اطلاعات عمومی
بیماری AML یا لوسمی میلوئیدی حاد چیست؟
بیماری AML یا سرطان لوسمی میلوئیدی حاد، نوعی سرطان خون با رشد سریع سلول‌های پیش‌ساز میلوئید است. تغییرات در این سلول‌ها مانع از تبدیل‌شدن میلوبلاست‌ها (میلوبلاست‌ها مسئول تولید سایر سلول‌های خونی غیرلنفوئیدی در مغز استخوان مانند نوعی از گلبول‌های سفید به نام گرانولوسیت‌ها هستند) به سلول‌های خونی بالغ می‌شود. در نتیجه باعث انباشته‌شدن بلاست در مغز استخوان و خون می‌شود؛ به این معنی که گلبول‌های قرمز، پلاکت‌ها و گرانولوسیت‌های بالغ به اندازهٔ کافی در بدن وجود نخواهند داشت و این اتفاق باعث مشکلات جدی سلامتی می‌شود.
اگر AML درمان نشود، خطرناک و کشنده است. برای تشخیص AML، باید ۲۰٪ یا بیشتر میلوبلاست در مغز استخوان یا خون وجود داشته باشد. این به این معنی است که از هر 10 سلول مغزی حداقل 2 عدد از آن‌ها باید بلاست باشند.
کروموزوم‌ها رشته‌های بلندی هستند که حاوی اطلاعات ژنتیکی به نام DNA هستند. DNA شما دستورالعمل‌هایی دارد تا به سلول‌های شما بگوید چه کاری انجام دهند؛ این دستورالعمل‌ها ژن نامیده می‌شوند. سرطان زمانی شروع می‌شود که مشکلی در DNA یک سلول رخ دهد. تغییرات غیرطبیعی در ژن‌های سلول‌ها ممکن است باعث ایجاد سرطان شود و این تغییرات غیرطبیعی جهش نامیده می‌شوند.
علائم و نشانه‌ها
علائم بیماری AML اختصاصی نیستند و ممکن است شبیه به بسیاری از بیماری‌های دیگر باشند؛ شامل:
- کاهش وزن
- ضعف و خستگی
- تب
- درد استخوان
- تعریق شبانه
- از دست دادن اشتها
- عفونت‌های مکرر
- کبود‌شدن آسان پوست
- رنگ‌پریدگی
- سرگیجه
- تاری دید
- خونریزی غیرمعمول؛ مانند خونریزی مکرر بینی و خونریزی از لثه
عوامل مؤثر در ابتلا
- افزایش سن
- جنس مذکر
- سیگار
- تماس طولانی‌مدت با مواد شیمیایی
- سابقهٔ شیمی‌درمانی یا رادیوتراپی (پرتودرمانی)
- سابقهٔ اختلالات خونی
- سابقهٔ خانوادگی
علائم هشدار
اگر در رابطه با علائم و شرایط خود یا یکی از اعضای خانواده نگران هستید، برای ارزیابی و تشخیص کامل به پزشک مراجعه کنید.
تشخیص
تشخیص AML براساس وجود 20درصد یا بیشتر بلاست‌های میلوئیدی در مغز استخوان یا خون است. این به این معنی است که از هر 10 سلول مغزی حداقل 2 عدد از آن بلاست هستند. با این حال، در برخی موارد تشخیص AML با بلاست‌های کمتر از 20 درصد نیز امکان پذیر است.
شرح حال و سابقهٔ بیماری خانوادگی، معاینات فیزیکی، آزمایش خون، مداخلات تصویربرداری و بیوپسی برای تعیین برنامهٔ درمانی شما استفاده خواهد شد.
بررسیهای بالینی
پزشک درباره‌ٔ سوابق بیماری و داروهای مصرفی شما و همچنین سابقهٔ خانوادگی سرطان از شما سؤال خواهد کرد. لازم است تمام داروها اعم از داروهای بدون نسخه، مکمل‌ها و فراورده های گیاهی را که مصرف می‌کنید، به پزشک گزارش دهید؛ زیرا برخی از آن‌ها ممکن است با داروهایی که برای شما تجویز می‌شوند، تداخل داشته باشد. تمام علائم خود را به پزشک اطلاع دهید.
پزشک همچنین ممکن است برای بررسی وضعیت سلامت شما صدای قلب و ریه، فشار خون، غدد لنفاوی و… را بررسی کند.
بررسیهای آزمایشگاهی
آزمایش‌های خون
ممکن است در طول درمان و بهبودی بیماری AML هر 6 تا 48 ساعت یک‌بار آزمایش خون انجام دهند تا نتایج درمان، تعداد سلول‌های خونی و سلامت اندام‌هایی مانند کبد و کلیه ها بررسی شوند.
آزمایش‌های انعقاد خون
زمان پروترومبین (PT) و زمان نسبی ترومبوپلاستین (PTT) برای اندازه‌گیری مدت زمان لخته‌شدن خون و تست فعالیت فیبرینوژن برای بررسی مقدار فیبرینوژن (یک پروتئین خونی) ساخته‌شده توسط کبد است.
شمارش کامل خون (CBC)
در این تست سطح گلبول‌های قرمز (RBC)، گلبول‌های سفید (WBC) و پلاکت‌ها (PLT) در خون شما اندازه‌گیری می‌شود.
کراتینین
کراتینین مادهٔ زائدی است که در ماهیچه‌ها تولید می‌شود. هر فرد بر اساس میزان عضله‌ای که دارد، روزانه مقدار ثابتی کراتینین تولید می‌کند. این ماده توسط کلیه‌ها از خون تصفیه می‌شود. سطح نرمال کراتینین در خون، نشان دهند‌هٔ سلامت کلیه‌هاست.
نیتروژن اوره خون
نیتروژن اوره خون (BUN) یک مادهٔ زائد است که توسط کلیه‌ها از خون فیلتر می‌شود. سطح بالای BUN می‌تواند نشانه‌ای از اختلال در عملکرد کلیه‌ها باشد.
PCR
یک تست با حساسیت بسیار بالا برای تشخیص هرگونه سلول غیرنرمال در بدن است.
تست ژنتیک
مجموعه‌ای از تست‌های ژنتیک برای تعیین نوع بیماری AML، تغییرات به‌وجود آمده در سلول‌ها و انتخاب یک رژیم درمانی مناسب، ممکن است انجام شود.
همچنین آزمایش‌های دیگری برای بررسی سطح آهن، الکترولیت‌ها، عملکرد کبد، ویتامین B12، اسید‌فولیک، فسفات و اسید اوریک ممکن است برای شما در نظر گرفته شود.
بررسیهای تصویربرداری
در طی بررسیهای تصویربرداری از داخل بدن شما عکس گرفته می‌شود. این تصاویر نشان می‌دهد که بیماری به کدام نواحی بدن منتشر شده است؛ برای مثال لوسمی می‌تواند خارج از جریان خون به غدد لنفاوی، کبد، طحال، پوست و سایر اندام‌ها گسترش یابد.
این بررسیهای تصویربرداری همچنین می‌تواند مناطقی از عفونت یا خونریزی را نشان دهد که ممکن است بر مراقبت از شما تأثیر بگذارد؛ این مداخلات عبارتند از:
- سی‌تی‌اسکن مغزی
- ام‌آرآی مغزی
- پت‌اسکن
بیوپسی یا نمونه‌برداری از مغز استخوان
لوسمی از مغز استخوان شروع می‌شود. برای تشخیص بیماری، نمونه‌هایی از مغز استخوان باید برداشته شده و قبل از شروع هر درمانی آزمایش شود. در طول بیوپسی مغز استخوان، از یک سوزن برای برداشتن نمونه‌ای از مغز استخوان استفاده می‌شود. معمولاً نمونه از استخوان لگن شما گرفته می‌شود و برای آزمایش به آزمایشگاه فرستاده می‌شود.
پونکسیون کمری (LP)
پونکسیون کمری یا تست مایع مغزی-نخاعی (LP) با خارج‌کردن مایع اطراف نخاع، انتشار بیماری به سیستم اعصاب مرکزی را مشخص می‌کند. گاهی از این روش برای انتقال داروی شیمی‌درمانی به داخل مایع مغزی-نخاعی (شیمی‌درمانی داخل نخاعی یا IT) استفاده می‌شود.
درمان
در درمان سرطان لوسمی میلوئیدی حاد، بسته به وضعیت بیمار ممکن است از شیمی‌درمانی، پرتودرمانی، جراحی یا ترکیبی از موارد ذکرشده استفاده شود.
درمان دارویی
هدف اول درمان قرارگرفتن بیماری در مرحلهٔ بهبودی است. روش‌های مختلفی از درمان دارویی وجود دارد که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم:
شیمی درمانی
شیمی درمانی سلول‌هایی را که با سرعت بالا در حال رشد هستند ازجمله سلول‌های سرطانی و برخی از سلول‌های طبیعی را در سراسر بدن از بین می‌برد. به عبارتی شیمی درمانی چرخهٔ زندگی سلول‌های سرطانی را مختل می‌کند.
از انواع داروهای مورد استفاده در شیمی درمانی می‌توان به دانوروبیسین و ایداروبیسین اشاره کرد.
درمان با داروهای هدفمند
درمان هدفمند به دنبال چگونگی رشد، تقسیم و حرکت سلول‌های سرطانی در بدن است. این داروها عملکرد مولکول‌هایی که به رشد و بقای سلول‌های سرطانی کمک می‌کنند، متوقف می‌کنند.
درمان غیردارویی
پیوند سلول‌های بنیادی
آنتی ژن‌های لکوسیت انسانی (HLAs) پروتئین‌هایی هستند که نقش نشانه‌گذاری سلول‌های بدن هرفرد را دارند. بدن شما این نشانگرها را تشخیص می‌دهد تا بگوید کدام سلول متعلق به شماست. آزمایش بررسی آنتی ژن‌های لکوسیتی انسانی (HLA) یک آزمایش خون است که نوع HLA فرد را تشخیص می‌دهد. این آزمایش قبل از پیوند سلول‌های بنیادی خون اهداکننده انجام می‌شود.
برای یافتن میزان تطابق، پروتئین‌های شما با پروتئین‌های اهداکننده مقایسه می‌شوند تا ببینید چند پروتئین یکسان هستند. یک تطابق بسیار خوب برای پیوند به عنوان یک گزینهٔ درمانی مورد نیاز است. در غیر این صورت، بدن شما سلول‌های اهداکننده را پس می زند یا سلول‌های اهدا کننده علیه بدن شما واکنش نشان می‌دهند. ابتدا نمونهٔ خون از شما و بستگان خونی شما آزمایش خواهد شد.
در پیوند مغز استخوان، سلول‌های بنیادی جایگزین سلول‌های مغز استخوان ناسالم می‌شوند که به آن پیوند سلول‌های خون‌ساز نیز می‌گویند.
۲ نوع پیوند سلول‌های بنیادی وجود دارد:
- اتولوگ – سلول‌های بنیادی که از بدن شماست.
- آلوژنیک – سلول‌های بنیادی که از یک اهداکننده گرفته می‌شود.
تغذیه و مکمل
رژیم غذایی
مصرف میوه و سبزیجات، کاهش مصرف چربی و نمک و نوشیدنی‌های الکلی و به‌طور کلی رژیم غذایی سالم برای بهبود وضعیت شما می‌تواند کمک‌کننده باشد.
اگر غذاخوردن برایتان دشوار است، می‌توانید نوشیدنی‌های پرکالری و پروتئین بالا را امتحان کنید. ممکن است در طول درمان از این نوشیدنی‌ها استفاده کرده باشید. پس از پایان درمان معمولاً می‌توانید یک رژیم غذایی معمولی داشته باشید.
مکمل‌ها
تا کنون هیچ مکملی (از جمله ویتامین‌ها، مواد معدنی و محصولات گیاهی) اثر ثابت‌شده‌ای در کاهش پیشرفت یا جلوگیری از بازگشت این بیماری از خود نشان نداده‌اند. البته این بدان معنا نیست که هیچ مکملی کمک‌کننده نخواهد بود؛ در‌صورتی‌که پزشک برای شما مکملی تجویز کرده‌است، حتماً مصرف کنید، زیرا پزشک ممکن است در صورت کمبود آهن یا سایر ویتامین‌ها، برای شما با توجه به نیاز بدنی‌تان مکمل تجویز کند.
زندگی با بیماری لوسمی حاد میلوئیدی یا AML
خود مراقبتی
مراقبت‌های حمایتی، علائم ناشی از سرطان را تسکین می‌دهد یا به درمان آن و بهبود کیفیت زندگی شما کمک می‌کند. این مراقبت‌ها ممکن است شامل تسکین درد و کاهش عوارض داروها باشد. در مورد هرگونه عوارض جانبی هنگام درمان با پزشک خود صحبت کنید.
خواب
بعد از شروع درمان AML معمولاً در الگوی خواب شما تغییراتی ایجاد می‌شود. لازم است به میزان کافی بخوابید تا انرژی لازم را در طول روز داشته باشید. اگر اختلال خواب دارید با پزشک خود مشورت کنید.
اوقات فراغت
به اندازهٔ کافی با دوستان و آشنایان خود وقت سپری کنید؛ این کار در بهبود روحیهٔ شما بسیار مؤثر خواهد بود.
افزایش کیفیت زندگی
زندگی‌کردن در طول درمان همانند قبل از ابتلا به AML امکان‌پذیر است. با مدیریت مراحل درمان و آشنایی با آنچه پیش روی شماست، مسیر هموارتر خواهد شد. می‌توانید با مشورت پزشک خود، برنامه‌ای برای حفظ کیفیت زندگی در طول درمان AML تهیه کنید.
پیشگیری
در حال حاضر هیچ راه شناخته‌شده‌ای برای پیشگیری از اکثر موارد AML وجود ندارد. سیگار مهم‌ترین عامل خطر قابل کنترل برای AML است و ترک آن بیشترین شانس برای کاهش خطر ابتلا به AML در افراد را دارد. افرادی که سیگار نمی‌کشند بسیار کمتر از افرادی که سیگار می‌کشند در معرض ابتلا به سایر سرطان‌ها و همچنین بیماری قلبی، سکته مغزی و برخی بیماری‌های دیگر قرار دارند.
ورزش
ورزش یک راه عالی برای کمک به بهبود وضعیت شما، هم از نظر جسمی و هم از نظر روحی است. پیاده‌روی ملایم برای شروع بیشتر افراد مناسب است. هنگامی که وضعیت سلامت شما به حالت تعادل رسید، سایر ورزش‌ها مثل شنا نیز می‌تواند کمک‌کننده باشد. برای دریافت برنامهٔ ورزشی مناسب، شرایط و وضعیت بیماری‌تان، بهتر است با پزشک خود صحبت کنید.
سلامت روان
بعد از ابتلا به AML ممکن است کمی احساس افسردگی، اضطراب و نگرانی داشته باشید. لازم است از کمک و حمایت اطرافیان بهره‌مند شوید و درباره‌ٔ احساسات خود با آن‌ها صحبت کنید. مشاوران حرفه‌ای و گروه‌های حمایتی در این زمینه می‌توانند بسیار کمک کننده باشند.
داروها
- دانوروبیسین، دائونوزین، دانوبلاستینا
- ایداروبیسین، ایدانترا، زاودوس
- میتوکسانترون، زانتومیت، ابکسانترون
- کلادریبین، لوستاتین، لیتاک
- سیتارابین، سیتوسار، آراسل
- فلودارابین، فلودرا، نئوفلوبین
- سورافنیب، سوارا، نکساوار
بدون دیدگاه