اطلاعات عمومی
سندرم روده تحریک پذیر چیست؟
سندروم روده تحریک پذیر(Irritable Bowel Syndrome) که به‌اختصار IBS گفته می‌شود، نوعی بیماری است که باعث بروز درد در ناحیۀ شکم و مشکلاتی در دفع مدفوع (اسهال و یبوست) می‌شود. وضعیت برخی بیماران نیز بین دو حالت اسهال و یبوست تغییر می‌کند و تنها تعداد کمی از بیماران مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر علائم و نشانه‌های شدید دارند.
برخی از افراد می‌توانند علائم سندرم روده تحریک پذیررا با کنترل رژیم غذایی، اصلاح سبک زندگی و کاهش استرس، مدیریت کنند. علائم شدیدتر نیز از طریق مصرف دارو قابل درمان خواهد بود.
عوامل مؤثر در ابتلا
سن
سندرم روده تحریک پذیر اغلب در افراد زیر پنجاه سال مشاهده می‌شود.
جنسیت
این بیماری در بانوان شایع‌تر است. (دریافت داروهای استروژنی قبل و یا بعد از یائسگی نیز یکی از دلایل ابتلا به سندروم روده تحریک پذیراست).
سابقهٔ خانوادگی ابتلا به سندروم روده تحریک پذیر
ممکن است ژنتیک نیز در ابتلا به این بیماری مؤثر باشد.
سلامت روان
اضطراب و افسردگی در ابتلا به این بیماری مؤثر است.
عفونت شدید
اسهال شدید که علت آن باکتری یا ویروس است، میتواند در ابتلا به این بیماری مؤثر باشد.
علائم و نشانه‌ها
- درد یا گرفتگی در شکم ( معمولاً در ناحیهٔ زیر شکم )
- نفخ و گاز
- اسهال، یبوست یا تغییر وضعیت بین این دو
- مشاهدۀ مخاط در مدفوع (که ممکن است سفید رنگ باشد)
زنان مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر ممکن است تشدید علائم این بیماری را در دوران قاعدگی خود تجربه کنند.
علائم هشدار
اگر در عادات دفع مدفوع خود تغییر مداوم یا دیگر علائم سندرم روده تحریک پذیر را مشاهده کردید، به پزشک خود مراجعه کنید. زیرا این علائم ممکن است حاکی از یک مشکل جدی‌تر مثل سرطان روده بزرگ باشند.
علائم و نشانه‌های جدی‌تر عبارتند از:
- اسهال شبانه
- خونریزی مقعدی
- استفراغ بی‌دلیل
- اختلال در بلع
- درد ادامه‌دار که با دفع گاز یا دفع مدفوع رفع نمی‌شود.
تشخیص
می‌توان گفت آزمایشی برای تشخیص قطعی سندروم روده تحریکپذیر وجود ندارد و پزشک با استفاده از مجموعه‌ای از بررسی‌های بالینی، آزمایشگاهی و مداخلات تصویربرداری برای رد کردن سایر بیماری‌ها مانند سلیاک و تشخیص سندروم روده تحریک پذیر استفاده می‌کند.
بررسی‌های بالینی
اولین گام در تشخیص سندروم روده تحریک پذیر، بررسی تاریخچۀ پزشکی و معاینهٔ فیزیکی بیمار است. پزشک معالج شما دربارهٔ علائم‌تان نیز از شما سوال خواهد کرد.
بررسی‌های آزمایشگاهی
CBC
عموماً از تمام بیماران مشکوک به سندرم روده تحریک پذیر، یک آزمایش خون کامل گرفته می‌شود.
آزمایش تحمل نکردن لاکتوز
لاکتاز آنزیمی است که شما برای هضم قند موجود در محصولات لبنی به آن نیاز دارید. اگر بدن شما لاکتاز تولید نمی‌کند، ممکن است مشکلاتی مشابه با علائم سندروم روده تحریک پذیر پیدا کنید که شامل درد شکمی، نفخ و اسهال است.
احتمالاً پزشکتان برای شما یک آزمایش تنفس لاکتوز تجویز می‌کند یا از شما می‌خواهد تا شیر و محصولات لبنی را برای چند هفته از رژیم غذایی خود حذف کنید.
آزمایش مدفوع
بررسی مدفوع از نظر وجود باکتری، انگل و اسید صفراوی
آزمایش آنتی بادی ترانس گلوتامیناز بافتی
این تست برای رد کردن احتمال ابتلا به بیماری سلیاک انجام می‌شود.
بررسی‌های تصویربرداری
سی تی اسکن و تصویر برداری با اشعه ایکس
تصویربرداری از شکم و لگن، به پزشک در تشخیص دقیق‌تر و رد کردن سایر علل کمک می‌کند.
کولونوسکوپی
در این آزمایش پزشک از لوله‌ای کوچک و انعطاف‌پذیر که در انتهای آن دوربین کوچکی قرار دارد و از طریق مقعد وارد بدن می شود، برای بررسی روده بزرگ (کولون) استفاده خواهد کرد.
آندوسکوپی
در این آزمایش نیز لوله‌ای بلند و انعطاف‌پذیر برای بررسی دستگاه گوارش فوقانی استفاده می‌شود. انتهای این لوله نیز دوربین کوچکی قرار دارد.
این لوله از طریق دهان و سپس مری به بدن وارد می‌شود. در صورت صلاحدید پزشک، نمونه برداری (بیوپسی) از روده کوچک انجام می‌شود تا از نظر رشد باکتری‌ها نیز بررسی‌های لازم انجام شود.
درمان
هدف از درمان سندروم روده تحریک پذیر، از بین بردن علائم بیماری است؛ تا فرد بتواند یک زندگی عادی را تجربه کند.
درمان دارویی
مکمل‌های حاوی فیبر
مصرف مکمل‌های فیبر‌دار مانند اسفرزه (پسیلیوم) با مایعات میتواند برای درمان یبوست در افرادی که در اثر این بیماری دچار یبوست شدهاند، کمک کننده باشد.
داروهای ملین و مسهل
اگر یبوست با اصلاح شیوهٔ زندگی و مصرف مکمل‌های فیبر‌دار درمان نشد، ممکن است پزشک داروهایی مثل منیزیم هیدروکساید خوراکی (شیر منیزی) را برایتان تجویز کند.
داروهای ضد اسهال
داروهایی مانند لوپرامید میتواند به کنترل اسهال در بیمارانی که دچار بیرون‌روی شدهاند کمک کند.
داروهای آنتی کولینرژیک
داروهایی مثل دی سیکلومین می‌توانند در کاهش اسپاسم‌های روده کمک کننده باشند. این داروها معمولاً برای افرادی تجویز می‌شوند که دچار اسهال بسیار شدید هستند، اما مصرف این داروها عمدتاً کم‌عارضه هستند.
داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای
این نوع داروها علاوه بر کمک به رهایی از افسردگی، در کاهش درد روده نیز کمک کننده هستند. بنابراین ممکن است پزشک برای بیماری که دچار افسردگی نیست، داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای با دوز‌های پایین تجویز کند.
از داروهای این دسته می‌توان به ایمی پرامین و نورتریپتیلین اشاره کرد؛ اما هیچ دارویی را بدون تجویز پزشک مصرف نکنید.
داروهای مهارکننده بازجذب سروتونین (SSRI)
چنانچه بیمار علاوه بر افسردگی، درد شکمی و یبوست داشته باشد، داروهای این دسته مثل فلوکستین میتواند کمک کننده باشد.
ریفاکسیمین
این آنتی‌بیوتیک میتواند رشد بیش از حد باکتری در روده و به دنبال آن اسهال را کاهش دهد.
لوبیپروستون
لوبیپروستون میتواند ترشح مایعات در روده کوچک شما را افزایش داده و به حرکت آسان‌تر مدفوع کمک کند. این دارو بیشتر برای بیمارانی که دچار یبوست هستند و به سایر روش‌های درمانی پاسخ مناسب نداده‌اند، استفاده می‌شود.
لیناکلوتید
لیناکلوتید نیز میتواند با افزایش ترشح مایعات در رود کوچک، به حرکت و دفع آسان‌تر مدفوع کمک کند. لیناکلوتید ممکن است منجر به اسهال شود. توصیه می‌شود که این دارو را 30 تا 60 دقیقه قبل از غذا مصرف کنید.
تغذیه و مکمل
رژیم غذایی
تغییرات ساده در رژیم غذایی میتواند علائم شما را کاهش دهد؛ اما بدن شما برای پاسخگویی به این تغییرات به زمان نیاز دارد.
با رعایت موارد زیر می‌توانید به بهبود و کنترل علائم خود کمک کنید:
- فیبر میتواند یبوست را کاهش دهد؛ اما از طرفی ممکن است سبب افزایش نفخ و کرامپ شکمی شود. اضافه کردن تدریجی فیبر به رژیم غذایی خود را در طی چند هفته با مصرف غذاهایی مثل غلات سبوس‌دار، میوه، سبزیجات و لوبیا امتحان کنید.
همچنین مکمل‌های حاوی فیبر می‌توانند گاز و نفخ کمتری نسبت به غذاهای سرشار از فیبر ایجاد کند. - غذاهایی را که موجب برانگیختگی علائم‌تان می‌شوند، از رژیم غذایی خود حذف کنید. این مورد میتواند در افراد مختلف متفاوت باشد.
- وعده‌های غذایی خود را حذف نکنید و سعی کنید هر روز و در یک زمان مشخص غذا بخورید تا عملکرد روده‌ها تنظیم شود. اگر اسهال باشید ممکن است که خوردن وعده‌های کوچک ولی متعدد، وضعیت شما را بهبود دهد؛ اما اگر یبوست دارید، خوردن وعده‌های پرفیبر میتواند کمک کننده باشد.
- نوشیدن روزانه هشت لیوان آب را فراموش نکنید.
- فراورده‌های کافئین‌دار مانند قهوه، شکلات، چای و نوشابه را از رژیم غذایی خود حذف کنید.
- تحمل نکردن لاکتوز در افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر شایع‌تر است. مصرف لبنیات را محدود کنید و مطمئن شوید که کلسیم مورد نیاز خود را از منابع دیگر مثل بروکلی، اسفناج، ماهی سالمون و یا مکمل‌ها تأمین می‌کنید.
- رژیم غذایی فودمپ پایین برای بیمارانی که سندروم رودۀ تحریکپذیر دارند توصیه می‌شود.
در این رژیم میزان کربوهیدرات‌های قابل تخمیر که با نام فودمپ شناخته می‌شوند، کم است. - FODMAP به کربوهیدرات‌هایی مثل الیگوساکارید، دی‌ساکارید، مونوساکاریدهای گفته می‌شود که در برخی غلات، سبزیجات، میوه‌ها و مواد لبنی یافت می‌شوند.
- برخی از افراد مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر، با حذف گلوتن (گندم، جو) از رژیم غذایی خود(حتی اگر فرد بیماری سلیاک نداشته باشد) با بهبود علائم اسهال روبه‌رو شدهاند.
- به متخصص تغذیه مراجعه کنید؛ زیرا متخصص تغذیه میتواند به شما در تنظیم و برنامه‌ریزی یک رژیم غذایی مغذی بر اساس نیازهای خاص خودتان کمک کند.
مکمل‌ها
نعناع
مکمل‌ها و ترکیبات حاوی نعناع مخصوصاً نعناع فلفلی، در افراد مبتلا به IBS که دچار اسهال نیز هستند، می‌توانند به کنترل علائمی مانند نفخ، درد شکم و درد به هنگام دفع مدفوع کمک کنند.
پروبیوتیک‌ها
پروبیوتیک‌ها باکتری‌های مفید به شمار می‌روند که در حالت عادی در روده‌های شما زندگی می‌کنند و در برخی غذاها مانند ماست و مکمل‌های غذایی نیز یافت می‌شوند. برخی از پروبیوتیک‌ها ممکن است علائم سندروم روده تحریک پذیر مثل دل‌درد، نفخ و اسهال را تسکین دهد.
زندگی با سندرم روده تحریک پذیر
خودمراقبتی
این بیماری احتمالاً مادام‌العمر با شما خواهد بود. اما طول عمر شما را کوتاه نمی‌کند و برای درمان آن نیازی به جراحی نخواهید داشت. برای اینکه احساس بهتری داشته باشید، سعی کنید محرک‌های خود را شناسایی کنید و از آن‌ها دوری کنید؛ زیرا این محرک‌ها می‌توانند شامل برخی از غذاها، داروها و موقعیت‌های استرس‌زا باشند.
هیپنوتیزم
یک فرد متخصص میتواند به شما کمک کند که حس آرامش بیشتری را تجربه کنید و در نتیجه این کار میتواند در در دراز‌مدت بر کاهش انقباضات عضلات شکم مؤثر باشد.
ترک سیگار
ترک سیگار در کاهش و برانگیختگی علائم مؤثر است.
کاهش استرس
یوگا یا مدیتیشن می‌توانند به رهایی از استرس کمک کند. شما می‌توانید در کلاس‌های مرتبط شرکت کنید یا در منزل از فیلم‌ها و کتاب‌های آموزشی استفاده کنید.
ورزش منظم
ورزش در کاهش استرس و افسردگی کمک کرده و به بهبود حرکات روده و ایجاد حس بهتر دربارۀ خودتان تأثیر به‌سزایی دارد. بهتر است از پزشک خود دربارهٔ یک برنامهٔ تمرینی مشورت بگیرید.
سلامت روان
برخی از افراد مبتلا به سندرم روده تحریکپذیر دچار علائمی مانند خلق و خوی افسرده یا اضطراب هستند که این اضطراب و افسردگی باعث تشدید علائم بیماری می‌شود. همچنین از طرف دیگر، علائم بیماری میتواند باعث بروز پریشانی عاطفی شود.
موارد زیر را به یاد داشته باشید:
- همهٔ افراد مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر ناراحتی روانی ندارند.
- عوامل روانشناختی علت اصلی این بیماری نیستند.
- عوامل روانشناختی ممکن است بر نحوهٔ تلاش فرد برای مدیریت و مقابله با بیماری تأثیر بگذارد.
- بسیاری از افراد درد شکم و یبوست یا اسهال را بدون هیچ نشانه‌ای از اضطراب، افسردگی یا سایر علائم روانی تجربه می‌کنند.
- توصیه می‌شود بیمارانی که احساس می‌کنند افسردگی و اضطراب آن‌ها بر کیفیت زندگی‌شان تأثیر منفی گذاشته است، به روانپزشک مراجعه کنند.
داروها
- دی سیکلومین
- ریفاکسیمین
- لوپرامید
بدون دیدگاه