اطلاعات عمومی
لوسمی میلوئیدی مزمن یا بیماری CML چیست؟
لوسمی میلوئیدی مزمن یا سرطان مزمن مغز استخوان که به‌اختصار بیماری CML نامیده می‌شود، یکی از انواع سرطان خون است. به‌طور معمول خون دارای سلول‌های مختلفی است که در مغز استخوان ساخته می‌شوند؛ ولی در افراد مبتلا به بیماری CML این مراحل با روندی متفاوت پیش می‌رود.
افراد مبتلا به سرطان CML دارای ژنی غیرطبیعی در برخی از سلول‌های خونی خود هستند؛ این ژن باعث ساخت سلول‌های خونی غیرطبیعی در مغز استخوان می‌شود. در ادامه، سلول‌های خونی غیرطبیعی نیز با رشد خارج از کنترل و ورود به خون، در سراسر بدن حرکت می‌کنند. حتی گاهی اوقات، این سلول‌ها در قسمت‌های خاصی از بدن جمع می‌شوند.
مغز استخوان در این بیماری با ساخت سلول‌های خونی غیرطبیعی و در مقابل، نساختن سلول‌های خونی طبیعی، بدن را دچار کمبود می‌کند.
علائم و نشانه‌ها
CML همیشه و به‌خصوص در ابتدا علائمی ایجاد نمی‌کند؛ اما در صورت بروز علائم، رایج‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- احساس خستگی و ضعف بسیار
- تعریق شدید
- کاهش وزن بدون علت
- احساس سیری پس از خوردن مقدار کمی غذا
- خون‌ریزی غیرمعمول
عوامل مؤثر در ابتلا
- در آقایان رایج‌تر از خانم‌هاست
- با افزایش سن احتمال ابتلا افزایش می‌باید
- تماس با دوز بالای ترکیبات رادیواکتیو
علائم هشدار
در صورتی که دربارهٔ علائم، بیماری یا داروهای مصرفی خود سؤالی دارید، به پزشک خود مراجعه کنید.
تشخیص
تشخیص بیماری مسئله‌ای تخصصی است و توسط پزشک یا سایر متخصصان بخش سلامت انجام می‌شود. همچنین داشتن یک یا چند علامت به‌معنای ابتلا به بیماری نیست. با این اوصاف در تمام مراحل تشخیص، پزشک یا سایر متخصصان بخش سلامت دربارهٔ نتیجهٔ نهایی به شما مشاوره می‌دهند.
بررسی‌های بالینی
در طول معاینهٔ فیزیکی، موارد زیر توسط پزشک بررسی می‌شوند:
- بررسی دمای بدن، فشار خون، نبض و تعداد تنفس
- وزن
- گوش‌دادن به صدای ریه‌ها و قلب
- معاینهٔ چشم‌ها، گوش‌ها، بینی و گلو
- لمس بعضی از قسمت‌های بدن برای بررسی اینکه اندازهٔ طبیعی دارند یا هنگام لمس باعث درد می‌شوند یا خیر
- معاینهٔ غدد لنفاوی گردن، زیر بغل و کشاله ران
- بررسی طحال (طحال زیر قفسهٔ سینه قرار گرفته است و بزرگ‌شدن آن یکی از علائم بیماری CML است)
بررسی‌های آزمایشگاهی
آزمایش خون
در این آزمایش علائم بیماری CML و عملکرد اندام‌ها بررسی می‌شود. پزشک با توجه به صلاحدید خویش و شرایط بیمار، آزمایش‌های خونی مختلف را تجویز می‌کند. از این آزمایش‌ها می‌توان به آزمایش کامل خون (CBC)، آزمایش لاکتات دهیدروژناز (LDH)، آزمایش اوریک اسید و آزمایش عملکرد کبدی اشاره کرد.
آزمایش‌های ژنتیکی
بیماری CML تغییراتی در ژن‌ها و سلول خونی ایجاد می‌کند. به این ترتیب ما با انجام آزمایش‌های ژنتیکی به‌دنبال این تغییرات یا ناهنجاری‌ها هستیم. این آزمایش‌ها با آزمایش ژنتیکی سابقهٔ خانوادگی فرق دارد.
آزمایش واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR)
آزمایش PCR بسیار دقیق و حساس است و می‌تواند یک سلول لوسمی را در بین بیش از صد‌هزار سلول طبیعی پیدا کند. این آزمایش را می‌توان روی خون یا مغز استخوان انجام داد.
بررسی‌های تصویربرداری
در سونوگرافی شکم یا سی‌تی‌اسکن، اسپلنومگالی (یا بزرگی طحال) مشخص می‌شود. البته این روشِ تشخیصی اجباری نیست.
الکتروکاردیوگرام
الکتروکاردیوگرام یا نوار قلب (ECG یا EKG ) تغییرات الکتریکی قلب شما و اطلاعاتی دربارهٔ ضربان قلب و ریتم آن را در قالب نموداری نشان می‌دهد. برخی از درمان‌های CML می‌توانند باعث اختلال در نوار قلب شوند.
بیوپسی (نمونه‌برداری) مغز استخوان
لوسمی میلوئید مزمن از مغز استخوان شروع می‌شود؛ بنابراین برای تشخیص و تعیین فاز آن، باید مغز استخوان را قبل از شروع هر درمانی آزمایش کنیم. این آزمایش معمولاً برای تشخیص است و معمولاً یک‌بار انجام می‌شود. ولی در صورت نیاز، ممکن است در طول درمان یا بعد از آن، باز هم تکرار شود.
درمان
درمان دارویی
درمان هدفمند
داروهای این دسته ویژگی‌های خاص یا منحصربه‌فرد سلول‌های سرطانی که به آن‌ها اجازهٔ رشد و تکثیر می‌دهد، مورد هدف قرار می‌دهند و عملکرد مولکول‌هایی را که به رشد یا بقای سلول‌های سرطانی کمک می‌کنند؛ متوقف می‌کنند. مهارکنندهٔ تیروزین کیناز یا TKI نوعی درمان هدفمند برای بیماری CML است. TKIها ممکن است به‌تنهایی یا در ترکیب با سایر درمان‌های سیستمیک مانند شیمی‌درمانی استفاده شوند. از داروهای این دسته می‌توان به ارلوتینیب اشاره کرد.
شیمی‌درمانی
شیمی‌درمانی تمام سلول‌های سراسر بدن که به‌سرعت در حال رشد هستند، ازجمله سلول‌های سرطانی و سلول‌های طبیعی را از بین می‌برد.
درمان غیردارویی
پیوند مغز استخوان
در طی پیوند مغز استخوان که پیوند سلول‌های بنیادی نیز نامیده می‌شود، سلول‌های بنیادی سالم فرد اهداکننده جایگزین سلول‌های خون‌ساز مغز استخوان بیمار می‌شود.
تغذیه و مکمل
رژیم غذایی
تغذیهٔ خوب به بدن کمک می‌کند تا سلول‌های خونی و بافت‌هایی را که در اثر درمان آسیب دیده‌اند، سریع‌تر جایگزین کند.
سبک زندگی سالم نقش کلیدی در قوی نگه‌داشتن بدن، حمایت از سیستم ایمنی و کاهش خطر ابتلا به برخی بیماری‌ها، مانند انواع خاصی از بیماری‌های قلبی و برخی سرطان‌ها، ایفا می‌کند.
یک رژیم غذایی سالم می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- انواع میوه‌ها و سبزیجات
- غلات کامل
- لبنیات بدون چربی یا کم‌چرب
- پروتئین‌های کم‌چرب مانند مرغ یا گوشت بدون چربی
- روغن‌های سالم مانند روغن زیتون
مکمل‌ها
هنگام درمان CML هشدارهایی هم دربارهٔ مصرف مواد غذایی وجود دارد. ممکن است از شما خواسته شود که مصرف برخی ترکیبات گیاهی را در هنگام درمان سیستمیک متوقف کنید. برخی از مکمل‌ها می‌توانند بر نتیجهٔ نهایی اثربخشی یک دارو تأثیر بگذارند و منجربه تداخل دارویی شوند. برای مثال چای سبز می‌تواند در اثربخشی برخی از داروها اختلال ایجاد کند. به همین دلیل با پزشک مربوطه درباره مکمل‌ها و ویتامین‌های مصرفی خود صحبت کنید.
زندگی با سرطان مزمن مغز استخوان
خودمراقبتی
مهم است که دربارهٔ عوارض جانبی یا مشکلاتی که در طول درمان سرطان CML دارید، با پزشک خود صحبت کنید و از آن‌ها مطلع شوید.
برای درمان CML گزینه‌های فراوانی دارید، مانند اینکه چه درمانی و چه زمانی انجام شود. سعی کنید همیشه با پزشکان و پرستاران خود دربارهٔ آن‌ها صحبت کنید و بگویید که دربارهٔ درمان چه احساسی دارید.
خستگی در افرادی که تحت درمان‌های CML هستند رایج است؛ ورزش، یوگا و ماساژدرمانی به شما در بهبود این اوضاع کمک می‌کنند.
مقادیر کمی داروهای شیمی‌درمانی از رگ‌های خونی بسیار کوچک به نام مویرگ‌ها در کف دست‌ها و پاها به بیرون نشت می‌کند که باعث قرمزی، تورم و درد می‌شود و گاهی اوقات تاول ظاهر می‌شود. توصیه می‌شود با استفاده از مرطوب‌کننده یا لوسیون و استفاده از دستکش هنگام شستن ظروف از دست‌ها و پاهای خود محافظت کنید.
سلامت روان
افسردگی و پریشانی تجربه‌ٔ ناخوشایندی است که افراد بعد از ابتلا به CML ممکن است آن را تجربه کنند.
در این شرایط با پزشک خود و با کسانی که احساس راحتی می‌کنید از شرایطتان بگویید. همچنین خدمات پشتیبانی و مشاوره از افرادی که در این زمینه تخصص دارند به شما کمک می‌کند اوضاع را بهبود دهید.
سرطان مزمن مغز استخوان در بارداری
باروری و بارداری در افرادی که از بیماری CML نجات یافته‌اند، با مشکلات جدی روبه‌رواست. برای اقدام به بارداری شاید لازم باشد قبل از شروع درمان سرطان اقدام شود. پزشک باید قبل از شروع درمان سرطان CML دربارهٔ این موضوع با فرد صحبت کند.
همچنین بانوانی که در سنین بارداری هستند، باید قبل از شروع درمان بیماری CML آزمایش بارداری بدهند. در زمان شیردهی نیز برخی از درمان‌های دارویی می‌توانند روی شیر مادر تأثیر بگذارند؛ بنابراین اگر شیر می‌دهید یا قصد شیردادن دارید با پزشک خود صحبت کنید. کسانی که تحت درمان با داروهای TKI هستند نباید از شیر مادر تغذیه کنند؛ زیرا این مواد می‌توانند به شیر مادر منتقل شوند.
بدون دیدگاه