کولونوسکوپی روشی است که در آن پزشک با استفاده از دستگاهی به نام کولونوسکوپ، رکتوم (راست روده) و روده بزرگ را بررسی می‌کند. کولونوسکوپی می‌تواند بافت ملتهب، زخم، پولیپ و سرطان را نشان دهد.
چرا پزشکان از کولونوسکوپی استفاده می‌کنند؟
کولونوسکوپی به پزشک کمک می‌کند تا علت علائم زیر را پیدا کند.
پزشکان همچنین از کولونوسکوپی به‌عنوان یک ابزار غربالگری برای پولیپ روده بزرگ و سرطان استفاده می‌کنند. غربالگری به معنای انجام آزمایش برای افرادی است که علائم ندارند و به‌منظور تشخیص زودهنگام برخی بیماری‌ها انجام می‌شود. غربالگری می‌تواند بیماری‌ها را در مراحل اولیه تشخیص دهد و به این صورت، پزشک شانس بیشتری برای درمان بیماری دارد.
غربالگری سرطان روده بزرگ و رکتوم
اگر عوامل خطرساز ابتلا به سرطان روده بزرگ را ندارید و مبتلا به بیماری خاصی نیستید، انجام آزمایش‌های غربالگری سرطان روده بزرگ و رکتوم (سرطان کولورکتال) از ۵۰ سالگی به شما توصیه می‌شود.
موارد ذکرشده، عوامل خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ هستند:
- جنسیت مرد
- نژاد آفریقایی آمریکایی
- سابقۀ خانوادگی پولیپ یا سرطان روده بزرگ
- سابقۀ ابتلا به بیماری التهابی روده مانند کولیت اولسراتیو و کرون
- داشتن سندرم لینچ یا سایر اختلالات ژنتیکی (که خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش می‌دهند)
- سایر فاکتورها ازجمله اضافه وزن یا استعمال سیگار
اگر احتمال ابتلا به سرطان روده بزرگ برای شما زیاد باشد، پزشک انجام آزمایش‌های غربالگری را در سنین پایین‌تر و با فواصل کمتر توصیه می‌کند.
اگر بیش از ۷۵ سال سن دارید، دربارۀ انجام آزمایشات غربالگری با پزشک خود مشورت کنید.
آیا پیش از انجام کولونوسکوپی آمادگی خاصی لازم دارم؟
درباره آمادگی‌های لازم، پیش از انجام کولونوسکوپی با پزشک خود صحبت کنید. شما باید رژیم خود را برای چند روز تغییر دهید و رودۀ خود را تمیز کنید. حتماْ هنگام انجام کولونوسکوپی یک همراه داشته باشید تا شما را در راه بازگشت به خانه همراهی کند.
سابقۀ بیماری‌های خود را به پزشک اطلاع دهید و او را از تمام داروهای مصرفی تجویزشده یا بدون نسخۀ پزشک مانند ویتامین‌ها و مکمل‌ها مطلع سازید. به‌عنوان مثال، اگر داروهای زیر را مصرف می‌کنید، پزشک خود را در جریان بگذارید:
- داروهای آرتریت
- آسپیرین یا داروهای حاوی آسپیرین
- داروهای رقیق‌کننده خون
- داروهای دیابت
- داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن
- ویتامین‌های حاوی آهن یا مکمل‌های آهن
رژیم خود را تغییر دهید و رودۀ خود را پاکسازی کنید
پزشک یک دستورالعمل برای آماده‌سازی روده به شما می‌دهد. باید آن را از چند روز قبل از انجام کولونوسکوپی شروع کنید تا مدفوع کمی در روده‌ها باقی بماند. پس از انجام این دستورالعمل، مدفوع شما باید شفاف و مایع باشد. محتویات داخل روده می‌تواند مشاهده و بررسی پوشش داخلی روده را حین انجام کولونوسکوپی مختل کند و کار را برای پزشک دشوار کند.
شاید لازم باشد از یک الی سه روز قبل، رژیم غذایی مایع را شروع کنید. از مصرف نوشیدنی‌ها و ژلاتین قرمز و بنفش خودداری کنید. این دستورالعمل‌ها شامل جزئیاتی درباره نوع رژیم غذایی و زمان شروع و متوقف‌کردن آن است. دستورالعمل‌ها اغلب شامل موارد زیر است:
- آب گوشت بدون چربی
- ژلاتین با طعم‌هایی مانند لیموترش یا پرتقال
- قهوه یا چای ساده، بدون خامه یا شیر
- نوشیدنی‌های ورزشی با طعم‌هایی مانند لیموترش یا پرتقال
- آب‌میوه صاف‌شده سیب یا انگور سفید (از مصرف آب پرتقال طبیعی خودداری کنید)
- آب
دستورالعمل‌های مختلف آماده‌سازی روده معمولاً حاوی ترکیبات مختلفی از ملین‌ها هستند. ملین یا به شکل قرص است یا به‌صورت پودری که در آب حل می‌شود. برخی از افراد باید مقدار زیادی (یک گالن) مایع ملین را در مدت زمان مشخصی (غالباً شب قبل و صبح روز کولونوسکوپی) بنوشند.
آماده‌سازی روده باعث اسهال می‌شود؛ بنابراین بهتر است در این مدت به سرویس بهداشتی دسترسی داشته باشید. گاهی این مرحله برای افراد دشوار است. با این حال، اتمام مراحل آماده‌سازی روده بسیار مهم هستند. اگر دچار عوارض جانبی شده‌اید و قادر به اتمام مراحل دستورالعمل نیستید، با پزشک خود تماس بگیرید.
پزشک به شما خواهد گفت که چه مدت قبل از کولونوسکوپی نباید چیزی بخورید.
نحوۀ انجام کولونوسکوپی چگونه است؟
کولونوسکوپی در بیمارستان یا یک مرکز سرپایی توسط پزشک متخصص انجام می‌شود و معمولاً ۳۰ الی ۶۰ دقیقه طول می‌کشد.
پرستار داروی آرامبخش، بیهوشی یا مسکن را توسط سوزن داخل سیاهرگ شما تزریق می‌کند؛ بنابراین هنگام انجام عمل هوشیار نیستید و احساس درد نخواهید کرد. پرسنل گروه پزشکی علائم حیاتی شما را زیر نظر خواهند داشت و شرایط راحتی را برای شما فراهم خواهند کرد.
برای انجام کولونوسکوپی، شما روی تخت دراز می‌کشید و پزشک دستگاه کولونوسکوپ را ازطریق مقعد وارد راست‌روده و روده بزرگ می‌کند. این دستگاه روده بزرگ را با فشار هوا باز می‌کند تا تصویر بهتری به دست آید. دوربین با ارسال یک ویدئو به مانیتور، به پزشک اجازه می‌دهد داخل روده بزرگ را ببیند و معاینه کند. هنگامی که دستگاه به ورودی روده کوچک رسید، پزشک به‌آرامی کولونوسکوپ را به عقب برگردانده و دوباره پوشش روده بزرگ را بررسی می‌کند.
در حین انجام کولونوسکوپی، پزشک از پولیپ‌ها (درصورت وجود) نمونه برداشته و آن‌ها را برای آزمایش به آزمایشگاه می‌فرستد. شما نمونه‌برداری از پولیپ را احساس نخواهید کرد. پولیپ روده بزرگ در بزرگسالان شایع است و در بیشتر موارد بی‌خطر است. با این حال، اغلب سرطان‌های روده بزرگ از یک پولیپ شروع می‌شود، بنابراین ازبین‌بردن زودهنگام پولیپ‌ها به جلوگیری از سرطان کمک می‌کند.
اگر پزشک بافت غیرطبیعی پیدا کند، نمونه برمی‌دارد اما شما نمونه‌برداری را احساس نخواهید کرد.
چه مراحلی پس از کولونوسکوپی نیاز است؟
پس از کولونوسکوپی باید مراحل زیر را بگذرانید:
ازبین‌رفتن اثر داروهای بیهوشی زمان می‌برد؛ بنابراین باید پس از انجام کولونوسکوپی، به مدت ۱ الی ۲ ساعت در بیمارستان یا مرکز درمانی بمانید. ممکن است در ساعات اولیه پس از کولونوسکوپی احساس نفخ یا انقباضات شکمی داشته باشید.
بعد از اتمام مراحل، مرکز درمانی یک دستورالعمل نحوۀ مراقبت از خود به شما یا همراه شما می‌دهد. شما باید تمام موارد ذکرشده در دستورالعمل را دنبال کنید. پس از انجام کولونوسکوپی تا ۲۴ ساعت قادر به رانندگی نخواهید بود؛ بنابراین به یک همراه نیاز دارید تا شما را به خانه بازگرداند.
حداکثر یک روز زمان می‌برد تا به حالت طبیعی خود بازگردید و رژیم غذایی همیشگی خود را از سر بگیرید. پس از ازبین‌رفتن اثر داروهای آرامبخش یا بیهوشی، پزشک یافته‌های خود را با شما (یا در صورت تمایل با یکی از دوستان یا اعضای خانواده شما) به اشتراک می‌گذارد.
اگر پزشک پولیپ را برداشته یا نمونه‌برداری کرده باشد، ممکن است خون‌ریزی خفیفی از مقعد داشته باشید؛ این خون‌ریزی طبیعی است. یک متخصص آسیب‌شناسی (پاتولوژیست) بافت نمونه را بررسی می‌کند و حدوداً چند روز طول می‌کشد تا نتایج پاتولوژی آماده شود. سپس آزمایشگاه با شما تماس گرفته و برای تحویل نتایج به شما وقت می‌دهد.
خطرات کولونوسکوپی چیست؟
عوارض جانبی کولونوسکوپی شامل این موارد زیر است:
- خون‌ریزی
- سوراخ‌شدن روده بزرگ
- واکنش به داروی آرامبخش، ازجمله مشکلات تنفسی یا قلبی
- درد شدید شکم
- مرگ (اگرچه بسیار نادر است)
طبق برخی مطالعات، بروزعارضۀ جدی پس از کولونوسکوپی تقریباً ۴ الی ۸ نفر در هر ۱۰۰۰۰ نفر گزارش شده است.
خون‌ریزی و سوراخ‌شدن، شایع‌ترین عوارض جدی کولونوسکوپی هستند. بیشتر موارد خون‌ریزی در بیمارانی اتفاق می‌افتد که پولیپ آن‌ها برداشته شده است. پزشک می‌تواند خون‌ریزی ایجادشده بر اثر کولونوسکوپی را بلافاصله متوقف کند.
خون‌ریزی ممکن است با ۲ هفته تأخیر خود را نشان دهد و پزشک می‌تواند خون‌ریزی تأخیری را با تکرار کولونوسکوپی تشخیص و درمان کند. برای درمان عارضۀ سوراخ‌شدن دیواره روده، ممکن است نیاز به جراحی باشد.
اگر پس از کولونوسکوپی دچار علائم زیر شدید، سریعاً با پزشک یا مرکز درمانی تماس بگیرید:
- درد شدید شکم
- تب
- مدفوع خونی که برطرف نشود
- خون‌ریزی از مقعد که متوقف نشود
- سرگیجه
- ضعف
بدون دیدگاه