اطلاعات عمومی
رفلاکس معده چیست؟
رفلاکس معده (GERD) زمانی اتفاق می‌افتد که اسید معده مکرراً به داخل مری (لوله‌ای که دهان و معدۀ شما را به هم وصل می‌کند) برمی‌گردد. امکان دارد این واکنش (بازگشت اسید معده به مری)، پوشش داخلی مری شما را تحریک کند.
بسیاری از مردم، گاه‌‌و‌بیگاه بازگشت اسید معده به مری را تجربه می‌کنند، اما اگر در طول زمان این اتفاق به صورت متناوب تکرار شود، می‌تواند باعث رفلاکس معده شود.
عوامل مؤثر در ابتلا
امکان دارد شرایط زیر، ریسک ابتلای شما به رفلاکس معده را افزایش دهند:
- چاقی
- به‌وجود‌آمدن برآمدگی در قسمت بالای معده (فتق هیاتال)
- بارداری
- اختلالات بافت همبند مانند اسکلرودرمی
- کاهش حرکات معده و تأخیر در تخلیۀ معده.
عواملی که ممکن است رفلاکس اسید را تشدید کنند، شامل موارد زیر می‌شوند:
- سیگارکشیدن
- مصرف وعده‌های حجیم غذا یا مصرف غذا در اواخر شب
- خوردن برخی غذاهای خاص (محرک) مانند غذاهای چرب یا سرخ‌شده
- مصرف نوشیدنی‌هایی مانند الکل و قهوه
- مصرف برخی از داروها مانند آسپرین
علائم و نشانه‌ها
علائم رفلاکس معده، سوزش مداوم سر دل و بازگشت اسید است. بعضی افراد مبتلا به رفلاکس معده سوزش سر دل یا سوزش معده ندارند و به‌جای آن، درد در قفسۀ سینه، گرفتگی صدا هنگام صبح یا اختلال در بلع را تجربه می‌کنند.
ممکن است احساس کنید که غذا در گلویتان گیر کرده است یا احساس خفگی یا تنگ‌شدن گلو داشته باشید. همچنین امکان دارد که رفلاکس معده، باعث سرفۀ خشک و بوی بد دهان شود.
سوزش سر دل چیست؟
یکی از علائم رفلاکس معده، سوزش سر دل است. این حالت یک احساس سوزش دردناک در وسط قفسۀ سینه است که به دلیل ملتهب‌شدن پوشش داخلی مری توسط اسید معده، به وجود می‌آید.
این سوزش ممکن است در هر زمانی اتفاق بیفتد، اما معمولاً بعد از غذاخوردن بدتر می‌شود. در بسیار از افراد، سوزش سر دل در زمان خم‌شدن یا درازکشیدن روی تخت بدتر می‌شود که این موضوع باعث می‌شود کیفیت خواب شبانه برای آن‌ها پایین باشد.
افراد مختلف، علائم متفاوتی از رفلاکس معده را تجربه می‌کنند. شایع‌ترین علائم آن عبارت‌اند از:
- پس‌زنش یا رگورژیتاسیون (زمانی که غذا از مری به دهان شما باز می‌گردد)
- احساس گیرکردن غذا در گلو
- سرفه‌کردن
- درد قفسۀ سینه
- اختلال در بلع
- استفراغ
- گلودرد و گرفتگی صدا
علاوه‌براین، نوزادان و کودکان نیز ممکن است علائم مشابهی را از رفلاکس معده تجربه کنند؛ برای مثال:
- دوره‌های مداوم استفراغ به میزان کم
- گریۀ زیاد، عدم تمایل به خوردن غذا (در کودکان و نوزادان)
- اختلال در تنفس
- احساس طعم ترش اسیدی به‌صورت مداوم، به‌خصوص در زمان درازکشیدن
- گرفتگی گلو
- احساس خفگی که ممکن است کودک را از خواب بیدار کند
- بوی بد دهان
- اختلال در خواب بعد از مصرف غذا، به‌خصوص در نوزادان
علائم هشدار
«در صورت مشاهدۀ علائم زیر، به یک مرکز درمانی و یا پزشک مراجعه کنید.»
اگر رفلاکس اسید یا سوزش سر دل را بیشتر از دو بار در هفته و در طی چندین هفته تجربه کرده‌اید و یا به‌طور پیوسته داروهای ضد اسید مصرف می‌کنید و علائم شما همچنان عود می‌کنند، به پزشک مراجعه کنید.
تشخیص
بررسی‌های بالینی
ممکن است پزشک بتواند با صحبت‌کردن در مورد علائم و سوابق پزشکی شما، رفلاکس معده را تشخیص دهد. امکان دارد که شما و پزشکتان در مورد کنترل علائم از طریق رژیم غذایی و مصرف دارو، صحبت کنید.
بررسی‌های آزمایشگاهی
در تشخیص بیماری رفلاکس معده، بررسی‌های آزمایشگاهی جایگاهی ندارند.
بررسی‌های تصویربرداری
تصویربرداری اشعۀ ایکس از دستگاه گوارش فوقانی (رادیوگرافی دستگاه گوارش فوقانی)
پیش از تصویربرداری با اشعۀ ایکس، باید مایعی گچی حاوی باریوم را بنوشید که پوشش داخلی لولۀ گوارش شما را می‌پوشاند و پر می‌کند. این پوشش به پزشک شما اجازه می‌دهد تا تصویری واضح‌تر را از معده و مری شما ببیند.
این روش به‌ویژه برای افرادی که در بلعیدن مشکل دارند، مفید است. همچنین، ممکن است از شما خواسته شود که یک قرص باریوم را ببلعید. این روش ممکن است به تشخیص تنگی مری که امکان تداخل آن با بلعیدن وجود دارد، کمک کند.
اندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی
در این روش، پزشک شما یک لولۀ نازک و انعطاف‌پذیر مجهز به دوربین و نور (اندوسکوپ یا درون‌بین) را از گلوی شما به‌سمت پایین وارد می‌کند. آندوسکوپ (درون‌بین) به پزشک شما کمک می‌کند تا داخل مری و معده را ببیند.
ممکن است زمانی که رفلاکس معده دارید، نتایج این آزمایش مشکلی را نشان ندهند، اما امکان دارد اندوسکوپی به تشخیص التهاب مری (ازوفاژیت) یا سایر مشکلات کمک کند.
همچنین امکان دارد که از اندوسکوپی برای نمونه‌برداری (بیوپسی) استفاده کنند تا این بافت‌ها برای تشخیص عوارضی مانند مری بارت آزمایش شوند. در بعضی موارد، اگر در طول انجام اندوسکوپی تنگی مری دیده شود، ممکن است آن را باز و برطرف کنند. این کار برای بهبود مشکل بلع (دیسفاژی) انجام می‌شود.
مانتومری مری
این آزمایش، انقباضات ریتم‌دار عضلۀ مری شما هنگام بلعیدن و همچنین هماهنگی و نیروی اعمال‌شده توسط این عضلات را اندازه‌گیری می‌کند. معمولاً این روش برای افرادی که مشکل بلع دارند به کار برده می‌شود.
ازفاگوسکوپی ترانس بینی
این آزمایش برای بررسی هر نوع آسیب در مری شما انجام می‌شود. طی این روش، لوله‌ای نازک و منعطف همراه با دوربین را وارد بینی می‌کنند که به سمت گلو و سپس مری بیمار حرکت می‌کند. این دوربین، تصاویری را به یک صفحۀ نمایشگر ارسال می‌کند.
آزمایش PH مری
در این آزمایش، یک پروب کوچک در مری شما قرار می‌گیرد تا تشخیص دهد چه زمانی و برای چه مدت، اسید معدۀ شما به آنجا باز می‌گردد. این پروب به یک مانیتور کوچک متصل است که شما آن را به دور کمر، یا با استفاده از یک بند، روی شانه‌هایتان متصل کرده‌اید.
درمان
احتمالاً در ابتدا پزشک به شما توصیه می‌کند که داروهای بدون نیاز به نسخه و تغییرات در سبک زندگی را امتحان کنید. اگر در عرض چند هفته بهتر نشوید، امکان دارد متخصص گوارش داروهایی را که به نسخۀ پزشک نیاز دارند تجویز کرده و انجام آزمایش‌های اضافی را توصیه کند.
درمان دارویی
رایج‌ترین داروهای رفلاکس معده عبارت‌اند از:
آنتی اسیدها
این دسته از داروها با خنثی‌کردن اسید معده، به تسکین سریع منجر می‌شوند.
مسدودکننده‌های گیرنده‌های H2
این دسته از داروها که شامل فاموتیدین و سایمتیدین می‌شوند، تولید اسید را کاهش می‌دهند.
مهارکننده‌های پمپ پروتون
این نوع از داروها که شامل پنتوپرازول و امپرازول می‌شوند، از داروهای قوی و مؤثر به جهت کاهش تولید اسید معده هستند و همچنین به التیام بافت آسیب‌دیدۀ مری نیز کمک می‌کنند.
باکلوفن
باکلوفن یک داروی نسخه‌ای است که برای کاهش سستی (شل‌شدن) اسفنکتر تحتانی مری استفاده می‌شود تا از بازگشت اسید معده به مری جلوگیری کند.
درمان غیردارویی
به‌طورمعمول، درمان رفلاکس معده با مصرف دارو و تغییرات سبک زندگی (مانند عادات غذایی) کنترل می‌شود. اگر این روش‌ها کارآمد واقع نشوند یا امکان مصرف دارو برای دوره‌ای طولانی امکان‌پذیر نباشد، ممکن است جراحی گزینۀ مناسبی باشد.
فوندوپلیکاسیون
این روش یک درمان جراحی استاندارد است. لاپاروسکوپی یکی از روش‌های جراحی کم‌تهاجمی است. در طی این روش، جراح قسمت بالایی معده (فوندوس) را به دور قسمت پایین مری می‌پیچد. این کار اسفنکتر تحتانی مری را تقویت می‌کند تا از بازگشت محتویات معده به مری جلوگیری کند.
تغذیه و مکمل
غذاهایی که معمولاً به‌عنوان محرک‌های سوزش معده شناخته می‌شوند، باعث سستی دریچۀ مری و به‌تأخیر‌انداختن فرایند گوارش می‌شوند. این فرایند مثل این است که به غذا اجازه بدهید مدت بیشتری در معده بنشیند. از قوی‌ترین محرک‌های رفلاکس معده، غذاهای سرشار از چربی، نمک یا ادویه هستند که شامل فهرست زیر می‌شوند:
- غذای سرخ‌شده
- فست فود
- پیتزا
- چیپس و سایر تنقلات فراوری‌شده
- فلفل
- گوشت‌های پرچرب فراوری‌شده مانند بیکن و سوسیس
- پنیر پیتزا
سایر موارد خوراکی که امکان دارد باعث بروز مشکلات مشابهی شوند، شامل موارد زیر هستند:
- سس گوجه فرنگی
- میوه‌های خانوادۀ مرکبات
- شکلات
- نعناع فلفلی
- نوشابه‌های گازدار
ازآنجایی‌که امکان دارد بسیاری از افراد نخواهند یا نتوانند این غذاها را به‌طور کامل حذف کنند، رعایت اعتدال، کلیدی است که به آن‌ها کمک می‌کند. با‌این‌حال، سعی کنید از مصرف غذاهای سنگین در اواخر شب و نزدیک زمان خواب پرهیز کنید.
با رعایت این موضوع، غذا در معدۀ شما نمی‌ماند و زمانی که دراز می‌کشید، از مری بالا نمی‌آید. همچنین، یک ایده خوب دیگر این است که خوردن وعده‌های غذایی کوچک با فاصلۀ کم را جایگزین وعده‌های حجیم و بزرگ کنید.
رژیم غذایی
خوراکی‌های زیادی وجود دارد که شما می‌توانید با مصرف آن‌ها به جلوگیری از بازگشت اسید معده کمک کنید. این موارد عبارت‌اند از:
غذاهای دارای فیبر بالا
غذاهای فیبردار باعث می‌شوند که شما احساس سیری داشته باشید؛ بنابراین احتمال کمتری وجود دارد که پرخوری کنید. پرخوری ممکن است به سوزش سر دل منجر شود؛ بنابراین با فیبر سالم موجود در غذاهای زیر، خود را سیر کنید:
- غلات کامل مانند بلغور جو دوسر و برنج قهوه‌ای؛
- سبزیجات ریشه‌ای مانند سیب‌زمینی، هویج و چغندر؛
- سبزیجات سبزرنگ مانند مارچوبه، کلم بروکلی و لوبیا سبز.
مواد غذایی قلیایی
مواد غذایی‌ای که PH کمتری دارند، اسیدی هستند و احتمال ایجاد رفلاکس توسط آن‌ها بیشتر است. آن‌هایی که PH بالاتری دارند، قلیایی هستند و ممکن است به خنثی‌کردن اسید معده کمک کنند. خوراکی‌های با PH قلیایی شامل موارد می‌شوند:
- موزها
- ملون‌ها
- گل‌کلم
- رازیانه
- آجیل
خوراکی‌های آبدار
این امکان وجود دارد که خوردن غذاهایی که حاوی آب زیادی هستند، اسید معده را رقیق و ضعیف کند. انتخاب شما می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- کرفس
- خیار
- کاهو
- هندوانه
افرادی که سوزش سر دل دارند، معمولاً به سراغ ضد اسیدها و داروهای بدون نسخه‌ای می‌روند که اسید معده را خنثی می‌کنند. البته ممکن است خوردن بعضی غذاها نیز برای تسکین علائم پیشنهاد شوند.
شیر
آیا شیر به تسکین سوزش سر دل کمک می‌کند؟ اغلب تصور می‌شود که شیر سوزش سر دل را تسکین می‌دهد؛ اما باید در نظر داشته باشید که شیر در انواع مختلفی مثل شیر با چربی کامل، دارای ۲٪ چربی، شیر خشک یا شیر بدون چربی عرضه می‌شود. امکان دارد چربی موجود در شیر، بازگشت اسید را تشدید کند.
باوجوداین، ممکن است شیر بدون چربی مانند یک سپر موقت بین پوشش داخلی معده و محتوای اسیدی آن عمل کند و علائم سوزش سر دل را فوراً تسکین دهد. ماست کم‌چرب، همان ویژگی‌های تسکین‌دهنده را به همراه مقدار سالمی از پروبیوتیک‌ها دارد. پروبیوتیک‌ها، باکتری‌های مفیدی هستند که گوارش را تقویت می‌کنند.
مکمل‌ها
زنجبیل
زنجبیل به دلیل ماهیت قلیایی و خواص ضدالتهابی خود باعث می‌شود که تحریکات دستگاه گوارش کاهش یابد. با‌این‌حال، برای مصرف مکمل‌های حاوی زنجبیل حتماً پزشک خود را در جریان قرار دهید.
زندگی با رفلاکس معده
خودمراقبتی
امکان دارد تغییرات سبک زندگی، به کاهش دفعات بازگشت اسید معده به مری کمک کند. موارد زیر را امتحان کنید:
وزنتان را در محدودۀ مناسب نگه دارید
اضافه‌وزن به شکم شما فشار می‌آورد و معده را به‌سمت بالا فشار می‌دهد که این موضوع، باعث بازگشت اسید به مری می‌شود.
سیگار نکشید
سیگارکشیدن توانایی اسفنکتر تحتانی مری را برای عملکرد صحیح کاهش می‌دهد.
سر تختخواب خود را بالا ببرید
اگر در زمان تلاش برای خوابیدن، به‌طور منظم سوزش سر دل را تجربه می‌کنید، چند قطعۀ چوبی یا سیمانی را در زیر پایه‌های تخت خود قرار دهید تا انتهای سر تخت بالا بیاید.
اگر برای شما این امکان وجود ندارد که تخت خود را بالا بیاورید، می‌توانید با قرار دادن یک پایه بین تشک و فنر تختخواب، بدن خود را از کمر، بالا بیاورید. بالابردن سر با بالش‌های اضافی، مؤثر نیست. بالش‌های آنتی رفلاکس نیز کمک‌کننده هستند.
ابتدا به‌سمت چپ بدن بخوابید
زمانی که برای خوابیدن به تختخواب می‌روید، با درازکشیدن به‌سمت چپ بدن شروع کنید. این کار کمک می‌کند تا احتمال رفلاکس معده کمتر شود.
بعد از غذاخوردن دراز نکشید
حداقل سه ساعت بعد از غذاخوردن صبر کنید و دراز نکشید.
آهسته غذا بخورید و کاملاً آن را بجوید
بعد از هر لقمه، چنگال خود را پایین بگذارید و بعد از اینکه لقمه قبلی را کامل جویدید و قورت دادید، چنگال را دوباره بردارید.
از خوردن غذاها و نوشیدنی‌هایی که باعث رفلاکس می‌شوند پرهیز کنید
رایج‌ترین محرک‌ها شامل الکل، شکلات، کافئین، غذاهای پرچرب یا نعناع فلفلی می‌شوند.
از پوشیدن لباس‌های تنگ خودداری کنید
لباس‌هایی که محکم دور کمر شما بسته می‌شوند، باعث واردشدن فشار به شکم و اسفنکتر تحتانی مری می‌شوند.
ورزش
ممکن است برای کسانی که از بازگشت اسید معده رنج می‌برند، ورزش‌های متوسط و ملایم بسیار مفید باشد. فعالیت‌هایی مانند پیاده‌روی، دویدن بسیار سبک، یوگا، استفاده از دوچرخۀ ثابت یا شنا، همگی انتخاب‌های مناسبی هستند. ممکن است این فعالیت‌ها به شما کمک کنند که چند کیلو از وزنتان را کم کنید و همین موضوع باعث خواهد شد که علائم مرتبط با رفلاکس معده خفیف شوند.
کاهش وزن باید هدف اصلی برای هر فردی باشد که اضافه‌وزن دارد و مکرراً سوزش سر دل یا بازگشت اسید را تجربه می‌کند. امکان دارد ورزش ابزاری باشد که شما را به هدفتان برساند.
اگر احساس می‌کنید که ورزش‌کردن بازگشت اسید را تحریک می‌کند، هرگز آن را به این خاطر متوقف نکنید. انواع دیگری از ورزش را پیدا کنید یا ببینید انجام‌دادن چه کارهایی ممکن است علائم شما را تشدید کند.
امکان دارد رعایت نکات زیر، به کاهش سوزش سر دل هنگام ورزش کمک کنند:
- تا دو ساعت بعد از غذاخوردن ورزش نکنید.
- از خوردن غذاهایی که به‌طور طبیعی محرک بازگشت اسید معده در شما هستند، خودداری کنید.
- قبل از ورزش یک وعدۀ غذایی سالم بخورید.
- در حین ورزش آب بنوشید تا آب بدن خود را از دست ندهید، با این کار به هضم غذا کمک کنید.
رفلاکس معده در بارداری
مردم از اصطلاحات «سوزش سر دل» و «بازگشت اسید معده» با معانی مشابهی استفاده می‌کنند؛ اما آن‌ها تعاریف مختلفی دارند:
بازگشت اسید
بازگشت اسید به این معناست که اسفنکتر تحتانی مری، آن‌طور که باید منقبض نمی‌شود. این موضوع به اسید معدۀ شما این اجازه را می‌دهد که از معده بالا بیاید و به‌سمت مری حرکت کند (حالت شدید بازگشت اسید، بیماری رفلاکس معده یا GERD است).
سوزش سر دل
حالت احساس سوزش یا درد در قفسۀ سینه، یکی از علائم بازگشت اسید است.
این امکان وجود دارد که زنان در طول دوران بارداری، بازگشت اسید داشته باشند و به دلیل تغییر سطوح هورمون و رشد کودک، سوزش سر دل را نیز تجربه کنند.
سوزش سر دل در دوران بارداری چه نشانه‌هایی دارد؟
اگر سوزش سر دل دارید، امکان دارد موارد زیر را نیز احساس کنید:
- احساس سوزش یا درد در قفسۀ سینه
- احساس نفخ یا سیری
- آروغ‌زدن مکرر
- بالا آوردن غذا
چقدر سوزش سر دل در دوران بارداری شایع است؟
بیش از نیمی از تمامی زنان باردار، سوزش شدید سر دل را به‌خصوص در سه ماه سوم بارداری تجربه می‌کنند. این موضوع در افرادی که قبلاً تجربۀ بارداری داشته‌اند و کسانی که قبل از بارداری سوزش سر دل داشته‌اند، شایع‌تر است.
علت سوزش سر دل در دوران بارداری چیست؟
علل سوزش سر دل در دوران بارداری، شامل موارد زیر می‌شود:
تغییر سطح هورمون‌ها
تغییر سطوح هورمون در دوران بارداری بر چگونگی تحمل و هضم غذا تأثیر می‌گذارد. اغلب، هورمون‌ها سرعت کار دستگاه گوارش شما را کند می‌کنند؛ درنتیجه غذا در دستگاه گوارش آهسته‌تر حرکت می‌کند و این موضوع، باعث نفخ و سوزش سر دل می‌شود.
شل‌شدن اسفنکتر مری
امکان دارد پروژسترون که به‌عنوان هورمون بارداری شناخته می‌شود، باعث سستی اسفنکتر تحتانی مری شود. زمانی که این ناحیه سست می‌شود، ممکن است اسید معده رو به بالا و به‌سمت مری حرکت کند.
بزرگ‌شدن رحم
همان‌طور که جنین شما رشد می‌کند، رحم شما بزرگ‌تر می‌شود. این بزرگ‌شدن، باعث افزایش فشار به معده می‌شود و اسیدهای معده را به داخل مری و به‌سمت بالا فشار می‌دهد. به همین خاطر است که سوزش سر دل در ماه‌های آخر بارداری شایع‌تر است.
چگونه می‌توانم سوزش سر دل را در دوران بارداری تسکین دهم؟
درمان‌های طبیعی زیر را برای تسکین سوزش سر دل در دوران بارداری، امتحان کنید:
- ماست بخورید یا کمی شیر بنوشید.
- یک قاشق غذاخوری عسل را با شیر گرم مخلوط کنید و بنوشید.
چگونه می‌توان از سوزش سر دل در دوران بارداری جلوگیری کرد؟
امکان دارد بتوانید با انجام‌دادن یک‌سری مراحل، علائم سوزش سر دل را بدون آسیب‌رساندن به جنین خود کاهش دهید.
تغییرات رژیم غذایی
- در طول روز به‌جای سه وعدۀ غذایی بزرگ، چند وعدۀ غذایی کوچک میل کنید.
- آهسته غذا بخورید.
- بین وعده‌های غذایی نوشیدنی مصرف کنید، نه همراه با آن.
- از خوردن غذاهای سرخ‌شده، تند و چرب خودداری کنید.
- مصرف مرکبات و آب مرکبات را کاهش دهید.
- مصرف کافئین را محدود کنید.
- سیگار نکشید و از نوشیدن الکل اجتناب کنید. نوشیدن الکل و استعمال سیگار علاوه بر سوزش سر دل، باعث ایجاد مشکلاتی برای سلامت جنین هم می‌شود.
سایر نکات برای جلوگیری از سوزش سر دل در دوران بارداری عبارت‌اند از:
- هنگام غذاخوردن صاف بنشینید.
- غذا را دیروقت و آخر شب میل نکنید.
- به‌محض اینکه غذا را خوردید، دراز نکشید.
- سر تختخواب خود را بالاتر از قسمت پایینی آن قرار دهید یا سعی کنید بالش‌هایی را زیر شانه‌های خود قرار دهید. انجام این کارها، به جلوگیری از بالاآمدن اسید معده تا قفسۀ سینه، کمک می‌کند.
چه زمان باید به پزشک خود درمورد سوزش سر دل در دوران بارداری مراجعه کنم؟
اگر سوزش سر دل از بین نرفت، با پزشک خود صحبت کنید. امکان دارد او داروهایی را تجویز کند که مصرف آن‌ها در دوران بارداری بی‌خطر است.
همچنین، اگر علائم زیر را دارید، باید به پزشک مراجعه کنید:
- سوزش سر دلی که شما را در طول شب از خواب بیدار می‌کند.
- مشکل در بلعیدن دارید.
- خون بالا می‌آورید.
- مدفوع سیاه یا قیری‌رنگ دارید.
- در حال کاهش وزن هستید.
امکان دارد علائم سوزش سر دل مشابه سکتۀ قلبی باشد. اگر شما قبلاً هرگز سوزش سر دل نداشته‌اید و دردهای قفسۀ سینه دارید، با اورژانس تماس بگیرید یا به مراکز درمانی مراجعه کنید.
داروها
- فاموتیدین
- پنتوپرازول
بدون دیدگاه