اطلاعات عمومی
میاستنی گراویس (MG) چیست؟
میاستنی گراویس (MG) یک بیماری خودایمنی است که باعث ضعف شدید عضلات چشم، صورت، گردن، بازوها و پاها می‌شود.
این بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که اعصاب نتوانند به‌درستی سیگنال عصبی را به عضلات ارسال کنند.
انواع میاستنی گراویس عبارتند از:
- میاستنی گراویس چشمی: در 15 درصد از بیماران بروز می‌کند و ضعف عضلانی محدود به عضلات اطراف چشم و پلک است.
- میاستنی گراویس جنرالیزه (عمومی): معمولاً علاوه بر چشم، روی سایر عضلات مانند اندام فوقانی و تنفسی تأثیر می‌گذارد.
علائم و نشانه‌ها
- دوبینی
- افتادگی یک یا هر دو پلک (پتوز)
- افتادگی عضلات صورت
- اختلال در صحبت‌کردن
- ضعف در عضلات گردن، بازوها و پاها
- مشکل در جویدن و بلعیدن غذا
دریافت مشاورهٔ پزشکی آنلاین
پرسش‌های مرتبط با بیماری خود را می‌توانید از طریق «اپلیکیشن مشاوره آنلاین اکسون» با پزشکان مرتبط، مطرح کنید.
نوبت‌گیری
عوامل مؤثر در ابتلا
بیماری میاستنی گراویس در هر سنی ممکن است رخ دهد؛ ولی معمولاً در زنان زیر 40 سال و مردان بالای ۶۰ سال بیشتر دیده می‌شود.
هر یک از موارد زیر ممکن است خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهد:
- ابتلا به یک بیماری خودایمنی
- سابقۀ خانوادگی میاستنی گراویس
- اختلال در غدهٔ تیموس
علائم هشدار
مبتلایان به این بیماری، در صورت مشاهدٔ علائم زیر باید حتماً به بیمارستان مراجعه کنند:
- اختلال بینایی
- اختلال تنفسی
- اختلال در راه‌رفتن
- مشکل در بلعیدن
- ناتوانی در نگه‌داشتن سر
تشخیص
تشخیص میاستنی گراویس دشوار است؛ زیرا ضعف عضلات، یک علامت رایج در بسیاری از مشکلات و بیماری‌هاست.
پزشک برای تشخیص این بیماری معمولاً علائم و سوابق پزشکی را بررسی می‌کند، از بیمار شرح‌حال می‌گیرد و سپس معاینۀ فیزیکی انجام میدهد.
در صورتی که لازم باشد، ممکن است پزشک از مجموعه‌ای از آزمایش‌ها و تصویربرداری‌ها نیز استفاده کند.
بررسی‌های بالینی
معاینۀ عصبی
سلامت سیستم عصبی با معاینۀ موارد زیر چک می‌شود:
- رفلکس‌ها
- قدرت عضلانی
- تون عضلانی
- حس لامسه و بینایی
- تعادل
بررسی‌های آزمایشگاهی
آزمایش خون
آزمایش خون برای بررسی آنتی‌بادی‌های غیرطبیعی ناشی از میاستنی گراویس است؛ این آنتی‌بادی‌ها به سلول‌های خودی، مانند گیرنده‌های استیل کولین حمله می‌کنند. استیل کولین چیست؟ یک مادهٔ شیمیایی است که پیام عصبی را از مغز به عضلات منتقل می‌کند.
در آزمایش خون، سطح آنتی‌بادی‌های زیر، توسط پزشک برای تشخیص MG بررسی می‌شود:
- آنتی‌بادی ضدگیرندهٔ استیل کولین (Anti-AChR)
- آنتی‌بادی ضدماسک (Anti-MuSK)
بررسی‌های تصویربرداری
پزشک برای بررسی وجود تومور یا بزرگ‌شدن غدۀ تیموس، ممکن است رادیوگرافی یا سی‌تی‌اسکن قفسهٔ سینه تجویز کند.
تست یخ
اگر بیمار دچار افتادگی پلک باشد، پزشک ممکن است کیسه‌ای پر از یخ را روی پلک بیمار بگذارد. پس از 60 ثانیه، پزشک کیسه را برمی‌دارد و در صورت بهبود افتادگی پلک، تشخیص میاستنی گراویس برای پزشک محتمل می‌شود.
تست ادروفونیوم (تنسیلون)
این آزمایش روش خوبی برای تمایز MG از سایر اختلالات عصبی عضلانی است.
تست تنسیلون مبتنی بر تجویز یک دارو به نام «ادروفونیوم کلراید» است که به‌طور موقت، ضعف عضلانی را در مبتلایان میاستنی گراویس بهبود می‌بخشد.
نوار عصب-عضله (EMG)
این تست، فعالیت الکتریکی بین اعصاب و عضلات را اندازه‌گیری می‌کند و اختلال ارتباطی بین اعصاب و عضلات را تشخیص میدهد.
تست‌های الکتروفیزیولوژی
اصلی‌ترین شکل الکتروفیزیولوژی، تست RNS (تحریک عصبی مکرر) است.
در این روش تعدادی الکترود به پوست روی عضلات متصل می‌شود؛ از طریق این الکترودها پالس‌های الکتریکی کوچکی به عضله ارسال و میزان انتقال سیگنال بین عصب و عضله اندازه‌گیری می‌شود.
روش دیگر هم تست SFEMG است که کمتر از RNS استفاده می‌شود.
تست‌های بررسی عملکرد ریوی
این آزمایش‌ها نشان می‌دهند که آیا بیماری بر وضعیت تنفس فرد تأثیر گذاشته است یا خیر.
درمان
درمان‌های متفاوتی به‌تنهایی یا به‌صورت ترکیبی، می‌توانند علائم میاستنی گراویس را تسکین دهند. درمان بیمار به عواملی از جمله سن، شدت بیماری و سرعت پیشرفت آن بستگی دارد.
درمان دارویی
مهارکننده‌های کولین استراز
این داروها ارتباط بین اعصاب و عضلات را تقویت می‌کنند. این دسته از داروها میاستنی گراویس را درمان نمی‌کنند؛ اما می‌توانند با افزایش میزان استیل کولین در فضای بین سلول‌های عصبی (سیناپس) انقباض و قدرت عضلانی را در برخی افراد بهبود ببخشند.
پیریدوستیگمین و نئوستیگمین معروف‌ترین داروی‌های این گروه هستند.
کورتیکواستروئیدها (کورتون‌ها)
کورتیکواستروئیدها مثل پردنیزولون، سیستم ایمنی را سرکوب می‌کنند و تولید آنتی‌بادی علیه گیرندهٔ استیل کولین را کاهش می‌دهند.
داروهای تعدیل کنندهٔ سیستم ایمنی
پزشک در صورت نیاز، داروهایی مانند سیکلوسپورین، سیکلوفسفامید، آزاتیوپرین یا متوترکسات را تجویز می‌کند که عملکرد سیستم ایمنی را تغییر دهد.
برای نتیجه‌گرفتن از این داروها به زمان نیاز است و شاید تا چند ماه طول بکشد. گاهی این داروها همراه با کورتیکواستروئیدها استفاده می‌شوند.
ایمونوگلوبولین وریدی (IVIG)
این دارو، آنتی‌بادی‌های طبیعی را به بدن می‌رساند که باعث بهبود در پاسخ سیستم ایمنی بدن می‌شود. نتایج درمانی معمولاً در کمتر از یک هفته دیده می‌شود و می‌تواند 3 تا 6 هفته باقی بماند.
مونوکلونال آنتی‌بادی‌ها
این دسته از داروها معمولاً در افرادی استفاده می‌شوند که به سایر روش‌های درمانی پاسخ نداده‌اند؛ از بین داروهای این دسته می‌توان ریتوکسی‌مب را نام برد.
درمان غیردارویی
جراحی
برخی از افراد مبتلا به میاستنی گراویس دارای تومور در غدهٔ تیموس هستند. برداشتن غدهٔ تیموس از طریق جراحی (تیمکتومی) روشی برای درمان بیماری است.
حتی اگر فردی در غدهٔ تیموس خود تومور نداشته باشد، ممکن است با برداشتن غده، علائم میاستنی گراویس بهبود یابد.
پلاسمافرز
در بیمارانی که دچار حملات میاستنی گراویس شده‌اند و شرایط حادی دارند، از پلاسمافرز استفاده می‌شود. در این روش، یک فرایند فیلترکردن مشابه دیالیز به‌کار گرفته می‌شود.
دستگاه پلاسمافرز آنتی‌بادی‌هایی را که مانع از انتقال سیگنال‌ها از پایانه‌های عصبی به گیرندهٔ عضلات می‌شوند، حذف می‌کند.
متاسفانه اثرات پلاسمافرز فقط چند هفته (معمولاً تا 3 ماه) باقی می‌ماند و انجام آن به‌طور مکرر می‌تواند منجر به بروز مشکل در دسترسی به رگ‌ها حین درمان شود.
تغذیه و مکمل
رژیم غذایی
تغذیه نقش مهمی در بیماری میاستنی گراویس دارد؛ چون فرآورده‌های مقوی می‌توانند تأثیر زیادی بر سلامت شما بگذارند. رژیم غذایی توصیه‌شده عبارت است از:
- مصرف غذاهای متنوع
- حفظ وزن در محدودهٔ سالم
- کاهش مصرف چربی اشباع و کلسترول
- مصرف سبزیجات و میوه‌ها
- کاهش مصرف نمک و قند
- اجتناب از مصرف الکل
همچنین شما می‌توانید با رعایت نکات زیر هنگام صرف غذا، با چالش‌های ناشی از بیماری مقابله کنید:
- زمانی که قدرت عضلانی خوبی دارید، غذا بخورید.
- برای جویدن غذا وقت بگذارید و بین لقمه‌های غذا استراحت کنید.
- تعداد وعده‌های غذایی را در روز افزایش داده و حجم آن‌ها را کاهش دهید.
- سعی کنید عمدتاً غذاهای نرم بخورید و غذاهایی که نیاز به جویدن بیشتر دارند را کمتر مصرف کنید.
مکمل‌ها
افراد مبتلا به میاستنی گراویس عمدتاً کورتون‌هایی مانند پردنیزولون دریافت می‌کنند که در درازمدت می‌تواند باعث پوکی استخوان شود؛ برای همین شاید لازم باشد از مکمل‌های حاوی کلسیم و ویتامین D استفاده کنید. بهتر است از پزشکتان دربارۀ مصرف این مکمل‌ها سوال کنید.
زندگی با میاستنی گراویس
خود مراقبتی
مجهز کردن محل زندگی
در خانه از تمهیداتی برای مراقبت از خود فراهم کنید. برای مثال، در مکان‌هایی که ممکن است تعادل خود را از دست دهید، مانند داخل حمام یا کنار پله‌ها دستگیره یا نرده نصب کنید.
در خارج از خانه هم، مانند پیاده‌روها مراقب برگ، برف و زباله‌هایی که می‌توانند باعث زمین خوردن شما شوند، باشید.
استفاده از پچ چشمی
اگر دوبینی دارید، با پوشاندن یک چشم در هنگام مطالعه یا تماشای تلویزیون می‌توانید این مشکل را بهبود دهید. هرازگاهی پچ را به چشم دیگر منتقل کنید تا خستگی چشم کمتر شود.
استفاده از ابزارهای کمکی
برای کمک به حفظ انرژی خود، سعی کنید از وسایل کمکی (برای مثال مسواک برقی) استفاده کنید و در یک کلام، انجام فعالیت‌های روزانهٔ خود را آسان‌تر کنید.
استراحت
در طول روز به میزان کافی استراحت کنید و انجام فعالیت‌های روزانه را برای زمانی برنامه‌ریزی کنید که بیشترین انرژی را دارید.
گرما
از بیرون‌رفتن در میانهٔ یک روز گرم خودداری کنید؛ گرما می‌تواند علائم میاستنی گراویس (MG) را شدیدتر کند.
دارو
مصرف برخی داروها می‌تواند منجر به بدتر شدن علائم میاستنی گراویس شود. داروهایی از قبیل برخی آنتی‌بیوتیک‌ها مانند آمینوگلی‌کوزیدها (مثلا جنتامایسین و آمیکاسین)، فلوروکینولون‌ها (سیپروفلوکساسین، لووفلوکساسین) بتابلاکرها (پروپرانولول، آتنولول، کارودیلول) و… بر روی علائم بیماری تاثیر منفی دارند.
در صورتی که از این داروها استفاده می‌کنید حتماً با پزشک متخصص مغز و اعصاب مشورت کنید.
ورزش
ورزش برای بیماران مبتلا به میاستنی گراویس مفید است؛ اما شما نباید برنامه‌های ورزشی سنگین را که باعث ضعف و خستگی عضلات می‌شود، انجام دهید.
ورزشی بدون استرس و خوشایند را امتحان کنید و به زبان بدن خود گوش دهید. اگر بدن شما توانایی ادامه‌دادن ندارد، به آن توجه کنید؛ ورزش را آهسته و کوتاه شروع کنید.
برنامهٔ ورزشی مبتلایان به این بیماری، از فردی به فرد دیگر، بسته به سن، سطح کلی تناسب اندام، علائم میاستنی گراویس و سایر عوامل متفاوت خواهد بود.
چه زمانی از روز ورزش کنم؟
اگرچه هیچ دستورالعمل مشخصی برای شدت و مدت زمان ورزش در بیماران میاستنی گراویس وجود ندارد، اما ورزش متعادل و منظم مانند پیاده‌روی یا آهسته دویدن می‌تواند با ضعف عضلانی مقابله کند.
از آنجایی که خستگی یکی از علائم رایج میاستنی گراویس است، افرادی که دچار این بیماری هستند بهتر است صبح‌ها و زمانی که بیشترین سطح انرژی را دارند، ورزش کنند؛ چون ضعف عضلانی معمولاً عصرها افزایش می‌یابد.
از طرفی، گرمای بیش از حد می‌تواند باعث ضعف عضلانی و همچنین تشدید سایر علائم میاستنی گراویس شود. در نتیجه، جلسات ورزشی بهتر است صبح‌ها که دمای هوا پایین‌تر است و در محیط‌های سربسته انجام شود.
سلامت روان
استرس مداوم می‌تواند مشکلات مختلفی در سلامتی ایجاد و سیستم ایمنی بدن را ضعیف کند. بسیاری از افرادی که به یک بیماری مبتلا می‌شوند، ممکن است دچار افسردگی و اضطراب شوند که این مسئله موجب شدیدترشدن علائم میاستنی گراویس خواهد شد.
بنابراین تلاش برای غلبه بر افسردگی مهم است و مستقیماً روی سلامت شما تاثیر می‌گذارد. در صورت امکان، از یک مشاور و روانشناس قابل‌اعتماد کمک بگیرید.
میاستنی گراویس در بارداری
در موارد نادر، علائم MG ممکن است برای اولین بار در بارداری بروز پیدا کند. اگر مبتلا به میاستنی گراویس هستید، علائم شما ممکن است در سه ماههٔ اول یا بلافاصله پس از زایمان شدیدتر شوند. البته در برخی از بیماران، علائم MG در دوران بارداری بهبود می‌یابد.
برخی از درمان‌های MG در دوران بارداری یا شیردهی باعث ایجاد عوارضی می‌شوند. متخصص مغز و اعصاب می‌تواند شما را در این دوران راهنمایی کند تا از بارداری سالم خود مطمئن شوید.
حتی اگر باردار نیستید، بحران میاستنیک و نارسایی تنفسی از عوارض عمدۀ بیماری میاستنی گراویس است. اما وقتی باردار هستید نگرانی‌های دیگری نیز وجود دارند از جمله:
زایمان زودرس
زایمان زودرس ممکن است به‌دلیل استفاده از داروهای خاصی باشد که برای درمان میاستنی گراویس استفاده می‌شوند.
زایمان دشوار
میاستنی گراویس بر عضلات رحم تأثیر نمی‌گذارد؛ اما می‌تواند عضلات دیگری را که در زایمان دخیل هستند، تحت تأثیر قرار دهد.
تولد نوزاد مبتلا به میاستنی گراویس
ممکن است از زنان مبتلا به میاستنی گراویس، نوزادی با همین اختلال متولد شود. این اتفاق زمانی رخ میدهد که آنتی‌بادی‌های دخیل در میاستنی گراویس از جفت عبور می‌کنند.
این نوزادان معمولاً بسیار ضعیف هستند یا مشکلات تنفسی دارند که البته این وضعیت معمولاً موقتی است و فقط چند هفته طول می‌کشد.
داروها
- پیریدوستیگمین
- سیکلوسپورین
- متوترکسات
- پردنیزولون
- ریتوکسی‌مب
