همه ما می‌دانیم یکی از مهم‌ترین اقدامات بعد از ضربه به سر این است که فوراً را اورژانس (شماره 115) تماس بگیریم. این کار می‌تواند گامی مهم در اقدامات بعد از ضربه به سر و مغز تلقی شود؛ اما اگر بخواهیم شانس نجات فرد را بالا ببریم، باید بدانیم که تا زمان رسیدن اورژانس باید چه کارهایی را انجام بدهیم و از انجام چه کارهایی خودداری کنیم.
به عنوان مثال یکی از مهم‌ترین اقدامات بعد از ضربه به سر تحت‌نظر داشتن فرد مصدوم به‌صورت کامل است. با این کار می‌توانیم شرح حال او را به‌درستی برای اپراتور اورژانس توضیح بدهیم و در نتیجه اطلاعات مفیدی نیز در اختیار پزشکان قرار می‌گیرد که در روند درمان بسیار مؤثر خواهد بود.
در این مقاله ابتدا علائم آسیب جدی به سر را برای بزرگسالان و کودکان به تفکیک آورده‌ایم تا با دانستن آن‌ها متوجه شوید که در چه شرایطی باید برای فرد مصدوم اقدام فوری انجام دهید. پس از آن نیز به باید و نبایدهای اقدامات کنترلی در این شرایط پرداخته‌ایم.
مهم‌ترین علائم آسیب جدی ضربه به سر در بزرگسالان
علائم زیر نشان می‌دهد که فرد بزرگسال به درمان و کمک‌های اولیه فوری نیاز دارد:
- گیجی؛
- ازدست‌دادن تعادل؛
- خونریزی یا نشت مایعات از بینی و گوش؛
- سردرد شدید؛
- تغییر هوشیاری برای بیشتر از چند ثانیه؛
- توقف تنفس؛
- خونریزی شدید از سر یا صورت؛
- آشفتگی و بی‌قراری شدید؛
- تغییر رنگ آبی و مشکی (کبودی) زیر چشم‌ها یا پشت گوش؛
- تشنج؛
- مردمک‌های نامتقارن از نظر اندازه؛
- لکنت زبان یا بریده‌بریده حرف‌زدن؛
- ضعف یا ناتوانی در تکان‌دادن دست‌ها و پاها؛
- استفراغ مکرر.
لازم به ذکر است که این علائم ممکن است فوراً پس از ضربه یا به‌آهستگی و در طول چند ساعت تا چند روز خود را نشان دهند. همچنین ممکن است فرد فقط دچار خونریزی داخلی مغز شود و وضعیت ظاهری سر او سالم باشد.
مهم‌ترین علائم آسیب جدی ضربه به سر در کودکان
اگر فرد مصدوم کودک بود و علائم زیر را داشت، باید فوراً کمک‌های اولیه را آغاز کنید:
- تمامی علائم بزرگسالان؛
- استفراغ مکرر؛
- خودداری از خوردن؛
- ایجاد برآمدگی در قسمت نرم جلوی سر نوزادان؛
- گریۀ مداوم.
بایدها در مهم‌ترین اقدامات بعد از ضربه مغزی
فهرست زیر شامل اقداماتی است که پس از مشاهده علائم بالا، باید فوراً انجام دهید:
بی‌حرکت نگه‌داشتن مصدوم
- مصدوم باید به نحوی دراز بکشد که سر و شانه‌های او تقریباً هم تراز باشند.
- فقط در صورت لزوم فرد را تکان دهید
- از تکان‌دادن گردن مصدوم خودداری کنید.
- درصورتی‌که فرد کلاه ایمنی به سر داشت، آن را در بیاورید.
توقف هرگونه خونریزی
- با استفاده از گاز استریل یا یک پارچۀ تمیز زخم مصدوم را محکم فشار دهید.
- درصورتی‌که فرد مشکوک به شکستگی جمجمه است، از فشاردادن زخم خودداری کنید.
- اگر پارچه از خون خیس شد، آن را برندارید و پارچه تمیز دیگری را روی آن قرار دهید.
- در صورت مصدومیت شدید، حواستان باشد که سر فرد را تکان ندهید.
احتیاط در تکان‌دادن مصدوم در صورت استفراغ
اگر مصدوم استفراغ می‌کند یا می‌خواهد استفراغ کند و نگران خفگی او هستید، سعی کنید سر، گردن و بدن او را هم‌زمان به طرفین بچرخانید و بعد گردن و سر او را ثابت نگه دارید.
توجه به تغییرات تنفس و هوشیاری فرد
اگر متوجه شدید که ضربان قلب و تنفس مصدوم متوقف شده، فوراً احیای قلبی ریوی (CPR) یا تنفس دهان‌به‌دهان را آغاز کنید.
مهم‌ترین اقدامات بعد از ضربه مغزی؛ کارهایی که نباید انجام داد
این موارد در دسته مهم‌ترین اقدامات بعد از ضربه مغزی قرار نمی‌گیرند و نباید آن‌ها را انجام بدهید:
- شستن زخم سری که عمیق است یا خونریزی شدید دارد.
- خارج‌کردن هر نوع شیء که از زخم بیرون‌زده است.
- تکان‌دادن فرد در مواردی که کاملاً ضروری نیست.
- تکان‌دادن مصدومی که گیج و خیره به نظر می‌رسد.
- خارج‌کردن کلاه ایمنی در صورتی‌که مشکوک به آسیب جدی سر هستید.
- بلندکردن کودکی که زمین خورده و نشانه‌های آسیب به سر را دارد.
- مصرف الکل تا 48 ساعت بعد از آسیب جدی به سر.
یادتان نرود آسیبی که منجر به ضربه مغزی و خونریزی شده، حتماً باید در بیمارستان درمان شود.
پس از مراجعه به مراکز درمانی چه اتفاقی می‌افتد؟
ممکن است آسیب خفیف سر نیازی به درمان نداشته باشد؛ با این حال حتماً به پزشک مراجعه کنید و مراقب علائمی که ممکن است در ساعت‌ها و روزهای آتی ظاهر شوند باشید.
پس از اقدامات درمانی، پزشک موارد زیر را برای شما توضیح خواهد داد:
- انتظار چه چیزی را در آینده داشته باشید.
- چگونه به سایر علائم خود رسیدگی و آن‌ها را درمان کنید.
- چه زمانی فعالیت‌های روزمره زندگی (ورزش، کار، تحصیل و …) را از سر بگیرید.
- کدام علائم و نشانه‌ها نگران‌کننده هستند و باید فوراً به آن‌ها رسیدگی کنید.
با توجه به شرایط جسمی شما و میزان آسیب به سر، ممکن است پزشک از روش‌های مختلف درمانی مثل تجویز دارو، جراحی و توان‌بخشی استفاده کند. همچنین احتمال تجویز مکمل برای تقویت حافظه، کاهش التهاب، بهبود افسردگی ناشی از ضربۀ مغزی و … وجود دارد.
در انتها هم یادتان باشد که مهم‌ترین اقدامات بعد از ضربه به سر که در این مقاله به آن‌ها پرداخته شد جایگزین مراجعه به مراکز درمانی نمی‌شوند و برای جلوگیری از عوارض جدی، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
بدون دیدگاه