یکی از دردسرهای اضافه وزن، افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع ۲، بیماری‌های قلبی و سکته است.
حتی اگر سابقهٔ دیابت نداشته باشید، چاقی دیر یا زود شما را در معرض دیابت قرار می‌دهد و باعث می‌شود در صورت ابتلا، دیابت سریع‌تر پیشرفت کند.
البته این فقط گوشه‌ای از تاثیرات چاقی بر روی دیابت بود؛ در ادامه به‌طور مفصل‌تر ارتباط چاقی و دیابت و فواید کاهش وزن در بیماران دیابتی را بررسی می‌کنیم.
چاقی چه بلایی سر بدن می‌آورد؟
ببینید، لوزالمعده (پانکراس) عضوی در بدن است که کنترل سطح گلوکز در خون را بر عهده دارد. اولین کار پانکراس این است که انسولین خون را تا جایی افزایش دهد که گلوکز از خون شما وارد سلول‌ها شود.
در یک بدن عادی، انسولین گلوکز را به عضلات (برای ایجاد انرژی) یا کبد (ذخیره برای مصرف در آینده) می‌فرستد؛ ولی این فرایند در بدن‌های چاق کمی فرق می‌کند.
وقتی بدن چاق باشد، سلول‌ها اجازهٔ ورود گلوکز را به عضلات یا کبد نمی‌دهند. به مرور زمان، سطحی از کبد که معمولاً گلوکز اضافه را در خود ذخیره می‌کند، از چربی پوشیده می‌شود و جای خالی برای جا‌دادن گلوکزهای اضافی ندارد.
مثل قطار پر از مسافری که هیچ فضایی برای هیچ چیز دیگری ندارد!
این گلوکزهای بلاتکلیف وقتی جایی را برای ذخیره پیدا نکنند، در جریان خون باقی می‌ماند؛ بنابراین لوزالمعدهٔ شما باید برای انتقال گلوکز به بیرون از خون، مقدار انسولین بیشتری تولید کند.
این تلاش مضاعف پانکراس، برای مقاومت در برابر چربیِ مقاوم ایجاد‌شده در بدن و خون است.
هرچه لوزالمعده بیشتر کار کند، زودتر هم فرسوده می‌شود. پس از فرسودگی هم، این عضو، انسولین کمتری تولید می‌کند و فرد مبتلا به دیابت می‌شود.
تحقیقات نشان داده افرادی که اضافه وزن دارند، احتمالاً شش برابر بیشتر از افراد دارای وزن مناسب، مستعد دیابت نوع ۲ هستید؛ اما هیچ‌کس با وجود اضافه وزن خودبه‌خود دیابت نمی‌گیرد. عوامل مؤثر دیگری نیز در این بین دخیل هستند؛ مثل:
- سابقهٔ خانوادگی
- برنامهٔ غذایی
- ورزش
- فشار و استرس
اضافه وزن چه تغییراتی در بدن ایجاد می‌کند؟
چاقی و اضافه وزن، علاوه بر اینکه بستری برای فشار خون بالا، چربی خون و قند خون بالا می‌سازد، دو اثر مهم هم روی بدن به جای می‌گذارد:
واکنش التهابی
داشتن چربی بیش از حد شکمی (یعنی دور کمر بزرگ) که به‌عنوان چاقی مرکزی یا شکمی شناخته می‌شود، منحصراً شکلی از چاقی پرخطر است.
مطالعات نشان می‌دهند که چاقی شکمی باعث می‌شود که سلول‌های چربی، مواد شیمیاییِ پیش‌التهابی آزاد کنند.
این مواد به‌وسیلهٔ تخریب عکس‌العمل و قدرت سلول‌ها برای پاسخ به انسولین، می‌توانند باعث حساسیت کمتر بدن به این ماده شوند و این علامت بارز دیابت نوع ۲ را مقاومت به انسولین می‌گویند.
اختلال در سوخت‌وساز چربی
اضافه وزن تغییراتی را هم در متابولیسم بدن ایجاد می‌کند. این تغییرات باعث آزادسازی مولکول‌های بافت چربی در خون می‌شود که می‌تواند بر عکس‌العمل سلول‌ها نسبت به انسولین اثر بگذارد و حساسیت به انسولین را کاهش دهد.
علاوه بر این، تحقیقات نشان داده است که اضافه وزن و تغییرات متابولیسمی باعث پیش‌دیابت می‌شود. پیش‌دیابت (نوعی شرایط متابولیکی) تقریباً همیشه دیابت نوع ۲ را ایجاد می‌کند.
اثرات کاهش وزن بر دیابت
در افراد دیابتی ممکن است با شروع یک دارو، لوزالمعده به تولید انسولین کافی وادار شود؛ اما خیلی زود مجبور می‌شوید برای برای درمان دیابت خود، به مصرف چندین دارو روی بیاورید.
این در حالی است که اگر وزن خود را کم کنید، تقریباً نیازی به دارو درمانی نخواهید داشت.
کاهش حداقل ۵ تا ۱۰ درصد از میزان اضافه وزن بدن، تا حد زیادی دیابت نوع ۲ را بهبود می‌دهد. مثلاً اگر وزن شما ۹۰ کیلوگرم است ۵ درصد آن ۴/۵ کیلوگرم می‌شود؛ بنابراین پایین‌آوردن وزن تا ۸۶ کیلوگرم به‌طور قابل‌توجهی به سلامت شما کمک می‌کند.
تغییر رژیم غذایی و افزایش ورزش برای کاهش وزن چالش‌برانگیز است؛ اما این کار سخت برای جلوگیری از عوارض جدی و کنترل‌نشدهٔ دیابت مانند بیماری قلبی، نارسایی کلیه و آسیب عصب، ارزشش را دارد.
با کاهش وزن شروع کنید
کاملاً قبول داریم که کاهش وزن زمان‌بر است و تطبیق بد‌تان با تغییراتی که در روش تغذیه و فعالیت فیزیکی شما به همراه دارد کار راحتی نیست؛ اما به این فکر کنید که اگر این سختی را به جان بخرید، ریسک ابتلا به دیابت نوع ۲ و بسیاری از بیماری‌های قلبی، کلیوی و… را کم می‌کنید و بدن سالم‌تری دارید.
حتی ممکن است در صورت ابتلا به دیابت، بتوانید بدون دارو قند خون‌تان را کنترل کنید. رعایت این موارد هم می‌تواند شما در کاهش وزن جلو بیندازد:
- کاهش میزان کالری و چربی
- فعالیت بدنی در بیشتر روزهای هفته
- خوردن هرروزهٔ صبحانه
- وزن‌کردن خود حداقل یک بار در هفته
- تماشای تلویزیون کمتر از ۱۰ ساعت در هفته
قدم‌های کوچک
همان اول راه سنگ بزرگی برندارید! اهدافی واقع‌بینانه را برای یک بازهٔ زمانی مشخص (و ترجیحاً کوتاه) تعیین و با قدم‌های کوچک شروع کنید و رفته‌رفته فعالیت‌هایتان را بیشتر کنید.
اجازه ندهید که عقب‌ماندگی‌ها یا شکست‌ها شما را از مسیر خارج کند.
ثبت رکورد
برای خیلی‌ها نوشتن هر چیزی که می‌خورند به حفظ هدف‌شان کمک می‌کند. سعی کنید حتی برای یک هفته این کار را انجام دهید تا ببینید که کجای کارید.
یک دفترچهٔ کوچک در کل روز با خود نگه دارید و هر چیزی که می‌خورید، می‌نوشید و اندازهٔ آن را بنویسید.
البته بسیاری از برنامه‌ها و وب‌سایت‌ها هستند که می‌توانند به‌صورت آنلاین برای انجام این کار به شما کمک کنند.
از نوع و میزان فعالیت بدنی که انجام می‌دهید هم یادداشتی تهیه کنید. اطلاعاتی مانند جایی یا کسی که با او ورزش می‌کنید، حتی اینکه چه احساسی قبل ورزش، در طی آن و بعد از آن دارید.
یک ایدهٔ دیگر این است که حداقل یک بار در هفته خودتان را وزن کنید یا از روی تنگی لباس‌تان میزان کاهش وزن را تعیین کنید.
تقویت روند کار
از نظر بیشتر افراد، ملاقات با کسانی که سعی در کاهش وزن دارند، چه به‌صورت آنلاین و چه حضوری مفید است.
پس دربارهٔ پیوستن به گروه‌های کاهش وزن، گروه‌های ورزشی یا گروه‌های حمایتی همگانی فکر کنید. البته می‌توانید گروه پشتیبانی خودتان را تشکیل دهید. مثلاً با دوستان و خانواده دربارهٔ موفقیت‌ها و مبارزات صحبت کنید.
یا دوستی برای پیاده‌روی بیابید یا دوستانی که به‌دنبال بهبود سلامت خود هستند. با این روش می‌توانید در حین تلاش برای اهداف خود، یکدیگر را حمایت کنید.
