ایدز چیست؟
HIV ویروسی است که به سیستم ایمنی بدن حمله کرده و اگر درمان نشود، می‌تواند به ایدز منجر شود. در حال حاضر، درمان اثرگذاری برای این بیماری وجود ندارد؛ درنتیجه، افرادی که به ایدز مبتلا می‌شوند، تا آخر عمر به آن مبتلا خواهند ماند. البته با مراقبت‌های درمانی مناسب، می‌توان ایدز را کنترل کرد.
افراد مبتلا به ایدز که درمان مناسبی برای این ویروس دریافت می‌کنند، می‌توانند زندگی طولانی و سالمی داشته باشند و از شرکای جنسی خود نیز در برابر این بیماری محافظت کنند.
منشأ ویروس HIV از کجاست؟
منشأ ویروس HIV در انسان‌ها، یک گونۀ شامپانزه در آفریقای مرکزی است. تحقیقات نشان می‌دهد که ایدز ممکن است از اواخر سال ۱۸۰۰ از شامپانزه به انسان منتقل شده باشد.
چه زمان باید درمان ایدز را آغاز کرد؟
اگر HIV مثبت دارید، شروع هرچه سریع‌تر درمان با داروهای مخصوص، پس از تشخیص بیماری، بدون توجه به اینکه چقدر سالم هستید یا چه مدت از آلوده‌شدن شما به این ویروس می‌گذرد، اهمیت بسیاری دارد.
داروی ایدز پیشرفت این ویروس را آهسته می‌کند و می‌تواند تا سال‌ها شما را سالم نگه دارد؛ به‌خصوص برای افرادی که عفونت HIV اولیه (دوره ۶ماهۀ پس از آلودگی به ایدز) یا بیماری‌های مرتبط با ایدز دارند، واجب است که مصرف دارو را هرچه سریع‌تر آغاز کنند.
افراد مبتلا به ایدز که باردار هستند و داروی ایدز را مصرف نمی‌کنند، باید هرچه سریع‌تر مصرف دارو را شروع کنند تا علاوه بر حفظ سلامت خود و جنین، از انتقال ایدز به فرزندشان جلوگیری شود.
درمان ایدز چگونه است؟
درمان ایدز شامل مصرف داروهای مؤثر به نام درمان آنتی‌رترو‌ویروسی (ART) است که ویروس را کنترل کرده و برای تمام افراد مبتلا به ایدز توصیه می‌شود. افراد مبتلا به این بیماری، حتی در همان روز تشخیص هم باید هرچه سریع‌تر ART را شروع کنند.
سلول بنیادی چیست؟
سلول‌های بنیادی، کادر تمام سلول‌های بدن هستند؛ یعنی سلولی‌هایی که با تقسیم‌شدن، سایر سلول‌های بدن را با ویژگی‌های به‌خصوص هریک، به‌وجود می‌آورند.
سلول‌های بنیادی، تحت شرایط مناسب در بدن یا آزمایشگاه تقسیم می‌شوند تا سلول‌های بیشتری به نام سلول‌های دختر را تشکیل دهند. سپس سلول‌های دختر به سلول بنیادی جدید یا به سلول‌های به‌خصوص مثل سلول خونی، سلول مغزی، سلول‌های عضلۀ قلبی یا سلول استخوانی تبدیل می‌شوند. هیچ سلول دیگری در بدن قابلیت تولید انواع جدید سلولی را ندارد.
درمان ایدز با استفاده از پیوند سلول‌های بنیادی (پیوند مغز استخوان)
فقط تعداد کمی از مبتلایان به ایدز، پس از پیوند سلول‌های بنیادی درمان شده‌اند. اولین نفر، تیموتی ری براون است که با نام بیمار برلینی نیز شناخته می‌شد. این فرد در سال ۲۰۰۶ دو پیوند را برای درمان سرطان خون دریافت کرد.
پزشک متخصص وی، دکتر گتو هوتر، ایدۀ استفاده از سلول‌های بنیادی را مطرح کرد و گمان کرد که می‌تواند به‌وسیله آن، هم سرطان و هم ایدز را درمان کند.
براون ابتدا تحت شیمی‌درمانی شدید و پرتودرمانی کل بدن قرار گرفت، سپس اولین پیوند خود را در ۴۰سالگی انجام داد. نتیجه‌ٔ این پیوند، عدم برگشت میزان بالای ویروس بود. محققان خون، روده و سایر بافت‌های او را به‌طور گسترده مورد آزمایش قرار دادند و هیچ اثری از ایدز با قابلیت تکثیر پیدا نکردند.
بدن براون، در زمان مرگش به دلیل عود سرطان خون (سپتامبر ۲۰۲۰)، بیش از ۱۳ سال عاری از نشانه‌های ویروس HIV بود.
فرد دوم، آدام کاستلیو، که با نام بیمار لندنی شناخته شد و به لنفوم هوچکین مبتلا بود نیز پس از دریافت یک پیوند سلول بنیادی، درمان شد. شدت شیمی‌درمانی و میزان واکنش علیه پیوند در او کمتر بود. یک سال و نیم بعد از پیوند، بدون هیچ نشانی از ابتلای وی به ایدز، او ART را در سال ۲۰۱۷ متوقف کرد و هم‌اکنون بیش از ۴ سال است که از ایدز رها شده است.
محققان شهر نیویورک یک زن میانسال مبتلا به سرطان خون را توصیف کردند که با استفاده از سلول‌های خون بند ناف به‌همراه سلول‌های بنیادی یکی از خویشاوندان، پیوندی را دریافت کرده بود.
وی پیش از دریافت پیوند، تحت شیمی‌درمانی و پرتودرمانی شدید قرار گرفت، اما واکنشی علیه پیوند از خود نشان نداد. وی سه سال بعد از پیوند، ART را متوقف کرد و هم‌اکنون پس از یک سال و نیم، حجم بالای ویروس در بدن او دیده نمی‌شود.
سرانجام مردی آلمانی که با نام بیمار دوسلدورف شناخته شده، با گذشت بیش از ۳ سال پس از دریافت پیوند و توقف ART، هنوز بازگشت ایدز را تجربه نکرده است.
درمان کامل یا بهبود بلندمدت؟
محققان هنوز به دنبال یافتن جواب این سؤال هستند که چرا درمان پیوند سلول‌های بنیادی جوابگو بوده است، در‌حالی‌که دیگر تلاش‌ها برای درمان بیماری، با شکست مواجه شده‌اند. در سال ۲۰۱۲، محققان دو مرد HIV مثبت را در بوستون معرفی کردند که پیوند سلول‌های بنیادی را برای درمان سرطان، از اهداکنندگان دریافت کرده بودند. هردو پس از توقف ART، بازگشت ویروسی را تجربه کردند؛ اگرچه این موضوع به تعویق افتاده بود.
با اینکه هر پروندۀ جدید، جواب‌های جدیدی نیز ارائه می‌دهد، پیوند سلول‌های بنیادی برای افرادی که به آن برای درمان سرطان نیازی ندارند، ریسک زیادی خواهد داشت.
سلول اهداشده می‌تواند با شناسایی بدن میزبان به‌عنوان یک عامل خارجی، به بافت‌ها و اندام‌های او حمله کند؛ درنتیجه ممکن است به درمان سرکوب‌کنندۀ سیستم ایمنی نیاز باشد. هنگام انتظار برای سلول‌های اهداشده برای پیوند، بیماران حساسیت زیادی به عفونت خواهند داشت. گفتنی است که این روش درمانی، به دلیل سخت و هزینه‌بربودن، برای میلیون‌ها مبتلا به ایدز در سراسر جهان قابل انجام نیست.
