اطلاعات عمومی
هپاتیت اتوایمیون چیست؟
هپاتیت اتوایمیون نوعی بیماری التهابی نادر اما جدی است که کبد را درگیر می‌کند. در بیماری‌های اتوایمیون یا خودایمنی، بدن به خود حمله می‌کند. در چنین شرایطی، بدن بافت و سلول‌های سالم را با بافت و سلول‌های آلوده اشتباه می‌گیرد؛ بنابراین آنتی‌بادی‌هایی را برای حمله به آن‌ها می‌فرستد که معمولاً برای خلاصی از شر عفونت استفاده می‌شوند. در کبد نیز این آنتی‌بادی‌ها به سلول‌های سالم کبد حمله می‌کنند.
هپاتیت زمانی رخ می‌دهد که بافت سالم کبد التهاب پیدا می‌کند. شاید بپرسید که آیا هپاتیت اتوایمیون خطرناک است؟ پاسخ این است که اگر این التهاب درمان نشود، ممکن است به سیروز (جایگزین‌شدن بافت اسکار) کبدی و درنهایت به نارسایی کبدی تبدیل شود. در صورت آسیب شدید کبد نیز احتمال دارد که پیوند کبد ضروری شود.
انواع هپاتیت اتوایمیون
هپاتیت اتوایمیون به دو گروه تقسیم‌بندی می‌شود:
نوع ۱
برای نوجوانان یا بزرگسالان رخ می‌دهد و بیشتر رایج است.
نوع ۲
بیشتر در کودکان دیده می‌شود و درمان آن دشوارتر است.
عوامل مؤثر در ابتلا
عواملی که ممکن است خطر ابتلا به هپاتیت اتوایمیون را افزایش دهند عبارت‌اند از:
-
جنسیت خانم
اگرچه هم مردان و هم زنان می‌توانند به هپاتیت اتوایمیون مبتلا شوند، اما این بیماری در خانم‌ها شایع‌تر است.
-
سابقهٔ عفونت‌های خاص
هپاتیت اتوایمیون ممکن است پس از آلوده‌شدن شما به سرخک، هرپس‌سیمپلکس (HSV) یا ویروس اپشتین‌بار (EBV) ایجاد شود. این بیماری همچنین با عفونت هپاتیت A ،B یا C مرتبط است.
-
وراثت
شواهد نشان می‌دهد که استعداد ابتلا به هپاتیت اتوایمیون احتمالاً در بین برخی از اعضای خانواده وجود دارد.
-
ابتلا به یک بیماری خودایمنی
افرادی که به یک بیماری خودایمنی مانند بیماری سلیاک، آرتریت‌روماتوئید یا پرکاری تیروئید (بیماری گریوز یا تیروئیدیت هاشیموتو) مبتلا هستند، احتمالاً بیشتر در معرض ابتلا به هپاتیت اتوایمیون هستند.
علائم و نشانه‌ها
این بیماری بر هر فرد، به‌روشی متفاوت تأثیر می‌گذارد. برخی از بیماران هیچ علامتی ندارند، در‌حالی‌که برخی دیگر ممکن است علائمی مثل موارد زیر را نشان دهند:
- خستگی و انرژی کم
- حالت تهوع
- خارش پوست یا بثورات پوستی
- زردی در پوست یا سفیدی چشم (یرقان)
با ادامهٔ جایگزین‌شدن بافت اسکار در کبد و کاهش عملکرد کبدی، بیمار ممکن است متوجه علائم زیر نیز شود:
- درد مفاصل
- دل‌درد
- برآمدگی شکم
- کبودی و خونریزی
- استفراغ
- تیرگی ادرار
- مدفوع با رنگ روشن
- اختلال در عادت ماهیانه در بانوان
علائم هشدار
اگر علائم یا نشانه‌هایی دارید که شما را نگران می‌کند، از پزشک خود نوبت ویزیت بگیرید.
تشخیص
بررسی‌های بالینی
علائم هپاتیت اتوایمیون احتمالاً در ابتدا خفیف و شبیه آنفولانزاست؛ بنابراین ممکن است که بلافاصله تشخیص داده نشود. پزشک همراه با معاینهٔ فیزیکی بیمار، از سابقهٔ پزشکی‌خانوادگی او نیز سؤال می‌کند.
بررسی‌های آزمایشگاهی
-
آزمایش‌های عملکرد کبد
التهاب یا آسیب به کبد در شما را بررسی می‌کند.
-
آزمایش کامل خون (CBC)
به بررسی انواع سلول‌های خونی و تعداد آن‌ها می‌پردازد.
-
آزمایش‌های انعقادی
این آزمایش چگونگی عملکرد پروتئین‌های لخته‌کننده را بررسی می‌کند.
-
آزمایش‌های بررسی سطح الکترولیت
به بررسی تعادل الکترولیت‌ها می‌پردازد.
-
آزمایش آنتی‌بادی‌های اتوایمیون
در چنین آزمایش‌هایی بررسی می‌کنند که آیا شما هپاتیت اتوایمیون یا بیماری کبد دیگری با علائم مشابه دارید یا خیر.
-
سایر آزمایش‌های کبدی
این آزمایش‌ها برای بررسی سایر انواع احتمالی بیماری کبدی انجام می‌شود.
بررسی‌های تصویربرداری
-
CT scan
CT scan یا «سی‌تی اسکن» جزئیات بیشتری را نسبت به رادیوگرافی ساده نشان می‌دهد. CT scan می‌تواند تصاویر دقیقی از هر قسمت بدن، ازجمله استخوان‌ها، ماهیچه‌ها، چربی‌ها و اندام‌ها را نشان دهد. در این روش هم از اشعهٔ ایکس و هم از فناوری‌های رایانه‌ای برای ایجاد تصاویر از بدن استفاده می‌شود.
-
MRI
MRI یا «ام‌آرآی» تصاویر دقیقی از اندام‌ها و ساختارهای داخل بدن شما تهیه می‌کند. در این تصویربرداری، از میدان مغناطیسی و پالس‌های انرژی امواج رادیویی استفاده می‌شود. همچنین، ممکن است برای انجام آن موادی رنگی داخل رگ شما تزریق شود. این رنگ به کبد و سایر اندام‌های شکم می‌رود و کمک می‌کند تا در اسکن واضح‌تر دیده شوند.
-
سونوگرافی
در سونوگرافی از امواج صوتی با فرکانس بالا برای ایجاد تصاویر از اندام‌های بدن استفاده می‌شود. این روش همچنین می‌تواند جریان خون در رگ‌های خونی را بررسی کند.
نمونه‌برداری از کبد
در بیوپسی کبد، نمونه‌‌ی کوچکی از بافت کبد شما با سوزن گرفته می‌شود. این نمونه زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود تا نوع بیماری کبدی شما مشخص شود.
درمان
اگر هپاتیت اتوایمیون زود تشخیص داده شود، درمان آن بهترین نتیجه را خواهد داشت. هدف از درمان، کنترل بیماری و کاهش یا رهایی از علائم بیماری (درواقع بهبودی) است.
درمان دارویی
فرقی ندارد که به چه نوعی از هپاتیت اتوایمیون مبتلا هستید؛ هدف از درمان، کاهش یا توقف حملهٔ سیستم ایمنی به کبد شماست؛ چراکه این قضیه به کاهش سرعت پیشرفت بیماری کمک می‌کند. برای رسیدن به این هدف، به داروهایی نیاز دارید که فعالیت سیستم ایمنی را کاهش دهند. درمان اولیه معمولاً پردنیزولون است. همچنین، داروی دوم به نام آزاتیوپرین نیز ممکن است علاوه بر پردنیزولون تجویز شود.
پزشکان معمولاً پردنیزولون را با دوز بالا برای ماه اول درمان تجویز می‌کنند. سپس برای کاهش عوارض جانبی، طی چند ماه آینده به‌تدریج دوز را کاهش می‌دهند تا به کمترین دوز ممکن برسند و درعین‌حال بیماری را نیز کنترل کنند. همچنین، اضافه‌شدن آزاتیوپرین به رژیم دارویی کمک می‌کند تا از عوارض جانبی پردنیزولون جلوگیری شود.
ممکن است چند سال پس از شروع درمان، بهبودی پیدا کنید، اما این بیماری اغلب در صورت قطع دارو عود می‌کند. این قضیه بستگی به شرایط شما دارد و گاهی ممکن است به درمان مادام‌العمر نیاز داشته باشید.
درمان غیردارویی
پیوند کبد
هنگامی که داروها پیشرفت بیماری را متوقف نمی‌کنند و دچار سیروز یا نارسایی کبدی می‌شوید، تنها گزینهٔ باقی‌مانده پیوند کبد است.
در طی پیوند، کبد بیمار برداشته شده و با کبدی سالم جایگزین می‌شود. در پیوند کبد اغلب از کبد اهداکنندگان فوت‌شده استفاده می‌شود. البته در برخی موارد نیز می‌توان از کبد اهداکنندهٔ فرد زنده استفاده کرد. در این روش، حین پیوند، فقط بخشی از کبد سالم را از یک اهداکنندهٔ زنده دریافت می‌کنید. در هر دو مورد تقریباً بلافاصله کبد شروع به بازسازی سلول‌های جدید می‌کند.
تغذیه و مکمل
رژیم غذایی
یک رژیم غذایی ضدالتهابی دربارهٔ میزان کالری یا تعداد وعده‌ها سخت‌گیری نمی‌کند. برای داشتن چنین رژیمی، به‌جای تمرکز بر خوردن یک یا دو غذا یا مادهٔ مغذی خاص، باید از انواع غذاها با خاصیت ضدالتهابی در طول روز میل کنید. با این روش، تنوع بیشتری از انواع مواد مغذی محافظ را دریافت می‌کنید که برخی از آن‌ها می‌توانند به تقویت سیستم ایمنی نیز کمک کنند. این غذاها دارای فیتوکمیکال‌ها (مواد شیمیایی گیاهی)، آنتی‌اکسیدان‌ها و فیبرها هستند که التهاب ناشی از اثر سیستم ایمنی را مهار می‌کنند. مواد خوراکی با خاصیت ضدالتهابی عبارت‌اند از:
- میوه‌ها
- سبزیجات
- غلات کامل سرشار از فیبر
- حبوبات
- چربی‌های غیراشباع (آووکادو، روغن زیتون، آجیل و…)
- اسید چرب امگا ۳ (گردو، دانهٔ کتان، دانهٔ چیا و غذاهای دریایی ازجمله ماهی آزاد، ساردین و…)
- چای
- قهوه
- شکلات تلخ حداقل ۷۰درصد
- ادویه‌هایی مانند زردچوبه، زنجبیل
مواد خوراکی زیر خواص التهابی داشته و باید به‌صورت محدود مصرف شوند:
- نوشیدنی‌های الکلی
- نوشیدنی‌های شیرین مانند نوشابه، آبمیوه‌های فراوری‌شده
- مصرف بیش از حد کربوهیدرات تصفیه‌شده مانند نان سفید، پاستا، برنج
- غذاهای سرخ‌شده
- گوشت‌های پرچرب فراوری‌شده مانند بیکن، سوسیس، هات‌داگ
- چربی‌های اشباع مانند لبنیات پرچرب، خامه، کره، روغن‌های نیمه‌هیدروژنه، قسمت‌های پرچرب گوشت و مرغ
به‌غیر از رژیم غذایی، عوامل دیگری نیز مانند ورزش منظم، کنترل استرس و خواب کافی به کنترل التهاب کمک می‌کند.
مکمل‌ها
قبل از مصرف هرگونه داروی تجویزی، داروهای بدون نسخه، ویتامین‌ها یا مکمل‌ها با پزشک خود صحبت کنید. الکل و برخی دیگر از داروها، ویتامین‌ها و مکمل‌ها می‌توانند آسیب بیشتری به کبد شما وارد کنند.
زندگی با هپاتیت اتوایمیون
خودمراقبتی
اینکه برای داشتن سبک زندگی سالم تلاش کنیم، بسیار مهم است؛ چراکه به محافظت از کبد کمک می‌کند. موارد زیر نمونه‌هایی از روش‌هایی هستند که در یک زندگی سالم رعایت می‌شوند:
- مصرف غذای سالم
- رژیم غذایی کم‌چرب
- ورزش منظم
این موارد همیشه مهم هستند. همچنین باید از مصرف الکل اجتناب کنید.
داروها
- آزاتیوپرین
- پردنیزولون
بدون دیدگاه