درمان انتخابی در مبتلایان به نارسایی کلیه، پیوند کلیه است. در صورت انجام پیوند موفق، کیفیت زندگی و طول عمر بیماران مبتلا به پیوند کلیه نسبت به بیماران تحت درمان با دیالیز، افزایش پیدا کرده و زندگی آن‌ها تقریباً به حالت طبیعی خود برمی‌گردد.
در این جا بحث پیوند کلیه از 4 منظر مورد بررسی قرار می گیرد.
- اطلاعات قبل از پیوند
- جراحی پیوند
- مراقبت‌های بعد از پیوند
- پیوند کلیه از مرگ مغزی
اطلاعات قبل از پیوند کلیه
پیوند کلیه چیست؟
پیوند کلیه نوعی عمل جراحی است که در آن کلیه سالم از فرد اهداکننده زنده یا دچار مرگ مغزی را به بدن فرد گیرنده که دچار نارسایی کلیه شده، پیوند می‌زنند. فردی که برای پیوند کلیه پذیرش می‌شود، اغلب فقط یک کلیه دریافت می‌کند. کلیه‌های بیمار معمولاً در جای خود باقی می‌مانند و کلیهٔ پیوندی در قسمت پایین شکم و در سمت جلوی بدن قرار می‌گیرد.
چه زمانی پیوند کلیه لازم است؟
پیوند کلیه در مبتلایان به نارسایی مزمن کلیوی که تحت همودیالیز قرار دارند یا نیازمند شروع دیالیز هستند، لازم است. برخی از بیماری هایی که ممکن است منجر به بیماری مزمن کلیه شوند، عبارتند از:
عفونت ادراری مکرر
نارسایی کلیهٔ ناشی از دیابت یا فشار خون بالا
بیماری کلیهٔ پلی‌کیستیک یا سایر اختلالات ارثی کلیه
گلومرولونفریت یا التهاب کلیه
سندرم همولیتیک اورمیک (اختلال نادری که باعث نارسایی کلیه می‌شود).
لوپوس و سایر بیماری‌های مرتبط با سیستم ایمنی
نقص مادرزادی کلیه
در کدام نارسایی کلیوی پیوند کلیه انجام نمی‌شود؟
پیوند کلیه برای بیماران مبتلا به نارسایی حاد کلیوی و آن دسته از افرادی که تنها یک کلیه آن‌ها از کار افتاده و کلیه دیگر آن‌ها سالم است، نباید انجام شود. پیوند کلیه تنها باید برای افراد دارای نارسایی غیرقابل‌بازگشت کلیه انجام شود.
به چه دلیل پیوند کلیه برای مبتلایان به نارسایی کلیوی لازم است؟
دیالیز به تنها توانایی خروج قسمتی از مواد زائد از بدن را دارد. همچنین دیالیز توانایی انجام سایر اعمال کلیه را ندارد و این امر با پیوند کلیه مرتفع می‌شود. در حال حاضر در صورت وجود اهداکننده مناسب و نبودن منع در فرد گیرنده، پیوند کلیه بهترین روش برای مبتلایان به نارسایی کلیوی و برگشت آن‌ها به زندگی عادی خود است.
فواید پیوند کلیه کدام است؟
موارد زیر مزایای اصلی پیوند کلیه هستند:
جایگزینی بهتر برای عملکرد کلیه و بهبود کیفیت زندگی
بیمار می‌تواند زندگی طبیعی خود را با انرژی از سر بگیرد.
آزاد شدن از انجام مداوم دیالیز
بیمار از عوارض، مشکلات، هزینه‌ها، اتلاف وقت و ناراحتی‌های ناشی از انجام دیالیز رهایی می‌یابد.
مقرون‌به‌صرفه بودن
اگرچه مراحل اولیه پیوند کلیه هزینه‌بر است، اما مخارج موردنیاز به‌تدریج در سال‌های دوم و سوم بعد از پیوند و پس از آن به تدریج کاهش یافته و در مقایسه با دیالیز کمتر می‌شود.
مضرات پیوند کلیه کدام است؟
پیوند کلیه فواید بسیار زیادی دارد؛ ولی در عین حال مشکلاتی نیز دارد که شامل موارد زیر است:
-
- تحمیل خطرات جراحی بزرگ به بیمار: پیوند کلیه یک جراحی بزرگ است که تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود و بنابراین همانند هر جراحی بزرگ دیگری، خطراتی را حین و بعد از جراحی دارد. از مهم ترین خطرهای جراحی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- خونریزی
- عفونت
- انسداد رگ‌های خونی کلیهٔ جدید
- نشت ادرار یا انسداد ادرار
- فقدان عملکرد مطلوب در کلیهٔ جدید در ابتدای پیوند
- احتمال رد پیوند: کلیهٔ جدید ممکن است پس زده شود. پس‌زدن واکنش طبیعی بدن به جسم یا بافتی خارجی است. هنگامی که یک کلیهٔ جدید به بدن گیرنده پیوند زده می‌شود، سیستم ایمنی بدن آن را تهدید تلقی می‌کند و به این اندام جدید حمله می‌کند.برای پذیرش کلیه پیوندی توسط بدن بیمار، هیچ تضمینی به‌صورت صد در صد وجود ندارد. برای زنده‌ماندن عضو پیوندی، باید داروهایی مصرف شود تا سیستم ایمنی را ضعیف کنند؛ به این ترتیب بدن پیوند را می‌پذیرد و به آن حمله نمی‌کند. در حال حاضر با معرفی داروهای جدید احتمال رد پیوند از گذشته بسیار کمتر شده است. البته داروهایی که برای پیشگیری یا درمان پس‌زدن کلیه استفاده می‌شوند، دارای عوارض جانبی هستند. میزان و نوع عوارض جانبی هم بستگی دارد به داروهای خاصی که مصرف می‌شود.
- نیاز مداوم به مصرف دارو: بیماران پیوندی بایستی به‌طور مداوم و تا زمانی‌که کلیه پیوندی در بدن آن‌ها کار می‌کند از داروهای تضعیف‌کننده سیستم ایمنی استفاده نمایند. قطع، مصرف ناقص یا فراموشی مصرف برخی از دوزهای دارویی، احتمال رد پیوند را افزایش می‌دهد.
- خطرات مربوط به مصرف داروهای تضعیف‌کننده سیستم ایمنی: مصرف این داروها احتمال بروز عفونت و برخی از بیماری‌ها را در فرد پیوندی افزایش می‌دهد. پیشگیری از بروز عفونت و نیز بررسی از نظر سرطان‌های احتمالی از مراقبت‌های بعد از پیوند محسوب می‌شود. از سایر عوارض این داروها میتوان به افزایش فشار خون، افزایش چربی خون و بالا بردن قند خون اشاره کرد.
- اضطراب: انتظار برای یافتن فرد مناسب به‌عنوان دهندۀ پیوند و عدم اطمینان از موفقیت پیوند، برای فرد ایجاد اضطراب می‌کند.
- تحمیل خطرات جراحی بزرگ به بیمار: پیوند کلیه یک جراحی بزرگ است که تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود و بنابراین همانند هر جراحی بزرگ دیگری، خطراتی را حین و بعد از جراحی دارد. از مهم ترین خطرهای جراحی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- مخارج اولیه زیاد.
ازآنجایی‌که به دنبال پیوند زندگی فرد تقریباً به حالت طبیعی بازمی‌گردد، پیوند کلیه بهترین روش درمان در مبتلایان به نارسایی کلیوی است.
در چه شرایطی پیوند کلیه نبایستی انجام شود؟
برای بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی که شرایط زیر را دارند، نباید پیوند کلیه انجام شود:
- ابتلا به عفونت فعال و شدید
- ابتلا به سرطان درمان‌نشده
- مشکلات روحی شدید
- بیماری قلبی کنترل نشده
- بیماری عروق محیطی شدید
- وجود آنتی‌بادی علیه اهداکننده کلیه در بدن فرد گیرنده
- وجود سایر بیماری های وخیم
محدودیت سنی برای پیوند کلیه چقدر است؟
معیار دقیق و تعیین‌شده‌ای برای محدودیت سنی در زمینه پیوند وجود ندارد؛ اما توصیه می‌شود افرادی برای انتخاب افرادی است که از نظر سنی عملکردی مناسب داشته باشند؛ یعنی به جای سن شناسنامه‌ای، باید سن عملکردی افراد در نظر گرفته شود. با افزایش سن احتمال پس‌زدگی کلیه کمتر شده و در عوض احتمال بروز عفونت و عوارض پیوند بیشتر می‌شود.
از چه منابعی میتوان کلیۀ پیوندی را تأمین کرد؟
-
- از وابستگان زنده فرد مبتلا به نارسایی کلیوی: به افراد فامیل که وابستگی خونی با فرد گیرنده داشته و از اقوام نزدیک او هستند، گفته می‌شود.
- از فرد زنده غربیه: هر فرد زنده‌ای که نسبت خونی با فرد گیرنده نداشته باشد.
- از فرد دچار مرگ مغزی
بهترین فرد اهدا کننده کدام است؟
در مجموع بهترین فرد اهداکننده دوقلوی همسان (در صورت وجود) است که در این صورت، کمترین احتمال رد پیوند وجود دارد.
چه کسی می‌تواند کلیه اهدا کند؟
هر فرد سالمی که دو کلیه سالم داشته و گروه خونی منطبق و سازگاری خونی و بافتی داشته باشد را میتوان به عنوان فرد اهداکننده در نظر گرفت. در کل فرد اهداکننده بایستی سنی بین ۱۸ تا ۵۵ سال داشته باشد.
چگونه گروه خونی فرد تعیین‌کننده امکان انجام پیوند است؟
تطابق گروه خونی از مهم‌ترین عوامل تعیین‌کننده برای امکان انجام پیوند است. فرد اهداکننده و گیرنده بایستی گروه خونی یکسان یا منطبق با یکدیگر داشته باشند. همانند تزریق خون، گروه خونی O به عنوان دهندۀ فراگیر محسوب می‌شود؛ به این معنی که امکان دادن پیوند از لحاظ گروه خونی به هر فردی را دارا است.
چه کسی نمی‌تواند کلیه اهدا کند؟
فردی که می‌خواهد کلیه خود را اهدا کند، بایستی به‌طور کامل از لحاظ جسمی و روحی بررسی شده تا از سلامت وی اطمینان حاصل شود. فردی که مبتلا به دیابت، سرطان، ایدز، فشار خون بالا یا هر بیماری جسمی یا روحی شدید باشد، نمی‌تواند کلیۀ خود را اهدا کند.
خطرات اهدای کلیه در فرد اهداکننده زنده کدام است؟
بعد از اهدای کلیه، فرد اهداکننده می‌تواند با داشتن یک کلیه زندگی طبیعی و عادی داشته باشد. توان جنسی فرد تغییری نمی‌کند. زنان می‌توانند باردار شوند و مردان می‌توانند تولیدمثل نمایند. خطرات بالقوه در اهدای کلیه، همان خطرات مربوط به جراحی بزرگ است. خطرات بیماری کلیوی در فرد اهداکننده به دلیل داشتن یک کلیه افزایش پیدا نمی‌کند.
منظور از پیوند قبل از دیالیز چیست؟
بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی معمولاً قبل از انجام پیوند برای مدتی تحت دیالیز قرار می‌گیرند اما میتوان پیوند کلیه را قبل از شروع دیالیز مداوم، زمانی که فیلتراسیون گلومرولی در کلیه‌های بیمار یا عدد GFR به کمتر از بیست میلی‌لیتر در در دقیقه می‌رسد و در صورت وجود شرایط لازم، انجام داد. به این حالت پیوند پیش از شروع دیالیز گفته می‌شود.
به دلیل جلوگیری از خطرات، هزینه‌ها و ناراحتی‌های ایجادشده در نتیجه دیالیز، انجام پیوند قبل از شروع دیالیز در مبتلایان به نارسایی کلیوی که شرایط مناسب برای این عمل را دارند، بهترین روش درمان است. همچنین طول عمر پیوند با این روش بیشتر خواهد بود. به همین دلایل، در صورت وجود شرایط لازم در بیمار و نیز وجود اهداکنندۀ مناسب، این روش برای تمامی مبتلایان پیشنهاد می‌شود. البته این موضوع به این معنی نیست که بیماری که لازم است دیالیز شود را بدون دیالیز نگه داشته و پس از مدتی عمل پیوند را روی وی انجام دهیم. بلکه توصیه می‌شود که اگر بیمار نیازمند دیالیز بود، حتماً دیالیز شروع شود؛ حتی اگر چند جلسه بیشتر نباشد.
پیوند کلیه از افراد فامیل با نسبت خونی، بیشترین احتمال موفقیت پیوند را دارد.
2. عمل جراحی پیوند
چگونه کلیه را پیوند می‌زنند؟
-
- قبل از اینکه بتوانید در لیست انتظار برای پیوند کلیه قرار بگیرید، باید آزمایشات گسترده‌ای انجام شود. یک تیم پزشکی فرآیند ارزیابی کلیه را انجام می‌دهد:
- ارزیابی سلامت روان: مسائل روانشناختی و اجتماعی فرد درگیر در پیوند عضو بررسی می‌شود. از این موارد، عواملی مانند استرس، مسائل مالی و حمایت خانواده مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. این مسائل می‌توانند تاثیر فراوانی بر نتیجهٔ پیوند بگذارند.
- آزمایشات خون: آزمایش‌های خون برای کمک به یافتن یک اهداکنندهٔ مناسب، با توجه به شرایط بیمار است.
- تست‌های تشخیصی: آزمایشات تشخیصی ممکن است برای بررسی کلیه‌ها و همچنین وضعیت سلامت بیمار انجام شود. این آزمایشات شامل، سونوگرافی کلیه ها، بررسی قلبی، بیوپسی کلیه و معاینهٔ دندان می‌شوند. البته برای بانوان ممکن است آزمایش پاپ‌اسمیر و ارزیابی زنان و زایمان و ماموگرافی هم انجام شود.
- هنگامی که کلیه اهداکننده در دسترس قرار گرفت، به بیمار اطلاع می‌دهند تا فورا به بیمارستان مراجعه کند. قبل از انجام پیوند سلامت جسمی، روحی و اجتماعی هر دو فرد اهداکننده (درصورتی‌که زنده باشد) و گیرنده بررسی می‌شود تا از آسیب‌های احتمالی بعدی جلوگیری شود. سپس آزمایش‌های لازم برای بررسی گروه خونی و سازگاری خونی و بافتی در آن‌ها انجام می‌شود.
- پیوند کلیه یک کار تیمی بین نفرولوژیست، جراح پیوند، پاتولوژیست، متخصص بیهوشی، پزشکان مشاور (متخصص غدد، متخصص قلب، داروساز بالینی و …) و نیز پرستاران است.
- بعد از ارائۀ توضیحات کامل به هر دو فرد اهداکننده (درصورتی‌که زنده باشد) و گیرنده، از هر دو طرف به‌صورت کتبی رضایت گرفته می‌شود.
- زمانی‌که دهندۀ پیوند زنده باشد، عمل جراحی به‌صورت هم‌زمان روی هر دو نفر انجام می‌شود.
- جراحی بین سه تا پنج ساعت طول کشیده و در حالت بیهوشی عمومی انجام می‌شود.
- معمولاً درصورتی‌که اهداکننده زنده باشد، کلیه چپ او از طریق جراحی باز یا لاپاروسکوپی برداشته می‌شود. بعد از درآوردن کلیه از بدن فرد اهداکننده، کلیه با محلول سرد مخصوصی شسته شده و سپس آن را به‌دقت در سمت راست و تحتانی شکم فرد گیرنده پیوند می‌زنند.
- قبل از اینکه بتوانید در لیست انتظار برای پیوند کلیه قرار بگیرید، باید آزمایشات گسترده‌ای انجام شود. یک تیم پزشکی فرآیند ارزیابی کلیه را انجام می‌دهد:
- در اغلب موارد کلیه ناسالم و از کار افتادۀ بیمار برداشته نمی‌شود.
- بعد از پیوند، نفرولوژیست تنظیم دوز داروها و کنترل عملکرد بافت پیوندی را به عهده می‌گیرد. اهداکنندۀ پیوند کلیه هم پس از اهدای کلیه، تحت مراقبت دوره‌ای قرار می‌گیرد.
3. مراقبت‌های بعد از پیوند
مراقبت‌های بعد از پیوند کلیه به دو گروه تقسیم می‌شوند:
مراقبت‌های بعد از پیوند کلیه در بیمارستان
پس از جراحی، بیمار را به اتاق ریکاوری می‌برند. هنگامی که فشار خون، نبض و تنفس ثابت شد و بیمار هوشیار گردید برای نظارت دقیق تر به بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) منتقل می‌شود. پیوند کلیه معمولاً به چندین روز بستری در بیمارستان نیاز دارد.
برای تخلیهٔ ادرار، کاتتر ادراری در مثانهٔ تعبیه خواهد شد. البته مقدار ادرار برای بررسی نحوهٔ عملکرد کلیهٔ جدید اندازه‌گیری می‌شود.
اغلب نمونهٔ خون برای بررسی وضعیت کلیهٔ جدید و همچنین سایر ارگان های بدن مانند کبد، ریه‌ها و قلب گرفته می‌شود.
لازم است چند روز بعد از عمل شروع به حرکت کنید.
مراقبت از بیمار در خانه
هنگامی که در خانه هستید، تمیز و خشک‌نگه‌داشتن ناحیهٔ جراحی بسیار مهم است. پزشک دستورالعمل‌های خاصی به شما می‌دهد که شامل موارد زیر است:
- معمولاً تا زمان بهبودی، پوست نباید خیس شود؛ زیرا این امر خطر عفونت را افزایش می‌دهد. در صورت مراقبت درست، بخیه‌ها طی ویزیت بعدی در مطب برداشته می‌شوند.
- تا زمانی که پزشک به شما اجازه ندهد، نباید رانندگی کنید.
- از فعالیت‌هایی که باعث فشار بر کلیهٔ جدید می‌شود خودداری کنید (مثلا بلند کردن اجسام سنگین).
- فشار خون و وزن خود را هر روز در خانه اندازه بگیرید. افزایش این موارد احتمالا به معنی عملکرد غیرمطلوب کلیه جدید است.
- اگر متوجه این علائم شدید حتما به پزشک خود اطلاع دهید:
تب (که احتمالاً نشانه‌ای از پس‌زدن کلیه یا عفونت است)، قرمزی، تورم، خونریزی یا سایر ترشحات در محل جراحی و افزایش درد در اطراف محل جراحی
این نکته را به خاطر بسپارید که تب، افزایش سطح کراتینین خون یا فشار خون، از شایع‌ترین علائم پس‌زدن کلیه هستند.
فراموش نکنید که برخی از داروهای مصرفی شما، سیستم ایمنی‌تان را سرکوب می‌کنند تا از رد کلیهٔ جدید جلوگیری شود؛ بنابراین از مکان‌هایی که ممکن است در معرض بیماری قرار بگیرید (مانند بیمارستان یا مکان های شلوغ)، دوری کنید. سعی کنید دستان خود را به صورت مرتب بشویید و نظافت فردی خود را رعایت کنید.
عوارض احتمالی بعد از پیوند کدم‌اند؟
عوارض شایع احتمالی بعد از پیوند شامل رد پیوند، عفونت، عوارض دارویی و عوارض جراحی می‌شود. مهم‌ترین توجهات و مراقبت‌های بعد از پیوند شامل موارد زیر است:
- داروهای بعد از پیوند و رد پیوند؛
- تلاش برای حفظ عملکرد پیوند و جلوگیری از بروز عفونت.
داروهای بعد از پیوند و رد پیوند
مراقبت‌های بعد از پیوند کلیه چه تفاوتی با جراحی‌های معمول دارند؟
در اغلب جراحی‌های معمول بیماران برای ۷ تا ۱۰ نیاز به مراقبت بعد از عمل روز دارند؛ اما بعد از پیوند کلیه مراقبت و تنظیم دوز داروها برای تمام عمر لازم است.
رد پیوند کلیه چیست؟
سیستم ایمنی بدن طوری طراحی شده است که پروتئین‌های خارجی و آنتی‌بادی‌هایی مثل باکتری‌ها را شناسایی کرده و آن‌ها را تخریب می‌کند. وقتی بدن فرد گیرنده کلیه پیوندی را به عنوان جسم خارجی شناسایی کند، به آن حمله کرده و تلاش می‌کند آن را از بین ببرد.
به این شناسایی و تلاش برای ازبین‌بردن کلیۀ پیوندی توسط سیستم ایمنی فرد، رد پیوند گفته می‌شود.
چه زمانی رد پیوند رخ می‌دهد و عوارض آن کدام است؟
امکان رد پیوند در هر زمانی از پیوند وجود دارد؛ اما شیوع آن در ۶ ماه اول بیشتر است. همچنین شدت رد پیوند در بیماران مختلف متفاوت است. اغلب رد پیوندها خفیف بوده و با داروهای تضعیف‌کننده سیستم ایمنی بهبود می‌یابند. اما در برخی از افراد شدت رد پیوند زیاد بوده و علی‌رغم درمان، کلیۀ پیوندی دچار اختلال عملکرد می‌شود.
مهم‌ترین عوارض بعد از رد پیوند عفونت‌ها و عوارض دارویی هستند.
بعد از پیوند بیماران برای جلوگیری از رد پیوند باید چه داروهایی را مصرف کنند؟
- به دلیل کارکرد سیستم ایمنی در بدن، همیشه امکان رد پیوند وجود دارد.
- در صورت تضعیف سیستم ایمنی بدن، امکان رد پیوند کاهش پیدا می‌کند. اگرچه با این اقدام احتمال ابتلا به عفونت نیز افزایش می‌یابد.
- به همین منظور داروهای مخصوصی بعد از پیوند به بیماران داده می‌شود تا سیستم ایمنی بدن به‌صورت انتخابی تضعیف شود. به این ترتیب هم امکان رد پیوند و هم احتمال بروز عفونت کاهش پیدا می‌کند.
در حال حاضر بیشترین داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی مورد استفاده در پیوند کلیه تاکرولیموس/سیکلوسپورین، مایکوفنولات مفتیل و یا سدیم، سیرولیموس، اورولیموس و پردنیزولون هستند. با این حال تمامی این داروها در یک فرد مورد استفاده قرار نمی گیرند.
بعد از پیوند بیماران تا چه مدت نیاز به مصرف داروهای تضعیف‌کننده سیستم ایمنی دارند؟
بعد از پیوند کلیه، بیماران باید تا زمانی که کلیۀ پیوندی آن‌ها کار می‌کند، داروهای بالا را مصرف کنند. بلافاصله بعد از پیوند داروهای زیاد با دوزهای بالا برای بیماران تجویز می‌شود؛ اما به تدریج و در طی زمان تعداد و مقدار آن‌ها کاهش پیدا می‌کند.
آیا بعد از پیوند کلیه بیماران نیاز به مصرف دارویی به جز داروهای تضعیف‌کنندۀ سیستم ایمنی دارند؟
بله. علاوه بر داروهای تضعیف‌کنندۀ سیستم ایمنی، بیماران بعد از پیوند کلیه به مصرف داروهای ضدفشارخون، کلسیم، داروهایی برای پیشگیری یا درمان عفونت‌های احتمالی (ضد ویروس و ضد قارچ) و نیز داروهای پیشگیری‌کننده از بروز ناراحتی معده نیاز دارند.
بعد از پیوند و در صورت کارکرد کلیه پیوندی، داروهای تضعیف‌کننده سیستم ایمنی باید به‌صورت مادام‌العمر و به منظور جلوگیری از رد پیوند مصرف شوند.
عوارض شایع داروهای تضعیف‌کننده سیستم ایمنی کدام‌اند؟
عوارض شایع این داروها به اختصار در جدول زیر آمده است:
در صورت از کار افتادن کلیه پیوندی چه اتفاقی می‌افتد؟
زمانی که کلیۀ پیوندی بیمار از کار می‌افتد، میتوان بیمار را مجدداً تحت عمل پیوند قرار داد یا دیالیز کرد.
احتیاط‌ها بعد از پیوند کلیه
پیوند کلیه موفق زندگی جدید، طبیعی، مستقل و سالمی را برای بیمار فراهم می‌کند. در عین حال بعد از پیوند کلیه، باید بیماران نکات دقیقی را برای حفظ عملکرد کلیه و جلوگیری از بروز عفونت رعایت کند و به‌صورت منظم و به‌دقت داروهای خود را مصرف کنند.
در صورت از بین رفتن عملکرد کلیه پیوندی شروع مجدد دیالیز یا پیوند مجدد، راه‌های درمانی بعدی هستند.
راهنمای کلی برای حفظ سلامت کلیۀ پیوندی
- داروهای خود را هیچ‌گاه قطع نکرده و دوز آن‌ها را تغییر ندهید. به خاطر داشته باشید که قطع، مصرف نامنظم یا تغییر دوز داروها یکی از علل شایع اختلال و ازبین‌رفتن عملکرد کلیۀ پیوندی است.
- فهرستی از داروهای خود را داشته باشید و از داشتن مقدار کافی دارو اطمینان حاصل نمایید. از مصرف داروهای بدون نسخه یا داروهای خوراکی اجتناب نمایید.
- فشارخون، حجم ادرار، وزن، قند خون (در صورت صلاحدید) خود را به‌صورت مرتب ارزیابی نمایید.
- مراجعۀ منظم به پزشک و انجام آزمایش‌های دوره‌ای ضروری است.
- آزمایش‌ها را تنها در آزمایشگاه معتبر انجام دهید. درصورتی‌که اختلالی در آزمایش‌ها شما وجود داشت، به جای تعویض آزمایشگاه به پزشک خود مراجعه نمایید.
- درصورتی‌که در شرایط اورژانسی مجبور به مراجعه به پزشکی غیر از پزشک خود شدید، در مورد پیوندی‌بودن کلیه و نیز داروهای مصرفی خود، وی را آگاه نمایید.
- محدودیت غذایی بعد از پیوند شدت کمتری پیدا می‌کند. محدودیتی برای مصرف گوشت وجود ندارد. برای جلوگیری از افزایش وزن بایستی رژیم کم‌نمک، کم‌چرب، دارای کربوهیدرات پایین و همراه با فیبر بالا را رعایت نمایید.
- برای جلوگیری از کم‌شدن آب بدن، مایعات را به اندازۀ کافی مصرف کنید. ممکن است تا سه لیتر در روز مایعات نیاز داشته باشید.
- به‌صورت منظم ورزش کرده و وزن خود را کنترل کنید. از ورزش‌های سنگین و نیز ورزش‌هایی که می‌تواند منجر به آسیب کلیـه شود، خودداری نمایید.
- فعالیت جنسی را میتوان بعد از دو ماه و بعد از مشورت با پزشک از سر گرفت.
- از مصرف الکل و سیگار خودداری نمایید.
- از ماندن در مکان‌های پرازدحام و پرجمعیت مثل سینما، مراکز خرید و وسایل حمل‌ونقل عمومی خودداری نمایید.
- در زمان حضور در مکان‌های عمومی یا مکان‌های پرخطر در زمینۀ بروز عفونت مثل مکان‌هایی که در آن‌ها ساخت‌وساز یا حفاری در جریان است و محل نگه‌داری حیوانات و پرندگان، همیشه از ماسک استفاده کنید.
- قبل از غذا خوردن و مصرف دارو و نیز بعد از رفتن به توالت، دست‌های خود را با آب و صابون بشویید.
- از آب تصفیه یا جوشیده استفاده نمایید.
- بهداشت دهان خود را حفظ نمایید.
- در صورت بروز بریدگی، زخم یا خراش بی‌توجهی نکرده و بعد از شستن با آب و صابون، آن‌ها را با گاز استریل بپوشانید.
در صورت بروز هر کدام از مشکلات زیر سریعاً با پزشک خود تماس بگیرید:
- تب با دمای بدن بیش از ۳۸ درجه سانتی‌گراد و بدون علائم سرماخوردگی
- درد یا قرمزی رو و اطراف کلیه پیوندی
- کاهش قابل‌توجه در حجم ادرار، ورم بدن یا افزایش وزن سریع (بیش از یک کیلوگرم در روز)
- وجود خون در ادرار یا احساس سوزش حین ادرار کردن
- سرفه، تنگی نفس، استفراغ یا اسهال
- بروز هرگونه علائم جدید یا غیرطبیعی
4. پیوند کلیه از جسد (بیمار با مرگ مغزی)
منظور از پیوند کلیه از جسد چیست؟
پیوند کلیه از جسد به معنی پیوند کلیه سالم از فرد مبتلا به مرگ مغزی به فرد مبتلا به نارسایی کلیوی است. این اقدام در مورد آن دسته از مبتلایان به مرگ مغزی که قبل از آن رضایت خود را مبنی بر اهدای عضو اعلام کرده‌اند یا خانوادۀ آن‌ها رضایت به انجام آن دارند، انجام می‌شود.
چرا پیوند کلیه از جسد لازم است؟
ازآنجایی‌که تعداد افراد اهدا کننده زنده کم است، بسیاری از افراد مبتلا به نارسایی کلیوی بایستی به‌ناچار دیالیز مزمن را ادامه دهند. تنها شانس این افراد پیوند کلیه از جسد است.
آیا امکان اهدای کلیه بعد از مرگ وجود دارد؟
خیر. در صورت از کار افتادن قلب و سیستم تنفسی، مرگ اتفاق می‌افتد. با از کار افتادن قلب، خون‌رسانی به کلیه متوقف شده و این امر منجر به ایجاد آسیب شدید و غیرقابل‌برگشت به کلیه می‌شود و در نتیجه نمی‌توان از این کلیه برای پیوند استفاده کرد.
در چه شرایطی گرفتن کلیه از فرد مبتلا به مرگ مغزی مناسب نیست؟
در صورت وجود هر کدام از شرایط زیر نمی‌توان از کلیه فرد مبتلا به مرگ مغزی برای پیوند استفاده کرد:
