بیماری مخملک چیست؟
بیماری مخملک بر اثر نوعی عفونت باکتریایی با استرپتوکوک‌های گروه A ایجاد می‌شود. این باکتری عامل بروز گلودرد استرپتوکوکی نیز است.
باکتری عامل بیماری مخملک نوعی توکسین یا سم می‌سازد که به بروز راش‌هایی با رنگ قرمز روشن روی تمام بدن می‌انجامند. به همین دلیل، این بیماری را مخملک می‌نامند. این راش‌ها باعث ناهمواری سطح پوست می‌شوند، از این رو به کاغذ سمباده تشبیه می‌شوند.
بیماری مخملک در کودکان ۵ تا ۱۵ ساله شیوع بیشتری دارد. در گذشته، بیماری مخملک کودکان جز بیماری‌های جدی به حساب می‌آمد، اما امروزه روش‌های درمانی با آنتی‌بیوتیک، خطرات این بیماری را کاهش داده‌اند.
در حال حاضر هم اگر این بیماری مداوا نشود، ممکن است به مشکلات جدی‌تری بیانجامد که قلب، کلیه‌ها و سایر اندام‌های بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
علائم و نشانه‌ها
مدت زمان مابین ابتلا به عفونت و بروز علائم بیماری کوتاه است و اغلب اوقات یکی دو روز طول می‌کشد. مخملک معمولاً با تب و گلودرد آغاز می‌شود.
تظاهرات پوستی ابتدا روی گردن و سینه ظاهر می‌شود، سپس در سطح بدن منتشر می‌شود. مبتلایان ابراز می‌کنند که این راش‌های پوستی حسی مانند کاغذ سمباده ایجاد می‌کنند. برای اطمینان از تشخیص ابتلا به مخملک، اهمیت بافت این راش‌ها بیشتر از ظاهر آن‌ها است.
راش‌ها(بثورات پوستی) می‌توانند بیشتر از یک هفته باقی بمانند. با ناپدید‌شدن آن‌ها، ممکن است پوست اطراف سرانگشت‌های دست و پا و ناحیهٔ کشالهٔ ران پوسته‌ریزی کنند.
سایر علائم بیماری مخملک عبارتند از:
- التهاب غدد
- کاهش اشتها
- بروز برآمدگی‌های کوچک به رنگ قرمز یا بنفش روی سقف دهان
- شکم‌درد
- رنگ زیر بغل و کشالهٔ ران، آرنج، زانو و گردن نسبت به سایر نواحی قرمز‌‌تر به نظر می‌رسد
- لرز
- تب
- ناراحتی عمومی (احساس کسالت و بیمار‌گونگی)
- سردرد
- دردهای عضلانی
- التهاب گلو
- تورم و قرمزی زبان (شبیه توت‌فرنگی)
- لایه‌ای سفید‌رنگ روی زبان در اوایل بیماری
- استفراغ
- چین‌های قرمز
- برافروختگی صورت؛ که باعث می‌شود حلقه‌ای رنگ پریده اطراف دهان مشاهده شود.
عوامل موثر در ابتلا
باکتری‌های استرپتوکوکی عامل بیماری مخملک، نوعی سم تولید می‌کند که باعث تحریک پوست و گلودرد استرپتوکوکی می‌شود. شیوع گلودرد استرپتوکوکی یا مخملک درجامعه، محله و مدرسه ممکن است خطر احتمالی ابتلا به عفونت را افزایش می‌دهد.
علائم هشدار
اگر گلودرد کودک شما با یکی از این علائم همراه بود، با پزشک معالج مشورت کنید:
- تب ۳۸ درجهٔ سانتیگراد به بالا
- تورم یا حساسیت غدد در گردن
- راش قرمز
در صورت بروز علائم زیر، بلافاصله با مرکز فوریت‌های پزشکی تماس بگیرید یا به اورژانس مراجعه کنید:
- بروز تنگی نفس در حالت استراحت
- مشکل تنفس (خرخر، انقباض عضلات بین دنده‌ها، التهاب و سوزش سوراخ‌های بینی)
- تنفس صدادار، آزاردهنده و خس‌خس سینه که با سرفه‌کردن برطرف نمی‌شود
- تنفس سریع
- درد سینه
- ناتوانی در بلع مایعات یا بزاق دهان، صدای ضعیف و همچنین ناتوانی در باز‌کردن دهان به‌طور کامل
- گیجی، ضعف و نداشتن انرژی، ناتوانی در بیداری و هوشیار ماندن
- سرگیجه هنگام نشستن یا ایستادن
- اسهال و استفراغ وخیم یا مزمن
- کم‌آبی و دهیدراته‌شدن
بروز هر یک از علائم زیر در نوزادان کمتر از دوماه
در صورت مشاهدهٔ هر یک از این علائم در نوزادان کمتر از دوماه، به اورژانس مراجعه است:
- بی‌قراری و ناآرامی
- نفس‌نفس زدن مکرر
- دمای بدن پایین‌تر از ۳۵/۵ یا بالاتر از ۳۸ درجهٔ سانتیگراد باشد
تشخیص
بررسی‌های بالینی
پزشک معالج هنگام معاینهٔ بالینی این موارد را بررسی می‌کند:
- بررسی وضعیت گلو، لوزه‌ها و زبان
- لمسِ گردن برای بررسی بزرگ‌شدن احتمالی غدد لنفاوی
- بررسی ظاهر و بافت راش‌ها
بررسی‌های آزمایشگاهی
آزمایش‌های تشخیص باکتری استرپتوکوک اهمیت دارند چون برخی مشکلات دیگر هم می‌توانند باعث بروز نشانه‌ها و علائم بیماری مخملک شوند که به روش‌های درمانی متفاوتی نیاز دارند. اگر هیچ باکتری استرپتوکوکی مشاهده نشد، عوامل دیگری باعث بیماری کودک هستند.
-
سواب گلو برای تشخیص سریع آنتی‌ژن بیماری مخملک
اگر پزشک معالج دربارهٔ عامل بیماری کودک شما به استرپتوکوک شک کند، با سواب از لوزه‌ها و انتهای گلوی او موادی را جمع‌آوری می‌کند که ممکن است این باکتری را داشته باشند.
-
کشت گلو برای شناسایی احتمالی باکتری‌های استرپتوکوکی گروه A
شناسایی این باکتری با تست سریع معمولاً در مطب امکان‌پذیر است. اما اگر نتیجهٔ تست سریع(سواب گلو) منفی باشد اما پزشک همچنان تصور کند که عامل بیماری فرزندتان، استرپتوکوک است، احتمالاً کشت این باکتری انجام می‌شود. البته جواب‌دهی کشت بیشتر زمان می‌برد.
درمان
درمان دارویی
برای مخملک، پزشک آنتی بیوتیک تجویز می کند. مطمئن شوید که کودک شما تمام داروها را طبق دستور مصرف می کند. اگر کودک شما دستورالعمل های درمانی را رعایت نکند، روند درمان ممکن است عفونت را به طور کامل از بین نبرد و باعث می‌شود خطر بروز عوارض ناشی از آن(تب روماتیسمی) در کودک افزایش یابد. برای کنترل تب و به حداقل رساندن گلودرد، ایبوپروفن یا استامینوفن مصرف کنید البته قبل از مصرف دوز صحیح را از متخصص اطفال بپرسید.
لازم به ذکر است فرزند شما زمانی می‌تواند به مدرسه برود که حداقل ۱۲ ساعت آنتی‌بیوتیک مصرف کرده و دیگر تب نداشته باشد.
تغذیه و مکمل
رژیم غذایی
سوپ، غلات پخته، پورهٔ سیب‌زمینی، میوه‌های نرم، ماست و تخم‌مرغ عسلی از غذاهای مفید برای بیماری مخملک هستند که فرزندتان می‌تواند به سادگی قورت دهد. حتی می‌توانید غذاها را در مخلوط کن بریزید تا بلعیدن آن با وجود گلو درد ناشی از بیماری راحت‌تر باشد.
خوراکی‌های سرد مثل شربت، ماست یا تکه‌های یخ‌زدهٔ میوه و مایعات گرم مانند آب‌گوشت می‌توانند تسکین‌دهنده باشند.
از مصرف غذاهای ادویه‌دار یا ترش و اسیدی مانند آب‌پرتقال باید اجتناب کرد.
عسل برای تسکین التهاب گلو مناسب است. البته از دادن عسل به نوزادان زیر ۱۲ ماه خودداری کنید.
زندگی با مخملک
خودمراقبتی
هنگام ابتلای فرزندتان به مخملک می‌توانید راهکارهای مختلفی را به کار بگیرید تا درد و کسالت او کمتر شود.
استراحت زیاد
استراحت زیاد و خوابیدن در مبارزه با عفونت به بدن کمک می‌کند. ترتیبی دهید که تا زمان بهبودی، فرزندتان استراحت کند. او را تا برطرف‌شدن تب و گذشت حداقل ۱۲ ساعت از شروع مصرف آنتی‌بیوتیک در منزل نگه دارید.
مایعات فراوان
برای بلع راحت و پیشگیری از کم آبی، باید گلوی ملتهب را مرطوب و نرم نگه داشت. پس فرزندتان را به نوشیدن مایعات فراوان ترغیب کنید.
غرغره آب‌نمک
در صورت بروز بیماری مخملک در بزرگسالان و کودکان بزرگتر، توصیه می‌شود تا روزی چند بار آب‌نمک غرغره کنند تا گلودرد تسکین پیدا کند. یک‌چهارم قاشق چای‌خوری نمک (۱/۵ گرم) را در حدود ۲۴۰ سی‌سی آب گرم حل کنید. حتماً به فرزندتان بگویید که این محلول را پس از غرغره از دهان خارج کند.
حفظ رطوبت هوا
رطوبت‌رسانی هوای محیط کمک می‌کند تا کسالت برطرف شود. از یک دستگاه بخار‌ساز یا بخور سرد استفاده کنید. دستگاه را هر روز تمیز کنید تا از رشد باکتری‌ها و قارچ‌ها پیشگیری کنید. همچنین در بینی سرم نمکی اسپری کنید تا غشای موکوسی یا مخاطی مرطوب می‌ماند.
پرهیز از محرک‌ها
سیگار‌کشیدن می‌تواند باعث تحریک و التهاب گلو شود. از قرارگرفتن در معرض دود و گاز مواد محرک خودداری کنید تا گلو و ریه‌ها تحریک نشوند. از جمله این مواد می‌توان به رنگ، محصولات شوینده، عود و… اشاره کرد.
پیشگیری
باکتری‌ها در اثر تماس مستقیم با افراد مبتلا به عفونت و ترشحات عفونی سرفه یا بازدم آنان منتقل می‌شود. از تماس با بیماران عفونی خودداری کنید. همچنین مواردی که در ادامه ذکر شده را به فرزند خود آموزش دهید.
دست‌هایتان را بشویید
به کودک خود نشان دهید چگونه همهٔ قسمت‌های دست‌ها را به مدت ۲۰ ثانیه با آب گرم و صابون شستشو دهد. اگر آب و صابون در دسترس نبود، ضدعفونی‌کننده های الکلی هم قابل استفاده هستند.
ظرف غذا و قاشق چنگال را به اشتراک نگذارید
به عنوان یک قانون به فرزندتان یاد دهید تا لیوان‌ها و سایر ظروف غذا را با دوستان یا همکلاسی‌هایش به اشتراک نگذارید. همچنین نباید از غذای همدیگر هم بخورند.
دهان و بینی را بپوشانید
به کودکتان بگویید تا هنگام سرفه و عطسه جلوی دهان و بینی را بگیرد تا از انتشار میکروب‌ها پیشگیری شود.
اگر کودکتان مخملک دارد، لیوان و قاشق چنگال او را در آب داغ و مایع ظرفشویی یا صابون بشویید.
واکسن
واکسنی برای پیشگیری از ابتلا به مخملک وجود ندارد. بهترین روش‌های پیشگیری از ابتلا همان اقدامات احتیاطی استاندارد در برابر انتقال انواع عفونت هستند.
داروها
- پنی‌سیلین | Penicillin
بدون دیدگاه