اطلاعات عمومی
بیماری گریوز چیست؟
بیماری گریوز نوعی بیماری خودایمنی است که باعث فعالیت بیش از حد غدۀ تیروئید (پرکاری تیروئید) می‌شود. این بیماری رایج‌ترین علت پرکاری تیروئید در ایالات متحده است. بیماری گریوز نام خود را از رابرت گریوز، پزشک ایرلندی گرفته که این حالت از پرکاری تیروئید را حدود 150 سال قبل توصیف کرد. این بیماری در زنان 7 تا 8 برابر بیشتر از مردان رایج است.
غدۀ تیروئید چیست؟
غدۀ تیروئید نوعی غده درون‌ریز پروانه‌ای شکل است که در بخش پایینی و جلوی گردن قرار دارد. غدۀ تیروئید وظیفه تولید هورمون‌های تیروئیدی را بر عهده دارد که در خون منتشر و سپس به تمامی بافت‌های بدن منتقل می‌شوند. هورمون‌های تیروئید به بدن کمک می‌کنند که از انرژی استفاده کند، گرم باقی بماند و باعث می‌شوند که قلب، مغز، عضلات و سایر اندام‌های بدن به‌درستی کار کنند.
عوامل مؤثر در ابتلا
گرچه هر کسی ممکن است به بیماری گریوز مبتلا شود؛ اما عوامل متعددی می‌توانند ریسک ابتلا به این بیماری را بالا ببرند که در فهرست زیر با آن‌ها آشنا می‌شوید:
سابقۀ خانوادگی
ازآنجایی‌که سابقۀ خانوادگی یکی از عوامل شناخته شده در ابتلا به بیماری گریوز است، احتمالاً ژن یا ژن‌هایی وجود دارند که ممکن است باعث شوند فرد بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری شود.
جنسیت
احتمال ابتلای زنان به این بیماری بیشتر از مردان است.
سن
معمولاً این بیماری تا قبل از سن 40 سالگی خود را نشان می‌دهد.
ابتلا به سایر بیماری‌های خودایمنی
ریسک ابتلا به بیماری گریوز در افراد مبتلا به سایر اختلالات سیستم ایمنی مثل دیابت نوع 1 یا آرتریت روماتوئید بیشتر است.
استرس عاطفی یا جسمی
ممکن است بیماری‌ها یا رویدادهای پراسترس زندگی به عنوان محرکی برای بروز این بیماری در افرادی عمل کنند که ژن‌های مستعد ابتلا به بیماری گریوز را دارند.
بارداری
ممکن است بارداری یا زایمان اخیر ریسک ابتلا به این بیماری را به‌خصوص در زنانی بالا ببرد که ژن‌های افزایش‌دهندۀ ریسک ابتلا به آن را دارند.
سیگار کشیدن
کشیدن سیگار روی سیستم ایمنی بدن تأثیر می‌گذارد و ریسک ابتلا به بیماری گریوز را بالا می‌برد. سیگاری‌های دارای بیماری گریوز در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به گریوز آفتالموپاتی (تیروئید چشمی) قرار دارند.
علائم و نشانه‌ها
شروع علائم بیماری گریوز معمولاً تدریجی است و اغلب هفته‌ها و ماه‌ها طول می‌کشد تا خود را نشان دهد. این بیماری معمولاً منجر به پرکاری تیروئید می‌شود که این اتفاق سرعت برخی از فعل‌وانفعالات بدن را افزایش می‌دهد. علائم پرکاری تیروئید زیاد است و ممکن است بیمار تنها برخی از آن‌ها را داشته باشد یا تعداد زیادی از آن‌ها را هم‌زمان تجربه کند.
علائم پرکاری تیروئید عبارت‌اند از:
- ضربان قلب سریع (تپش قلب)؛
- احساس لرزش همراه با اضطراب یا بدون آن؛
- کاهش وزن؛
- افزایش اشتها؛
- اسهال؛
- پوست نازک، گرم و مرطوب؛
- ناتوانی در تحمل گرما و تعریق بیش از حد؛
- دشواری در خوابیدن (مثل بی‌خوابی)؛
- بزرگ‌شدن غدۀ تیروئید (گواتر)؛
- ریزش و تغییر بافت مو (شکنندگی مو)؛
- تغییر چرخه‌های قاعدگی؛
- ضعف عضلانی.
اگر این علائم را داشتید، به پزشک مراجعه کنید.
همچنین ممکن است بیماری گریوز منجر به بروز علائم بیماری چشمی شود که عبارت‌اند از:
- تحریک و احساس شن در چشم‌ها؛
- تورم بافت اطراف چشم (پف چشم)؛
- بیرون‌زدن چشم‌ها؛
- حساسیت به نور؛
- احساس فشار یا درد در چشم‌ها؛
- تاری دید یا دوبینی.
موارد بالا علائم بیماری گریوز آفتالموپاتی (بیماری گریوز چشمی)، اوربیتوپاتی یا بیماری تیروئید چشمی هستند. تنها یک‌سوم افراد دارای بیماری گریوز به این بیماری هم مبتلا می‌شوند. اگر این علائم را تجربه کردید، حتماً به چشم‌پزشک مراجعه کنید.
همچنین افراد مبتلا به بیماری گریوز به‌ندرت دچار سرخی، افزایش ضخامت و ناهموارشدن پوست روی ساق پاهای خود می‌شوند که این عارضه با نام درموپاتی گریوز، درموپاتی تیروئیدی یا گریوز پوستی نیز شناخته می‌شود. این عارضه معمولاً بدون درد و خفیف است؛ اما ممکن است برای برخی دردناک باشد.
علائم هشدار
ازآنجایی‌که گریوز نوعی بیماری مزمن است، باید در طول زندگی خود مرتب به پزشک مراجعه کنید تا مطمئن شوید که میزان هورمون‌های تیروئید شما تحت کنترل است و برنامۀ درمان شما جواب می‌دهد. اگر دچار علائم جدیدی شدید، به پزشک اطلاع دهید.
اگر دچار علائم طوفان تیروئیدی شدید؛ فوراً با 115 تماس بگیرید یا به نزدیک‌ترین اورژانس مراجعه کنید. طوفان تیروئیدی بسیار نادر و در عین حال خطرناک است و علائم آن عبارت‌اند از:
- تب شدید (دمای بین 40 تا 41.1)؛
- ضربان قلب سریع (تاکی‌کاردی) که ممکن است از 140 ضربه در دقیقه بیشتر باشد؛
- احساس بی‌قراری همراه با اضطراب یا بدون آن؛
- دلیریوم (روان‌آشفتگی)؛
- نارسایی احتقانی قلب؛
- عدم هوشیاری.
تشخیص
بررسی‌های بالینی
پزشک از شما در مورد علائمتان سؤال می‌کند و شرح‌حالتان را می‌پرسد که شامل سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری تیروئید و معاینه بالینی می‌شود. همچنین پزشک برای تأیید تشخیص بیماری گریوز، دستور انجام آزمایش‌هایی را می‌دهد که در بخش بعدی با آن‌ها آشنا می‌شوید.
بررسی‌های آزمایشگاهی
آزمایش هورمون‌های تیروئیدی و هورمون محرک تیروئید
در این آزمایش‌ها میزان هورمون تیروئید و هورمون محرک تیروئید (TSH) خون بررسی می‌شود. کمبود هورمون محرک تیروئید در خون به این معنی است که غدۀ تیروئید هورمون خیلی زیادی تولید می‌کند. تولید بیش از حد این هورمون باعث می‌شود که غدۀ هیپوفیز شما هورمون محرک تیروئید کمتری تولید کند.
آزمایش آنتی‌بادی‌های تیروئید
این آزمایش به شناسایی انواع مختلف بیماری‌های خودایمنی تیروئید کمک می‌کنند. 2 آنتی‌بادی مرتبط با بیماری گریوز شامل ایمونوگلوبین‌های محرک تیروئید یا (TSI) و ایمونوگلوبولین‌های مهارکنندۀ اتصال تیروتروپین (TBII) می‌شوند.
بررسی‌های تصویربرداری
جذب و اسکن تیروئید
در این آزمایش بیمار میزان کمی از ید رادیواکتیو خوراکی را مصرف می‌کند و بعد پزشک بررسی می‌کند که غدۀ تیروئید چه میزان از ید رادیواکتیو را جذب کرده است. ممکن است جذب این ماده به میزان زیاد نشانۀ ابتلا به بیماری گریوز باشد.
سونوگرافی داپلر
در این آزمایش از امواج صوتی برای تشخیص افزایش جریان خون در غدۀ تیروئید که از بیماری گریوز ناشی شده استفاده می‌شود. در صورتی‌که به دلایلی مثل بارداری یا شیردهی آزمایش جذب و اسکن تیروئید گزینۀ مناسبی برای شما نباشد، ممکن است پزشک دستور انجام آزمایش سونوگرافی داپلر را بدهد.
درمان
گریوز یک بیماری مادام‌العمر و مزمن است؛ اما روش‌های درمانی می‌توانند سطح هورمون تیروئید شما را تحت کنترل نگه دارند. همچنین ممکن است مراقبت‌های پزشکی کاری کنند که این بیماری موقتاً از بین برود (فروکش کند).
درمان دارویی
بتابلاکرها
بتابلاکرهایی مثل پروپرانولول یا متوپرولول اغلب در صف اول درمان بیماری گریوز قرار دارند. این داروها ضربان قلب شما را تنظیم و تا زمانی که سایر درمان‌های پرکاری تیروئید موثر واقع شوند از قلب شما محافظت می‌کنند. این داروها تولید هورمون‌های تیروئیدی را متوقف نمی‌کنند.
داروهای ضد تیروئید
برخی از داروهای ضد تیروئید مثل متی‌مازول و پروپیل تیواوراسیل تولید هورمون به وسیلۀ غدۀ تیروئید را متوقف می‌کنند. درصد کمی از افراد با مصرف این داروها دچار راش پوستی و لکوپنی (کمبود گلبول‌های سفید خون) می‌شوند که ممکن است ریسک بروز عفونت را بالا ببرد. در موارد نادر ابتلا به بیماری‌های کبدی نیز رخ می‌دهد.
درمان با ید رادیواکتیو (ید درمانی)
این درمان بیماری گریوز شامل مصرف یک دوز قرص یا فراوردۀ مایع ید رادیواکتیو می‌شود. طی 2 تا 3 ماه، ید رادیو اکتیو به آرامی سلول‌های غدۀ تیروئید را نابود می‌کند. البته سایر بخش‌های بدن در معرض پرتوها قرار نمی‌گیرند. با کوچک‌شدن غدۀ تیروئید، سطح هورمون‌ها به حالت عادی برمی‌گردد. مصرف این دارو در دوران بارداری یا شیردهی ممنوع است.
این درمان در نهایت منجر به هایپوتیروئیدی (تیروئید کم‌کار) می‌شود که به مصرف دارو نیاز دارد؛ اما درمان هایپوتیروئیدی آسان‌تر از درمان پرکاری تیروئید است و مشکلات بلندمدت کمتری دارد.
درمان غیردارویی
جراحی
جراحی تیروئیدکتومی شامل برداشتن کل غدۀ تیروئید می‌شود. بعد از این جراحی، افراد دچار کمبود هورمون تیروئید (هایپوتیروئیدی) می‌شوند. در این صورت فرد باید تا آخر عمر داروهای جایگزین هورمون تیروئید مثل لووتیروکسین مصرف کند.
داروهای ضد تیروئید، جراحی و رادیو دارو درمانی فواید و مضرات خاص خود را دارند و در جامعه پزشکی بر سر این موضوع که کدام درمان بیماری گریوز بهترین است توافقی وجود ندارد. در مورد جزئیات 3 گزینه درمانی بالا با پزشک مشورت کنید تا بتوانید بهترین انتخاب را داشته باشید.
تغذیه و مکمل
رژیم غذایی
غدۀ تیروئید از ید برای ساخت هورمون تیروئیدی استفاده می‌کند. در صورت ابتلا به بیماری گریوز با سایر بیماری‌های خودایمنی تیروئید (بیماری هاشیموتو)، ممکن است نسبت به عوارض جانبی مصرف بیش از حد ید در رژیم غذایی حساسیت پیدا کنید. ممکن است مصرف خوراکی‌های سرشار از ید مثل کتانجک یا کلپ (نوعی علف دریایی)، دولس (نوعی جلبک دریایی) یا سایر گیاهان دریایی منجر به پرکاری تیروئید یا بدتر شدن این بیماری شوند. مصرف مکمل‌های ید نیز چنین اثری دارد.
در مورد مسائل زیر با پزشک مشورت کنید:
- مصرف چه غذاهایی محدود یا ممنوع شود.
- مکمل‌های یدی که مصرف می‌کنید.
- هر نوع مولتی‌ویتامین یا شربت ضد سرفه‌ای که مصرف می‌کنید؛ چون برخی از آن‌ها حاوی ید هستند.
زندگی با بیماری گریوز
خودمراقبتی
بیماری گریوز
اگر مبتلا به بیماری گریوز هستید، سلامت روان و جسم خود را در اولویت قرار دهید. اقدامات زیر به شما کمک می‌کنند:
رژیم غذایی سالم و ورزش
ممکن است داشتن رژیم غذایی سالم و ورزش روند بهبود برخی از علائم بیماری گریوز را طی درمان بهتر کند و باعث شود که در کل احساس بهتری داشته باشید. به عنوان مثال ازآنجایی‌که غدۀ تیروئید متابولیسم شما را کنترل می‌کند، ممکن است در صورت درمان پرکاری تیروئید مستعد افزایش وزن شوید. همچنین ممکن است فرد حین ابتلا به بیماری گریوز به اختلال شکنندگی استخوان نیز دچار شود. امکان دارد تمرینات تحمل وزن به حفظ تراکم استخوان کمک کند.
کاهش استرس
ممکن است کاهش استرس نیز مفید باشد؛ چون استرس می‌تواند بروز بیماری گریوز را تحریک یا آن را بدتر کند. امکان دارد گوش‌دادن به موسیقی، حمام آب گرم یا پیاده‌روی به ایجاد آرامش ذهنتان کمک کند. برای داشتن برنامه‌ای که شامل تغذیۀ مناسب، ورزش و حفظ آرامش در زندگی روزمره می‌شود، با پزشک مشورت کنید.
گریوز آفتالموپاتی
در صورت ابتلا به گریوز آفتالموپاتی (بیماری گریوز چشمی)، اقدامات زیر برای بهبود وضعیت چشم‌های شما مفید خواهند بود:
قرار دادن کمپرس سرد روی چشم‌ها
رطوبت اضافی ناشی از آن چشم‌های شما را تسکین می‌دهد.
استفاده از عینک آفتابی
در صورت بیرون زدن چشم‌ها، حساسیت آن‌ها به اشعه ماورای‌بنفش و نور زیاد، بیشتر می‌شود. استفاده از نوعی عینک آفتابی که اطراف چشم‌ها را به‌خوبی می‌پوشاند، التهاب چشمی ناشی از باد را نیز کاهش می‌دهد.
استفاده از قطره چشم روان‌کننده و مرطوب‌کننده
ممکن است قطره چشم احساس خشکی و خراشیدگی سطح چشم‌ها را تسکین دهد.
بالاآوردن سر تخت
بالا نگه‌داشتن سر نسبت به سایر قسمت‌های بدن تجمع مایعات در سر را کاهش می‌دهد و ممکن است به بهبود فشار چشم‌ها کمک کند.
ترک سیگار
سیگار کشیدن منجر به شدیدتر شدن گریوز آفتالموپاتی می‌شود.
گریوز پوستی
اگر بیماری گریوز بر پوست تأثیر گذاشت (گریوز پوستی)، از کرم‌ها یا پمادهای بدون نسخۀ حاوی هیدروکورتیزون برای تسکین تورم و سرخی پوست استفاده کنید. علاوه بر این استفاده از بانداژهای فشاری روی پاها نیز ممکن است مفید باشد.
داروها
- متی‌مازول
- پروپیل تیواوراسیل
بدون دیدگاه