اطلاعات عمومی
بیماری کاوازاکی چیست؟
بیماری کاوازاکی یکی از علل غیرشایع اما مهم تب در کودکان است. این بیماری اغلب در کودکان ۶ماهه تا ۵ساله دیده می‌شود. بیماری کاوازاکی نوعی واسکولیت یا اختلال التهاب عروق خونی است و مهم‌ترین عروق خونی که در این بیماری درگیر می‌شوند، عروق قلب هستند؛ به‌ویژه شریان‌های کرونری که خون قلب را تأمین می‌کنند.
عوامل مؤثر در ابتلا
علت بروز بیماری کاوازاکی مشخص نیست، اما دانشمندان معتقدند که این بیماری مسری نیست. برخی محققان می‌گویند که بیماری کاوازاکی به‌دنبال یک عفونت باکتریایی یا ویروسی ایجاد می‌شود. همچنین، این احتمال وجود دارد که کاوازاکی با برخی عوامل محیطی مرتبط باشد. احتمالاً برخی ژن‌ها کودک را در معرض ابتلا به بیماری کاوازاکی قرار می‌دهند.
مواردی که باعث افزایش خطر ابتلا به بیماری کاوازاکی در کودکان می‌شوند، عبارت‌اند از:
- سن: کودکان زیر ۵ سال بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری کاوازاکی هستند.
- جنسیت: احتمال ابتلای پسران به این بیماری، کمی بیشتر از دختران است.
علائم و نشانه‌ها
معمولاً در بیماری کاوازاکی، کودک باید حداقل ۵ روز تب بیش از ۳۹ درجۀ سانتی‌گراد و حداقل ۴ مورد از علائم و نشانه‌های زیر را داشته باشد:
- بثورات پوستی در بخش‌هایی از بدن (شکم، کمر، ناحیه تناسلی و…)
- بزرگ‌شدن غدد لنفاوی در گردن
- قرمزی چشم‌ها بدون ترشح غلیظ
- لب‌های قرمز، خشک، ترک‌خورده و زبان بسیار قرمز و متورم (زبان توت‌فرنگی)
- پوست متورم و قرمز در کف دست‌ها و کف پاها و پوسته‌‌پوسته‌‌شدن انگشتان دست و پا.
همۀ علائم کاوازاکی به‌طور هم‌زمان بروز نمی‌کنند؛ بنابراین حتماً پزشک را از علائمی که فرزندتان داشته اما بهبود یافته، مطلع کنید.
علائم و نشانه‌های دیگر عبارت‌اند از:
- درد شکم
- اسهال
- تحریک‌پذیری
- درد مفاصل
- استفراغ
بیماری کاوازاکی ممکن است علائمی شبیه به سندرم التهابی چندسیستمی یا سندرم میس (MIS-C) در کودکان ایجاد کند. این سندرم در برخی از کودکان مبتلا به کووید-۱۹ در سراسر جهان رخ داده است. در کودکانی که این علائم را دارند، کووید-۱۹ نیز بررسی می‌شود.
علائم هشدار
اگر فرزندتان تب دارد و تب او بیش از ۳ روز طول کشیده است، به پزشک مراجعه کنید. درمان بیماری کاوازاکی، طی ۱۰ روز پس از شروع علائم، احتمال آسیب دائمی به عروق کرونر را تا حد زیادی کاهش می‌دهد.
تشخیص
بررسی‌های بالینی
لازمۀ تشخیص بیماری کاوازاکی، وجود تب بدون علت مشخص به‌مدت حداقل ۵ روز، همراه با تعدادی از علائم است که پزشک آن‌ها را تشخیص می‌دهد. بنابراین، نسبت‌دادن تب به عفونت یا بیماری کاوازاکی، به قضاوت بالینی نیاز دارد.
بررسی‌های آزمایشگاهی
آزمایش خون
آزمایش خون به رد سایر بیماری‌ها و بررسی تعداد سلول‌های خونی کمک می‌کند. بالا‌بودن تعداد گلبول‌های سفید و وجود کم‌خونی و التهاب، از علائم کاوازاکی است.
بررسی‌های تصویربرداری
اکوکاردیوگرافی
اکوکاردیوگرافی از امواج فراصوت استفاده می‌کند و با کمک تصاویر ایجاد‌شده، میزان عملکرد قلب را بررسی می‌کند. اکوکاردیوگرافی به شناسایی مشکلات عروق کرونر نیز کمک می‌کند.
الکتروکاردیوگرام (نوار قلب)
در این فرایند، الکترودهایی به پوست متصل می‌شوند و به کمک آن‌ها، امواج الکتریکی ناشی از ضربان قلب اندازه‌گیری می‌شود. بیماری کاوازاکی ممکن است باعث اختلال در ریتم قلب شود.
درمان
درمان دارویی
- ایمونوگلوبولین‌ها که پروتئین‌های موجود در خون انسان هستند، از طریق ورید تزریق می‌شوند (به آن IVIG نیز می‌گویند). حدود ۱۰٪ از کودکان به اولین دوز IVIG پاسخ نمی‌دهند و به دوز دوم یا سایر داروهای کمکی نیاز دارند.
- معمولاً به کودکان مبتلا به کاوازاکی آسپرین می‌دهند. به‌طور معمول نباید به کودکان آسپرین داد، اما کاوازاکی یک استثنای نادر در این قاعده است. مصرف آسپرین با سندروم ری، که یک بیماری نادر اما تهدیدکنندۀ حیات است، مرتبط است. تجویز آسپرین برای کودکان مبتلا به بیماری کاوازاکی فقط تحت نظارت پزشک انجام می‌شود.
- مایع‌درمانی از طریق عروق خونی برای تأمین آب بدن.
- داروهایی برای تسکین درد و تورم.
به دلیل خطر بروز عوارض جدی، درمان اولیۀ بیماری کاوازاکی معمولاً در بیمارستان انجام می‌شود؛ زیرا پزشکان می‌توانند بر حال کودک نظارت داشته باشند.
درمان غیر‌دارویی
در بیماری کاوازاکی، درمان غیر‌دارویی جایگاهی ندارد.
تغذیه و مکمل
رژیم غذایی
- تغذیۀ مناسب از بدو تولد، فواید بسیاری برای سلامتی دارد؛ ازجمله کاهش خطر بروز بیماری‌های قلبی‌عروقی، دیابت، فشارخون و…
- شیر مادر در ۶ ماه اول پس از تولد و ادامۀ شیردهی تا حداقل ۱۲ماهگی توصیه می‌شود. تغذیه با شیر مادر با کاهش شیوع چاقی و چربی خون در آینده، که دو عامل مهم در افزایش خطر بیماری‌های قلبی‌عروقی هستند، مرتبط است.
- دریافت فیبر از رژیم غذایی توسط غذاهای غنی از فیبر طبیعی مانند میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل توصیه می‌شود.
- مصرف نوشیدنی‌ها و غذاهای حاوی شکر باید کاهش پیدا کنند. در نوزادان ۶ تا ۱۲ ماهه، فقط مصرف آب‌میوۀ ۱۰۰٪ طبیعی مجاز است.
- پزشک در صورت صلاحدید، مصرف لبنیات کم‌چرب را از ۱۲ماهگی توصیه می‌کند.
مکمل‌ها
طبق نظر پزشک ممکن است مکمل‌هایی مثل ویتامین D برای کودکان تجویز شود.
زندگی با بیماری کاوازاکی
خودمراقبتی
اگر کودک با تشخیص بیماری کاوازاکی در بیمارستان بستری شده باشد، چه زمانی ترخیص خواهد شد؟
کودک در صورتی آمادۀ ترخیص است که شرایط زیر را داشته باشد:
- بتواند مایعات بنوشد.
- پذیرش استفاده از داروهای خوراکی را داشته باشد.
- تب یا علائم ناشی از التهاب نداشته باشد.
پس از ترخیص کودک مبتلا به کاوازاکی از بیمارستان، برای پیگیری روند درمان چه توصیه‌ای می‌شود؟
مراجعه به پزشک و پیگیری درمان، از طریق تکرار بررسی‌های آزمایشگاهی و…، تا بهبودی و اتمام دوره درمان کاوازاکی ادامه خواهد داشت. پس از ترخیص، متخصص قلب تکرار دوره‌ای اکوکاردیوگرام را تجویز می‌کند.
نظارت بر مسائل قلبی
اگر فرزند شما علائمی مرتبط با مشکلات قلبی داشته باشد، پزشک برای بررسی سلامت قلب فرزندتان آزمایش‌هایی را در فواصل منظم توصیه می‌کند؛ در مرحلۀ اول، اغلب ۶ تا ۸ هفته پس از شروع بیماری و در مرحلۀ دوم، ۶ ماه پس از شروع آن.
واکسیناسیون
- اطمینان از کامل و به‌روز‌بودن واکسیناسیون کودک، ازجمله واکسن آنفولانزا و واریسلا، به‌ویژه هنگامی که کودک تحت درمان با آسپرین است، اهمیت دارد. کودکانی که در زمان درمان با آسپرین به یک بیماری ویروسی مبتلا می‌شوند، در معرض خطر هرچند اندک برای ابتلا به سندرم ری ( بیماری شدید با التهاب کبد و مغز) هستند.
- تزریق واکسن‌های حاوی ویروس ضعیف‌شده شامل واکسن‌های سرخک، اوریون، سرخجه، واریسلا و واکسن آنفلوانزا را باید حداقل تا ۱۱ ماه پس از دریافت IVIG به تعویق انداخت؛ زیرا IVIG می‌تواند در توانایی بدن برای ایجاد آنتی‌بادی علیه این ویروس‌ها تداخل ایجاد کند.
- متخصص قلب در صورت مشاهدۀ اختلال در اکوکاردیوگرام کودک، برای برخی از فعالیت‌ها محدودیت ایجاد می‌کند.
داروها
- آسپرین (ASA)
- ایمونوگلوبولین وریدی (IVIG)
