اطلاعات عمومی
بیماری کبد چرب چیست؟
بیماری کبد چرب یک بیماری شایع است که به‌دلیل ذخیرهٔ چربی اضافی در کبد ایجاد می‌شود. یک کبد سالم حاوی مقدار کمی چربی است. زمانی که چربی به 5 تا 10 درصد وزن کبد شما برسد، مشکل‌ساز می‌شود.
اکثر افراد هیچ علامتی برای این بیماری ندارند و در بیشتر موارد، بیماری کبد چرب هیچ مشکل جدی ایجاد نمی‌کند یا مانع از عملکرد طبیعی کبد شما نمی‌شود. اما برای 7 تا 30 درصد افراد مبتلا به بیماری، با گذشت زمان در سه مرحله استئاتوهپاتیت، فیبروز و سیروز کبدی پیشرفت می‌کند. سیروز کبدی درنتیجهٔ آسیب شدید به کبد است.
بافت آسیب‌دیده جایگزین بافت سالم می‌شود، عملکرد کبد را به‌مرور کاهش می‌دهد و در نهایت می‌تواند عملکرد آن را به‌طور کامل متوقف سازد. سیروز می‌تواند منجر به نارسایی و سرطان کبد شود.
انواع کبد چرب
بیماری کبد چرب الکلی
تجمع چربی در کبد در نتیجه نوشیدن زیاد الکل است.
بیماری کبد چرب غیر الکلی
علت بروز این بیماری مصرف بالای الکل نیست و محققان علت دقیق بیماری کبد چرب غیر الکلی را پیدا نکرده‌اند. عوامل متعددی مانند چاقی و دیابت می‌توانند خطر ابتلا را افزایش دهند.
در ادامهٔ مطلب توضیحات ارائه شده تمرکز بیشتری بر بیماری کبد چرب غیرالکلی دارد.
علائم و نشانه‌ها
بیماری کبد چرب یک بیماری خاموش است؛ به این معنا که معمولاً بدون علائم یا با علائم اندک بروز می‌کند. با این حال، برخی از بیماران احساس خستگی می‌کنند یا در سمت راست قسمت بالایی شکم احساس ناراحتی دارند. زمانی که بیماری به سیروز کبدی پیشرفت کند، ممکن است علائم زیر را به‌همراه داشته باشد:
- درد شکم یا احساس پری در سمت راست بالای شکم
- حالت تهوع، از دست دادن اشتها یا کاهش وزن
- پوست و سفیدی چشم مایل به زرد (یرقان)
- ورم (ادم) شکم و پاها
- خستگی شدید یا آشفتگی ذهنی
- ضعف
- قرمزی کف دست
عوامل مؤثر در ابتلا
طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها و شرایط می‌توانند خطر ابتلا به کبد چرب را افزایش دهند از جمله:
- کلسترول بالا
- سطوح بالای تری گلیسیرید در خون
- سندرم متابولیک
سندرم متابولیک مجموعه‌ای از شرایط (شامل افزایش قند خون، افزایش فشار خون، تجمع چربی اضافی بدن در اطراف کمر و سطوح غیرطبیعی کلسترول یا تری گلیسیرید) است که با‌هم اتفاق می‌افتد و خطر ابتلا به بیماری قلبی، سکته و دیابت نوع 2 را افزایش می‌دهد.
- چاقی، به‌ویژه زمانی که چربی در شکم متمرکز شده است
- سندرم تخمدان پلی کیستیک
- آپنه خواب(وقفه تنفسی در خواب)
- دیابت نوع 2
- کم‌کاری تیروئید
- غده هیپوفیز کم کار
تشخیص
تشخیص کبد چرب تنها توسط پزشک انجام می‌شود. به این منظور، پزشک ابتدا شرح حال بیمار را میگیرد و در مورد داروهای مصرفی سوال می‌کند. او همچنین شرایط دیگری را که ممکن است باعث علائم بیمار شده باشند، بررسی می‌کند. برخی بیماری‌ها مانند چاقی، کلسترول بالا، سندرم متابولیک، دیابت نوع 2 یا هپاتیت و همچنین برخی از داروهای خاص، ابتلا به بیماری کبد چرب را افزایش می‌دهند.
پزشک علاوه بر شرح حال و معاینهٔ فیزیکی، از آزمایش خون و سونوگرافی برای تشخیص کمک میگیرد. در صورت لزوم، بیوپسی کبد تشخیص را نهایی می‌کند.
بررسی‌های بالینی
در برخی از بیماران، هپاتومگالی (بزرگ شدن کبد) نشانهٔ کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) است. شیوع گزارش شده هپاتومگالی در بیماران مبتلا به NAFLD بسیار متغیر است.
بررسی‌های آزمایشگاهی
- آزمایش CBC یا شمارش کامل خون
- تست‌های عملکرد کبدی که شامل بررسی ALT AST ،ALP ،GGT و بیلی روبین تام است
- آزمایش‌های تشخیص هپاتیت
- تست تشخیص بیماری سلیاک
- قند خون ناشتا
- هموگلوبین A1C (میانگین قند ۳ ماهه)
- پروفایل لیپیدی که چربی‌های خون مانند کلسترول و تری گلیسیرید را اندازه گیری می‌کند
بررسی‌های تصویربرداری
- سونوگرافی شکم (اغلب مداخلهٔ اولیه هنگام مشکوک شدن به بیماری کبدی است)
- سی تی اسکن
- ام آر آی
- فیبرواسکن (سونوگرافی تخصصی که گاهی به جای بیوپسی کبد برای تعیین میزان چربی و بافت اسکار در کبد استفاده می‌شود)
بیوپسی کبد
بیوپسی کبد روشی برای برداشتن نمونهٔ کوچکی از بافت کبد برای آزمایش است. برخی از افراد نیاز به بیوپسی کبد دارند. در طول این مداخله، پزشک نمونهٔ کوچکی از بافت کبد را خارج می‌کند، سپس نمونه را زیر میکروسکوپ مشاهده می‌کند. بیوپسی کبد تنها مداخله‌ای است که می‌تواند وجود بیماری کبد چرب را به‌طور قطعی تشخیص دهد. اگر آزمایش خون و مداخلات تصویربرداری طبیعی باشند، نیازی به انجام بیوپسی کبد نخواهید داشت.
درمان
درمان دارویی
هیچ دارویی به‌طور خاص برای درمان بیماری کبد چرب وجود ندارد. مصرف یک سری از داروها برای کنترل دیابت، کلسترول و تری گلیسیرید می‌توانند عواملی که خطر ابتلا به بیماری کبد چرب را افزایش می‌دهند؛ کنترل کنند.
درمان غیردارویی
اولین خط درمان معمولاً کاهش وزن از طریق ترکیبی از رژیم غذایی سالم و ورزش است. حالت ایده‌آل، کاهش 10 درصد وزن بدن است اما در صورتی که حداقل 3 تا 5 درصد از وزن اولیهٔ خود را از دست بدهید، روند رو به رشدی در راستای بهبود بیماری طی خواهید کرد. جراحی کاهش وزن نیز گزینه‌ای برای افرادی است که نیاز به کاهش وزن زیادی دارند.
تغذیه و مکمل
رژیم غذایی
برای کاهش وزن آهسته اما پیوسته، از یک رژیم غذایی متعادل پیروی کنید. کاهش وزن سریع می‌تواند تأثیر منفی در روند بیماری کبد چرب داشته باشد. پزشکان اغلب رژیم غذایی مدیترانه‌ای را توصیه می‌کنند که سرشار از سبزیجات، میوه‌ها و چربی‌های اشباع نشده است. توصیه می‌شود از پزشک یا متخصص تغذیهٔ خود در مورد روش‌های کاهش وزن سالم راهنمایی بخواهید.
بر اساس مطالعات انجام شده در افراد مبتلا به بیماری کبد چرب، افرادی که دو یا چند فنجان قهوه در روز می‌نوشند، نسبت به افرادی که قهوه به مقدار کم مصرف می‌کنند، آسیب کبدی کمتری دارند. مکانیسم اثر محافظتی قهوه در برابر آسیب کبدی هنوز مشخص نیست، اما یافته‌ها نشان می‌دهد که قهوه حاوی ترکیبات خاصی است که می‌تواند در مبارزه با التهاب نقش داشته باشند.
مکمل‌ها
ویتامین E
از لحاظ تئوری، ویتامین E و سایر ویتامین‌هایی که آنتی اکسیدان هستند، می‌توانند با کاهش یا خنثی‌سازی آسیب ناشی از التهاب، به محافظت از کبد کمک کنند؛ اما تحقیقات بیشتری در این مورد نیاز است. برخی شواهد نشان می‌دهد که مکمل‌های ویتامین E برای افرادی که آسیب کبدی ناشی از بیماری کبد چرب دارند، مفید است.
امگا۳
این مکمل فواید متعددی در بیماران مبتلا به کبد چرب از خود نشان داده است که در ماهی، روغن ماهی، روغن‌های گیاهی، آجیل (به‌ویژه گردو)، دانه‌های کتان و… یافت می‌شود. در نهایت فراموش نکنید که هیچ‌کس به غیر از پزشک نمی‌تواند شما را در مصرف صحیح این مکمل‌ها یاری کند، پیش از مصرف حتماً با او مشورت کنید.
زندگی با بیماری کبد چرب
خودمراقبتی
- کنترل وزن در محدودهٔ سالم
- ورزش
- مصرف غذاهای سالم
- اجتناب از مصرف الکل
- مصرف دارو مطابق با دستور پزشک
ورزش
همان‌طور که گفته شد، در بیماران مبتلا به کبد چرب، در صورت وجود اضافه وزن یا چاقی، پزشک کاهش وزن تدریجی را توصیه می‌کند. کاهش وزن می‌تواند تجمع چربی، التهاب و آسیب کبدی را کاهش دهد. کاهش وزن بیش 0.5 الی 1 کیلوگرم در هفته برای اکثر افراد ضرر دارد. کاهش وزن سریع باعث از دست دادن بافت عضلات، آب و تراکم استخوان می‌شود. افراد سالم باید فعالیت‌های هوازی و قدرتی را جزو برنامهٔ معمول خود قرار دهند. بیماران ناتوان باید با متخصص صحبت کنند.
اگر از بیماری خاصی مانند بیماری قلبی، فشار خون بالا یا دیابت رنج می‌برید، در مورد نوع و میزان فعالیت بدنی با متخصص مشورت کنید.
3 الی 5 بار در هفته و هربار به مدت 20 الی 45 دقیقه ورزش هوازی انجام دهید. این کار به کاهش تجمع چربی در کبد کمک می‌کند. دوچرخه سواری، پیاده روی سریع یا دویدن، مثال‌هایی از ورزش هوازی هستند. از پزشک خود در مورد بهترین برنامهٔ ورزشی سوال کنید.
سلامت روان
همان‌طور که می‌دانید، افرادی که از بیماری مزمن رنج می‌برند، بیشتر دچار افسردگی می‌شوند. دانشمندان هنوز نتوانسته‌اند تشخیص دهند که آیا ابتلا به بیماری مزمن شیوع افسردگی را افزایش می‌دهد یا افسردگی احتمال ابتلا به بیماری مزمن را بالا می‌برد. به هر حال، بیماری‌های مزمن و اختلالات روحی روانی هر دو قابل درمانند.
بیماری کبد چرب، افسردگی و اختلالات اضطرابی، همگی بیماری‌های شایعی هستند. بر اساس یافته‌ها، کبد چرب یک عامل مستقل برای بروز افسردگی و اضطراب است. بنابراین شناخت علائم افسردگی گام مهمی در درمان آن است.
اگر علائم افسردگی یا اضطراب دارید، با پزشک خود صحبت کنید و در صورت نیاز، برای تشخیص و درمان به متخصص روانپزشک مراجعه کنید.
داروها
- لیراگلوتاید
- ویتامین E
- آتورواستاتین
- پیوگلیتازون
بدون دیدگاه