همراه با غم و اندوه است؛ اما در برخی دیگر شدید و پایدار است. افرادی که سابقۀ افسردگی داشته‌اند، پس از تشخیص سرطان، بیشتر در معرض افسردگی قرار دارند.
چگونه می‌توان افسردگی را کنترل کرد؟
کنترل افسردگی در افراد مبتلا به سرطان شامل مشاوره، دارو یا ترکیبی از هر دو است. این درمان‌ها افسردگی را بهبود می‌بخشند، رنج را کاهش می‌دهند و به فرد مبتلا به سرطان کمک می‌کنند تا کیفیت زندگی بهتری داشته باشند. در این راستا از روان‌شناس یا پزشک متخصص می‌توانید کمک بگیرید.
داروها
- پکلی تاکسل
- بواسیزومب
- بلئومایسین
- اتوپوساید
- سیسپلاتین
- کربوپلاتین
- دوکسوروبیسین
- سیکلوفسفامید
- تاموکسیفن
بدون دیدگاه