آریتمی فیبریلاسیون دهلیزی

اطلاعات عمومی

آریتمی فیبریلاسیون دهلیزی (بیماریAF) چیست؟

آریتمی فیبریلاسیون دهلیزی یا همان بیماری AF شایع‌ترین نوع آریتمی قلبی است. آریتمی به معنای اختلال در ریتم ضربان قلب است و زمانی اتفاق می‌افتد که قلب خیلی سریع، خیلی آهسته یا با الگوی نامنظم بتپد (هنگام استراحت ضربان قلب طبیعی باید منظم و بین 60 الی 100 ضربه در دقیقه باشد).

قلب از دو حفرهٔ فوقانی به نام دهلیز و دو حفرهٔ بزرگتر به نام بطن تشکیل شده است. در طول فیبریلاسیون دهلیزی سیستم الکتریکی قلب شما آن‌طور که باید کار نمی‌کند و انقباض نامنظم در دهلیزها منجر به ناهماهنگی بین دهلیز و بطن شده و در نتیجه خون به‌صورت کامل از دهلیز خارج نمی‌شود. خونی که در دهلیزها باقی می‌ماند، می‌تواند منجر به تشکیل لخته‌های خون ‌شود و خطر سکتهٔ مغزی و نارسایی قلبی را افزایش دهد.

اگرچه  فیبریلاسیون دهلیزی معمولاً یک آریتمی کشنده نیست، اما یک بیماری جدی است که گاهی اوقات نیاز به درمان فوری دارد.

انواع فیبریلاسیون دهلیزی

فیبریلاسیون دهلیزی پاروکسیسمال (حمله‌ای)

بی‌نظمی ناگهانی در ضربان قلب است که در آن اپیزودها با فرکانس‌های متفاوت رخ می‌دهند و خود‌به‌خود طی هفت روز برطرف می‌شوند.

فیبریلاسیون دهلیزی پایدار(مزمن)

اپیزودهای بیماری AF به‌صورت پایدار رخ داده و بیشتر از 7 روز طول می‌کشد.

در بسیاری از موارد، بیماری AF به‌صورت پاروکسیسمال شروع می‌شود و با گذشت زمان به حالت پایدار پیشرفت می‌کند.

علائم و نشانه‌ها

علائم فیبریلاسیون دهلیزی شامل موارد زیر است:

• تپش قلب و ضربان قلب نامنظم
• درد قفسه سینه
• سرگیجه
• خستگی
• سبکی سری
• کاهش توانایی فرد برای ورزش کردن
• تنگی نفس
• ضعف
• غش (سنکوپ)

لازم به ذکر است که برخی از افراد مبتلا به فیبریلاسیون دهلیزی هیچ علامتی ندارند.

عوامل مؤثر در ابتلا

مواردی که می توانند خطر فیبریلاسیون دهلیزی (A-fib) را افزایش دهند عبارتند از:

• فشارخون بالا
• سابقهٔ ابتلا به بیماری‌های قلبی مانند مشکلات دریچهٔ قلب، بیماری عروق کرونر، سابقهٔ حملهٔ قلبی و…
• استعمال سیگار
• ابتلا به برخی بیماری‌های زمینه‌ای مانند وقفه‌ٔ تنفسی در خواب (آپنه خواب)، دیابت، بیماری مزمن کلیوی، سندروم متابولیک و…
• چاقی
• بیماری‌های تیروئید
• مصرف الکل
• سن 65 سال یا بیشتر
• سابقهٔ خانوادگی ابتلا به فیبریلاسیون دهلیزی یا سایر مشکلات قلبی

علائم هشدار

اگر علائم یا نشانه های فیبریلاسیون دهلیزی را دارید به پزشک مراجعه کنید. همچنین در صورتی که درد قفسه سینه دارید، فوراً به مراکز درمانی مراجعه کنید.

تشخیص

برای تشخیص فیبریلاسیون دهلیزی، پزشک ابتدا از شما شرح حال می‌گیرد و سؤالاتی درابطه با رژیم غذایی، فعالیت بدنی، سابقهٔ خانوادگی و علائم همراه می‌پرسد. تجربیات شما ابزار ضروری برای کمک به پزشک برای تشخیص بهتر است.

بررسی‌های بالینی

معاینهٔ فیزیکی شامل موارد زیر است:

• سمع قلب با گوشی پزشکی
• چک کردن نبض و انداره‌گیری فشارخون
• بررسی اندازهٔ غده تیروئید برای شناسایی مشکلات مرتبط با تیروئید
• بررسی پاهای بیمار از نظر متورم بودن برای شناسایی نارسایی قلبی
• گوش دادن به صداهای ریه برای تشخیص نارسایی قلبی یا عفونت

بررسی‌های آزمایشگاهی

آزمایش خون

آزمایش‌های سادهٔ خون مانند بررسی سطح پتاسیم، هورمون‌های تیروئیدی و… به پزشک کمک می‌کند تا بهترین داروها را بر اساس عملکرد کبد و کلیه‌ انتخاب کند.

بررسی‌های تصویربرداری

اکوکاردیوگرافی (اکوی قلبی)

این آزمایش غیرتهاجمی از امواج صوتی برای ایجاد تصاویری از اندازه، ساختار و حرکت قلب استفاده می‌کند.

تصویربرداری اشعه ایکس از قفسه سینه (رادیوگرافی قفسه سینه)

تصاویر اشعه ایکس به پزشک کمک می‌کند تا وضعیت ریه‌ها و قلب را بررسی کند.

الکتروکاردیوگرام (نوار قلب)

نوار قلب از سنسورهای کوچک (الکترود) متصل به قفسه سینه، بازوها و پاها برای تشخیص و ثبت سیگنال‌های الکتریکی قلب استفاده می‌کند. این کار یک مداخلهٔ اولیه برای تشخیص فیبریلاسیون دهلیزی است.

هولتر مانیتورینگ

هولتر مانیتور دستگاه الکتروکاردیوگرام کوچک و قابل حمل است که یا در جیب جا می‌شود یا روی کمربند بسته می‌شود. هولتر مانیتور فعالیت قلب را به مدت 24 ساعت یا بیشتر ثبت می‌کند و به پزشک اجازه می‌دهد ضربان و ریتم قلب بیمار را به‌مدت طولانی بررسی کند.

تست ورزش (تست استرس)

تست ورزش شامل پروسیجرهایی می‌شود که عملکرد قلب را هنگام ورزش بررسی می‌کند.

درمان 

اهداف اصلی درمان فیبریلاسیون دهلیزی (A-F) عبارتند از:

• کنترل ضربان قلب
• بازیابی ریتم طبیعی قلب
• کاهش خطر سکته مغزی

بر اساس علائم شما، پزشک تصمیم می‌گیرد که چه نوع درمانی می‌تواند کمک‌کننده باشد.

درمان دارویی

 داروهای درمان فیبریلاسیون دهلیزی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

دیگوکسین

این دارو ضربان قلب را در حالت استراحت کنترل می‌کند. اکثر افراد در کنار دیگوکسین به مصرف داروهای دیگری نیز، نیاز دارند. این دارو به‌دلیل عوارض بالا، بیشتر در افراد مبتلا به نارسایی قلبی که علامت‌دار هستند، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

بتابلوکرها یا مسدود کننده‌ گیرنده بتا

این داروها می‌توانند به کاهش ضربان قلب در حالت استراحت و همچنین در حین فعالیت کمک کنند. از دارو‌های این دسته می‌توان متوپرولول را نام برد.

مسدود کنندهٔ کانال کلسیم

داروهای مسدود کننده‌ٔ کانال کلسیم مانند وراپامیل و دیلتیازم می‌توانند ضربان قلب بیمار را کنترل کنند، اما در صورتی که بیمار نارسایی قلبی یا فشار خون پایین داشته باشد، ممکن است این دستهٔ دارویی توسط پزشک تجویز نشود.

داروهای رقیق‌کنندهٔ خون یا ضد انعقاد

این دسته از داروها از لخته شدن خون و بروز سکته جلوگیری می‌کنند. از داروهای این دسته می‌توان وارفارین را نام برد.

درمان غیردارویی

کاردیوورژن الکتریکی

در این روش شوک‌های الکتریکی از طریق الکترود‌هایی که روی قفسهٔ سینهٔ بیمار قرار می‌گیرند، به قلب بیمار وارد می‌شوند. هدف از این درمان غیردارویی این است که ریتم قلب به حالت طبیعی بازگردد.

ابلیشن (Ablation)

دراین روش پزشک، یک کاتتر از طریق رگ‌های خونی به قلب وارد کرده و از طریق آن فرکانس‌های رادیویی به قلب ارسال می‌شود. در طی آن ناحیهٔ کوچکی از بافت قلب را که منجر به ریتم نامنظم ضربان قلب شده است، می‌سوزاند.

ضربان ساز قلب (باتری قلب)

یکی از روش‌های درمانی دیگر، کارگذاری یک دستگاه ضربان‌ساز (Pace Maker) داخل قلب است. این دستگاه، ضربان و ریتم قلب شما را کنترل می‌کند. کاشت دستگاه ضربان‌ساز قلب، به‌کمک جراحی کوچک و مختصری انجام می‌شود.

جراحی به روش ماز

گاهی در صورت ناموفق بودن سایر اقدامات، انجام جراحی ضرورت پیدا می‌کند. در روش ماز جراح برش‌های کوچکی در قسمت فوقانی قلب ایجاد می‌کند تا بافت اسکار ایجاد شود. بافت اسکار از سیگنال‌های الکتریکی که باعث بروز آریتمی فیبریلاسیون دهلیزی می‌شوند، جلوگیری می‌کند.

تغذیه و مکمل

رژیم غذایی

مصرف مواد غذایی زیر به‌صورت کلی برای بیماران مبتلا به فیبریلاسیون دهلیزی مفید است:

• میوه‌ها
• سبزیجات
• غلات کامل
• لبنیات کم‌چرب یا فاقد چربی
• پروتئین‌هایی مانند گوشت بدون چربی، آجیل، دانه‌ها و لوبیا
• غذاهایی که حاوی مقادیر کمی نمک، قندهای اضافه شده، چربی اشباع و چربی ترانس هستند.

مکمل‌ها

منیزیم

این مادهٔ معدنی، به ثابت نگه داشتن ریتم قلب کمک می‌کند. وقتی بدن کمبود منیزیم داشته باشد، ضربان قلب نامنظم می‌شود. افراد مبتلا به فیبریلاسیون دهلیزی می‌توانند زیر نظر پزشک خود از مکمل حاوی منیزیوم استفاده کنند.

کوآنزیم کیوتن

CoQ10 آنتی اکسیدانی است که سطح آن با افزایش سن کاهش می‌یابد. مطالعات انجام شده نشان می‌دهد افراد مبتلا به نارسایی قلبی که کوآنزیم کیوتن را همراه با داروهای معمولی خود مصرف کردند، پس از 12 ماه تعداد اپیزودهای AF کمتری داشتند. قبل از مصرف بهتر است با پزشک مشورت شود و تداخل آن با سایر داروهای بیمار چک شود.

امگا 3

امگا 3 یا مکمل روغن ماهی احتمال ضربان قلب غیرطبیعی را کاهش می‌دهد. همچنین ممکن است به کاهش سطح تری گلیسیرید خون و کاهش فشار خون کمک کنند.

ویتامین k

اگر وارفارین مصرف می‌کنید، مکمل‌های حاوی ویتامین K با این دارو تداخل ایجاد می‌کنند. برچسب‌های مولتی ویتامین را بررسی کنید تا مطمئن شوید که به‌طور تصادفی آن را مصرف نمی‌کنید. همچنین لازم است از مصرف برخی غذاها خودداری کنید. به عنوان مثال، از مصرف مقادیر زیاد سبزیجات دارای برگ سبز پرهیز کنید. این سبزیجات حاوی ویتامین K هستند که می‌تواند با دارو‌های ضد انعقاد خون تداخل ایجاد کنند.

زندگی با فیبریلاسیون دهلیزی

خودمراقبتی

برای مدیریت آریتمی فیبریلاسیون دهلیزی رعایت موارد زیر می تواند برای شما کمک کننده باشد:

• رعایت رژیم غذایی سالم
• ورزش
• قطع استعمال سیگار
• کنترل وزن در محدودهٔ سالم
• کنترل فشار و چربی خون
• مصرف نکردن الکل

ورزش

ورزش منظم می‌تواند برای افراد مبتلا به فیبریلاسیون دهلیزی مفید باشد، زیرا تأثیر مثبتی بر بسیاری از عوامل مؤثر در بیماری‌های قلبی‌ از جمله فشار خون بالا، کلسترول، دیابت و چاقی دارد. با تنظیم یک برنامه‌ٔ ورزشی مناسب که بتوانید در طولانی‌مدت به آن پایبند باشید، می‌توانید حداکثر نتیجه را از ورزش بگیرید.

برنامهٔ ورزشی باید به گونه‌ای باشد که حداکثر نتیجه را با کمترین خطر و آسیب بگیرید.به این منظور از یک متخصص کمک بگیرید و از او بخواهید که با همکاری با پزشک شما اهداف واقع بینانه تعیین کند و یک برنامه‌ٔ ورزشی ایمن و مؤثر طراحی کند که با شرایط و نیاز‌های شما متناسب باشد. رعایت نکات زیر را به هنگام ورزش در نظر بگیرید:

با یک متخصص قلب در مورد افزودن برنامه‌ٔ ورزشی منظم به برنامه‌ٔ درمانی خود صحبت کنید.

مبتلایان به بیماری نارسایی مزمن قلب و بیماری دریچه‌ای قلب یا با سابقهٔ سکته قلبی، باید برنامه‌ی ورزشی متناسب با شرایط بیماری خود داشته باشند و هنگام طراحی برنامه، این بیماری‌ها را در اولویت قرار دهند.

فیبریلاسیون دهلیزی می‌تواند به‌صورت مقطعی باشد، به این معنی که ریتم قلب یک روز طبیعی و روز دیگر نامنظم است. شدت و مدت زمان ورزش را با توجه به وضعیت فعلی خود تنظیم کنید و توجه داشته باشید که بعضی روزها بیشتر احساس خستگی می‌کنید و کمتر ورزش را تحمل می‌کنید.

در صورت احساس درد در قفسهٔ سینه، تنگی نفس یا خستگی مفرط، سریعاً ورزش را متوقف کرده و با پزشک خود تماس بگیرید.

سلامت روان

ارتباط بین فیبریلاسیون دهلیزی و اضطراب به‌طور کامل مشخص نیست. تحقیقات نشان می‌دهد  فیبریلاسیون دهلیزی می‌تواند عامل اضطراب باشد (اگرAF دارید، ممکن است نگران علائم یا کیفیت زندگی خود باشید) از طرفی اضطراب نیز می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی را افزایش دهد؛ بنابراین مدیریت و کنترل استرس در روند بهبودی بیماری تاثیرگذار است. می‌توانید در این زمینه از یک روانشناس کمک بگیرید.

بارداری

اگر فیبریلاسیون دهلیزی دارید، لازم است نحوهٔ کنترل این بیماری را در دوران بارداری تغییر دهید. به‌عنوان مثال، ممکن است لازم باشد در دوران بارداری از مصرف برخی داروها اجتناب کنید. فیبریلاسیون دهلیزی خطر ایجاد لخته خون در قلب را افزایش می‌دهد و بارداری خطر ایجاد لخته خون در پاهای شما را افزایش می‌دهد.

مصرف داروهای رقیق کنندهٔ خون می‌تواند به کاهش خطر لخته شدن خون کمک کند. لازم به ذکر است مصرف برخی داروهای ضد انعقاد مانند وارفارین در دوران بارداری توصیه نمی‌شود. در صورت امکان، قبل از باردار شدن، وضعیت و داروهای خود را با پزشک خود در میان بگذارید. بارداری می‌تواند فیبریلاسیون دهلیزی را شدید‌تر کند. همچنین ممکن است در دوران بارداری فیبریلاسیون دهلیزی ایجاد شود.

مشورت با پزشک به او این امکان را می دهد که ایمن‌ترین برنامهٔ درمانی را برای شما و کودک در حال رشد شما ایجاد کند.

داروها

• آپیکسابان
• متوپرولول
• وراپامیل
• دیگوکسین
• آمیودارون