اطلاعات عمومی
آریتمی فیبریلاسیون دهلیزی (بیماریAF) چیست؟
آریتمی فیبریلاسیون دهلیزی یا همان بیماری AF، شایع‌ترین نوع آریتمی قلبی است.
آریتمی به‌معنای اختلال در ریتم ضربان قلب است و زمانی اتفاق می‌افتد که قلب خیلی سریع، خیلی آهسته یا با الگوی نامنظم بتپد. (ضربان قلب طبیعی، هنگام استراحت باید منظم و بین 60 الی 100 ضربه در دقیقه باشد).
قلب از دو حفرهٔ فوقانی به نام دهلیز و دو حفرهٔ بزرگتر به نام بطن تشکیل شده است. در بیماری فیبریلاسیون دهلیزی، سیستم الکتریکی قلب آن‌طور که باید کار نمی‌کند و انقباض نامنظم در دهلیزها منجر به ناهماهنگی بین دهلیز و بطن می‌شود. در نتیجه خون به‌صورت کامل از دهلیز خارج نمی‌شود.
خونی که در دهلیزها باقی می‌ماند، می‌تواند منجر به تشکیل لخته‌های خون شود و خطر سکتهٔ مغزی و نارسایی قلبی را افزایش دهد.
اگرچه فیبریلاسیون دهلیزی معمولاً یک آریتمی کُشنده نیست، اما یک بیماری جدی است که گاهی اوقات نیاز به درمان فوری دارد.
انواع فیبریلاسیون دهلیزی
فیبریلاسیون دهلیزی پاروکسیسمال (حمله‌ای)
فیبریلاسیون دهلیزی حمله‌ای یا ناپایدار، بی‌نظمی ناگهانی در ضربان قلب است که خود‌به‌خود طی هفت روز برطرف می‌شوند.
فیبریلاسیون دهلیزی پایدار(مزمن)
اپیزودهای بیماری AF به‌صورت پایدار رخ داده و بیشتر از 7 روز طول می‌کشد.
در بسیاری از موارد، بیماری AF به‌صورت پاروکسیسمال (حمله‌ای) شروع می‌شود و با گذشت زمان به حالت پایدار پیشرفت می‌کند.
علائم و نشانه‌ها
علائم فیبریلاسیون دهلیزی شامل موارد زیر است:
- تپش قلب و ضربان قلب نامنظم
- درد قفسهٔ سینه
- سرگیجه
- خستگی
- سبکی سری
- کاهش توانایی فرد برای ورزش کردن
- تنگی نفس
- ضعف
- غش (سنکوپ)
لازم به ذکر است که برخی از افراد مبتلا به فیبریلاسیون دهلیزی هیچ علامتی ندارند.
عوامل مؤثر در ابتلا
مواردی که می‌توانند خطر ابتلا به فیبریلاسیون دهلیزی (A-fib) را افزایش دهند عبارتند از:
- فشارخون بالا
- سابقهٔ ابتلا به بیماری‌های قلبی (مانند مشکلات دریچهٔ قلب، بیماری عروق کرونر، سابقهٔ حملهٔ قلبی و…)
- استعمال سیگار و دخانیات
- ابتلا به برخی بیماری‌های زمینه‌ای (مانند وقفه‌ٔ تنفسی در خواب (آپنه خواب)، دیابت، بیماری مزمن کلیوی، سندروم متابولیک و…)
- چاقی
- بیماری‌های تیروئید
- مصرف الکل
- سن 65 سال یا بیشتر
- سابقهٔ خانوادگی ابتلا به فیبریلاسیون دهلیزی یا سایر مشکلات قلبی
علائم هشدار
اگر بیمار علائم یا نشانه‌های فیبریلاسیون دهلیزی را دارد یا در قفسهٔ سینه احساس درد می‌کند، باید فوراً به پزشک مراجعه کند.
تشخیص
برای تشخیص فیبریلاسیون دهلیزی، پزشک ابتدا از بیمار شرح حال می‌گیرد و سؤالاتی در رابطه با رژیم غذایی، فعالیت بدنی، سابقهٔ خانوادگی و علائم همراه می‌پرسد.
سوابق و تجربیات بیمار، ابزار ضروری برای کمک به پزشک برای تشخیص بهتر است.
بررسی‌های بالینی
معاینهٔ فیزیکی شامل موارد زیر است:
- شنیدن ریتم و ضربان قلب با گوشی پزشکی
- چک‌کردن نبض و اندازه‌گیری فشارخون
- بررسی اندازهٔ غدهٔ تیروئید برای شناسایی مشکلات مرتبط با تیروئید
- بررسی پاهای بیمار از نظر متورم‌بودن برای شناسایی نارسایی قلبی
- گوش‌دادن به صداهای ریه برای تشخیص نارسایی قلبی یا عفونت
بررسی‌های آزمایشگاهی
آزمایش خون
آزمایش‌های سادهٔ خون مثل بررسی سطح پتاسیم، هورمون‌های تیروئیدی و… به پزشک کمک می‌کند تا بهترین داروها را بر اساس عملکرد کبد و کلیه‌ٔ بیمار، انتخاب کند.
بررسی‌های تصویربرداری
اکوکاردیوگرافی (اکوی قلبی)
در اکوی قلبی، از امواج صوتی برای ثبت تصاویری از اندازه، ساختار و حرکت قلب استفاده می‌شود.
تصویربرداری اشعه ایکس از قفسه سینه (رادیوگرافی قفسه سینه)
تصاویر اشعه ایکس به پزشک کمک می‌کند تا وضعیت ریه‌ها و قلب را بررسی کند.
الکتروکاردیوگرام (نوار قلب)
در روش نوار قلب از سنسورهای کوچک (الکترود) متصل به قفسهٔ سینه، بازوها و پاها برای تشخیص و ثبت سیگنال‌های الکتریکی قلب استفاده می‌شود. این کار یک تشخیص اولیه برای شناسایی فیبریلاسیون دهلیزی است.
هولتر مانیتورینگ
هولتر مانیتور یک نوع دستگاه الکتروکاردیوگرام کوچک و قابل حملی است که یا در جیب جا می‌شود یا روی کمربند بسته می‌شود.
هولتر مانیتور فعالیت قلب را به مدت 24 ساعت یا بیشتر، ثبت می‌کند و به پزشک اجازه می‌دهد ضربان و ریتم قلب بیمار را به‌مدت طولانی بررسی کند.
تست ورزش (تست استرس)
تست ورزش یکی دیگر از روش‌های تشخیص در آریتمی فیبریلاسیون دهلیزی قلب است. تست ورزش شامل روش‌هایی می‌شود که عملکرد قلب را هنگام ورزش بررسی می‌کند.
درمان
اهداف اصلی درمان فیبریلاسیون دهلیزی (A-F) عبارتند از:
- کنترل ضربان قلب
- بازیابی ریتم طبیعی قلب
- کاهش خطر سکته مغزی
بر اساس علائم شما، پزشک تصمیم می‌گیرد که چه نوع درمانی می‌تواند کمک‌کننده باشد.
درمان دارویی
در ادامه داروهای موجود برای درمان فیبریلاسیون دهلیزی را بررسی می‌کنیم.
دیگوکسین
این دارو ضربان قلب را در حالت استراحت کنترل می‌کند. اکثر افراد در کنار دیگوکسین به مصرف داروهای دیگری هم نیاز دارند.
دیگوکسین به‌دلیل عوارض بالا، بیشتر در افراد مبتلا به نارسایی قلبی که علامت‌دار هستند، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بتابلوکرها یا مسدود کننده گیرنده بتا
این داروها می‌توانند به کاهش ضربان قلب در حالت استراحت و همچنین در حین فعالیت کمک کنند. از داروهای این دسته می‌توان متوپرولول را نام برد.
مسدود کنندهٔ کانال کلسیم
داروهای مسدودکننده‌ٔ کانال کلسیم مانند وراپامیل و دیلتیازم، می‌توانند ضربان قلب بیمار را کنترل کنند؛ اما در صورتی که بیمار نارسایی قلبی یا فشار خون پایین داشته باشد، ممکن است این دستهٔ دارویی توسط پزشک تجویز نشود.
داروهای رقیق‌کنندهٔ خون یا ضد انعقاد
داروهای ضدانعقاد از لخته‌شدن خون و بروز سکته جلوگیری می‌کنند. از داروهای این دسته می‌توان وارفارین را نام برد.
درمان غیردارویی
کاردیوورژن الکتریکی
در این روش شوک‌های الکتریکی از طریق الکترود‌هایی که روی قفسهٔ سینهٔ بیمار قرار می‌گیرند، به قلب او وارد می‌شود. هدف از این درمان غیردارویی این است که ریتم قلب به حالت طبیعی برگردد.
ابلیشن (Ablation)
در این روش، پزشک یک میلهٔ نازک به نام کاتِتِر را از طریق رگ‌های خونی وارد قلب می‌کند و از این طریق فرکانس‌های رادیویی به قلب ارسال می‌شود.
این کار، ناحیهٔ کوچکی از بافت قلب را که منجر به ریتم نامنظم ضربان قلب شده است، می‌سوزاند.
ضربان ساز قلب (باتری قلب)
یکی دیگر از روش‌های درمانی، کارگزاری یک دستگاه ضربان‌ساز (Pacemaker) داخل قلب است. این دستگاه، ضربان و ریتم قلب شما را کنترل می‌کند. کاشت دستگاه ضربان‌ساز قلب، به‌کمک جراحی کوچک و مختصری انجام می‌شود.
جراحی به روش ماز
گاهی در صورت ناموفق‌بودن سایر اقدامات، انجام جراحی ضرورت پیدا می‌کند. در روش ماز، جراح برش‌های کوچکی در قسمت فوقانی قلب ایجاد می‌کند تا بافت اسکار ایجاد شود.
بافت اسکار از سیگنال‌های الکتریکی که باعث بروز آریتمی فیبریلاسیون دهلیزی می‌شوند، جلوگیری می‌کند.
تغذیه و مکمل
رژیم غذایی
اگر مبتلا به مبتلا به بیماری فیبریلاسیون دهلیزی هستید، مصرف مواد غذایی زیر برای شما مفید است:
- میوه‌ها
- سبزیجات
- غلات کامل
- لبنیات کم‌چرب یا فاقد چربی
- پروتئین‌هایی مانند گوشت بدون چربی، آجیل، دانه‌ها و لوبیا
- غذاهایی که حاوی مقادیر کمی نمک، قندهای اضافه شده، چربی اشباع و چربی ترانس هستند
مکمل‌ها
منیزیم
وقتی بدن کمبود منیزیم داشته باشد، ضربان قلب نامنظم می‌شود. این مادهٔ معدنی، به ثابت نگه داشتن ریتم قلب کمک می‌کند.
افراد مبتلا به فیبریلاسیون دهلیزی می‌توانند زیر نظر پزشک خود از مکمل حاوی منیزیم استفاده کنند.
کوآنزیم کیوتن
CoQ10 آنتی‌اکسیدانی است که سطح آن با افزایش سن کاهش می‌یابد. مطالعات انجام‌شده نشان می‌دهد افراد مبتلا به نارسایی قلبی که کوآنزیم کیوتن را همراه با داروهای معمولی خود مصرف کردند، پس از 12 ماه تعداد اپیزودهای AF کمتری داشتند.
قبل از مصرف این مکمل، بهتر است با پزشک مشورت کنید تا تداخل آن با سایر داروهای شما چک شود.
امگا 3
امگا 3 یا مکمل روغن ماهی احتمال ضربان قلب غیرطبیعی را کاهش می‌دهد و به کاهش سطح تری‌گلیسیرید خون و کاهش فشارخون کمک می‌کند.
ویتامین k
اگر وارفارین مصرف می‌کنید، مکمل‌های حاوی ویتامین K با این دارو تداخل ایجاد می‌کنند. پس برچسب‌های مولتی ویتامین را بررسی کنید تا مطمئن شوید که به‌طور تصادفی آن را مصرف نمی‌کنید.
لازم است از مصرف برخی غذاها هم خودداری کنید. به عنوان مثال، از مصرف مقادیر زیاد سبزیجات دارای برگ سبز پرهیز کنید. این سبزیجات حاوی ویتامین K هستند که می‌تواند با داروهای ضدانعقاد خون تداخل ایجاد کنند.
زندگی با فیبریلاسیون دهلیزی
خودمراقبتی
برای مدیریت آریتمی فیبریلاسیون دهلیزی، لازم است که به موارد زیر توجه داشته باشید:
- رعایت رژیم غذایی سالم
- ورزش
- قطع استعمال سیگار
- کنترل وزن در محدودهٔ سالم
- کنترل فشار و چربی خون
- مصرف‌نکردن الکل
ورزش
ورزش منظم می‌تواند برای افراد مبتلا به فیبریلاسیون دهلیزی مفید باشد؛ چون تأثیر مثبتی بر بسیاری از عوامل مؤثر در بیماری‌های قلبی از جمله فشار خون بالا، کلسترول، دیابت و چاقی دارد.
با تنظیم یک برنامهٔ ورزشی مناسب که بتوانید در طولانی‌مدت به آن پایبند باشید، می‌توانید حداکثر نتیجه را با کمترین خطر و آسیب از ورزش بگیرید.
البته بهتر است از یک متخصص کمک بگیرید و از او بخواهید که با پزشک شما همکاری کند؛ به این ترتیب با تعیین اهداف واقع‌بینانه و یک برنامهٔ ورزشی ایمن و مؤثر که با شرایط و نیاز‌های شما متناسب باشد، می‌توانید از ورزش کردن لذت برید.
ناگفته نماند که فیبریلاسیون دهلیزی می‌تواند به‌صورت مقطعی باشد؛ یعنی ریتم قلب یک روز طبیعی، و روز دیگر نامنظم است. شدت و مدت زمان ورزش را با توجه به وضعیت فعلی خود تنظیم کنید و توجه داشته باشید که بعضی روزها بیشتر احساس خستگی می‌کنید و کمتر ورزش را تحمل می‌کنید.
در ضمن، رعایت نکات زیر را هنگام ورزش فراموش نکنید:
- با یک متخصص قلب در مورد افزودن برنامهٔ ورزشی منظم به برنامهٔ درمانی خود صحبت کنید.
- مبتلایان به بیماری نارسایی مزمن قلب و بیماری دریچه‌ای قلب یا با سابقهٔ سکتهٔ قلبی، باید برنامهٔ ورزشی متناسب با شرایط بیماری خود را داشته باشند و هنگام طراحی برنامه، این بیماری‌ها را در اولویت قرار دهند.
- در صورت احساس درد در قفسهٔ سینه، تنگی نفس یا خستگی مفرط، سریعاً ورزش را متوقف کرده و با پزشک خود تماس بگیرید.
سلامت روان
ارتباط بین فیبریلاسیون دهلیزی و اضطراب به‌طور کامل مشخص نیست. تحقیقات نشان می‌دهد فیبریلاسیون دهلیزی می‌تواند عامل اضطراب باشد (اگر AF دارید، ممکن است نگران علائم یا کیفیت زندگی خود باشید).
از طرفی، اضطراب نیز می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی را افزایش دهد؛ بنابراین مدیریت و کنترل استرس در روند بهبودی بیماری تاثیرگذار است.
می‌توانید در این زمینه از یک روانشناس کمک بگیرید.
بارداری
اگر فیبریلاسیون دهلیزی دارید، لازم است نحوهٔ کنترل این بیماری را در دوران بارداری تغییر دهید. به‌عنوان مثال، ممکن است لازم باشد در دوران بارداری از مصرف برخی داروها اجتناب کنید.
فیبریلاسیون دهلیزی احتمال ایجاد لختهٔ خون در قلب را بالا می‌برد و بارداری خطر ایجاد لختهٔ خون در پاهای شما را افزایش می‌دهد.
مصرف داروهای رقیق کنندهٔ خون می‌تواند به کاهش خطر لخته‌شدن خون کمک کند. لازم به ذکر است مصرف برخی داروهای ضد انعقاد مانند وارفارین در دوران بارداری توصیه نمی‌شود.
در صورت امکان، قبل از باردارشدن، وضعیت و داروهای خود را با پزشک خود در میان بگذارید. بارداری می‌تواند فیبریلاسیون دهلیزی را شدید‌تر کند. حتی ممکن است فیبریلاسیون دهلیزی در دوران بارداری ایجاد شود.
شما با مشورت با پزشک می‌توانید ایمن‌ترین برنامهٔ درمانی را برای خود و کودک در حال رشدتان دریافت کنید.
داروها
- آپیکسابان
- متوپرولول
- وراپامیل
- دیگوکسین
- آمیودارون
بدون دیدگاه