اطلاعات عمومی
بیماری کاوازاکی چیست؟
بیماری کاوازاکی یکی از علل غیرشایع اما مهم تب در کودکان است. این بیماری اغلب در کودکان و در سنین ۶ماه تا ۵ سال دیده می‌شود. بیماری کاوازاکی نوعی واسکولیت یا اختلال التهاب عروق خونی است. مهم‌ترین عروق خونی که در این بیماری درگیر می‌شوند، عروق قلب هستند؛ به‌ویژه شریان‌های کرونری که خون قلب را تأمین می‌کنند.
عوامل مؤثر در ابتلا
علت بروز بیماری کاوازاکی مشخص نیست.ممکن است بیماری کاوازاکی به‌دنبال یک عفونت باکتریایی یا ویروسی ایجاد شود. همچنین، این احتمال وجود دارد که کاوازاکی با برخی عوامل محیطی مرتبط باشد. احتمالاً برخی ژن‌ها کودک را در معرض ابتلا به بیماری کاوازاکی قرار می‌دهند.
مواردی که باعث افزایش خطر ابتلا به بیماری کاوازاکی در کودکان می‌شوند، عبارت‌اند از:
- سن: کودکان زیر ۵ سال بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری کاوازاکی هستند.
- جنسیت: احتمال ابتلای پسران به این بیماری، کمی بیشتر از دختران است.
در حال حاضر امکان پیشگیری از این بیماری وجود ندارد.
علائم و نشانه‌ها
معمولاً در بیماری کاوازاکی، کودک باید حداقل ۵ روز تب بیش از ۳۹ درجۀ سانتی‌گراد و حداقل ۴ مورد از علائم و نشانه‌های زیر را داشته باشد:
- بثورات پوستی در بخش‌هایی از بدن (شکم، کمر، ناحیه تناسلی و…)
- بزرگ‌شدن غدد لنفاوی گردن
- قرمزی چشم‌ها بدون ترشح غلیظ
- لب‌های قرمز، خشک، ترک‌خورده و زبان بسیار قرمز و متورم (زبان توت‌فرنگی)
- پوست متورم و قرمز در کف دست‌ها و کف پاها و پوسته‌‌پوسته‌‌شدن انگشتان دست و پا.
همۀ علائم کاوازاکی به‌طور هم‌زمان بروز نمی‌کنند.
علائم و نشانه‌های دیگر عبارت‌اند از:
- درد شکم
- اسهال
- تحریک‌پذیری
- درد مفاصل
- استفراغ
بیماری کاوازاکی ممکن است علائمی شبیه به سندرم التهابی چندسیستمی یا سندرم میس (MIS-C) در کودکان ایجاد کند. این سندرم در برخی از کودکان مبتلا به کووید-۱۹ در سراسر جهان رخ داده است. در کودکانی که این علائم را دارند، کووید-۱۹ نیز بررسی می‌شود.
علائم هشدار
اگر تب کودک بیش از ۳ روز طول کشیده است، به پزشک مراجعه شود. درمان بیماری کاوازاکی، طی ۱۰ روز پس از شروع علائم، احتمال آسیب دائمی به عروق کرونر را تا حد زیادی کاهش می‌دهد.
تشخیص
بررسی‌های بالینی
لازمۀ تشخیص بیماری کاوازاکی، وجود تب بدون علت مشخص به‌مدت حداقل ۵ روز، همراه علائمی است که بالاتر در مورد آن‌ها توضیح داده شد. بنابراین، نسبت‌دادن تب به عفونت یا بیماری کاوازاکی، به قضاوت بالینی نیاز دارد.
بررسی‌های آزمایشگاهی
یک ازمایش واحد به منظور تشخیص این بیماری وجود ندارد و پزشک از مجموعه ای از آزمایش ها، معاینات و روش‌های تصویربرداری برای تشخیص این بیماری استفاده می‌کند.
آزمایش خون
آزمایش خون به رد سایر بیماری‌ها و بررسی تعداد سلول‌های خونی کمک می‌کند. بالا‌بودن تعداد گلبول‌های سفید و وجود کم‌خونی و التهاب، از علائم کاوازاکی است.
در بیماری کاوازاکی ممکن است شاهد افزایش مارکرهای التهابی مانند ESR و CRP در خون باشیم.
بررسی‌های تصویربرداری
اکوکاردیوگرافی
اکوکاردیوگرافی از امواج فراصوت استفاده و با کمک تصاویر ایجاد‌شده، ساختار قلب را بررسی می‌کند. اکوکاردیوگرافی به شناسایی مشکلات عروق کرونر نیز کمک می‌کند. اکوکاردیوگرافی در تشخیص بیماری کاوازاکی بسیار دقیق و حساس است.
الکتروکاردیوگرام (نوار قلب)
در این فرایند، الکترودهایی به پوست متصل می‌شوند و به کمک آن‌ها، امواج الکتریکی ناشی از ضربان قلب اندازه‌گیری می‌شود. بیماری کاوازاکی ممکن است باعث اختلال در ریتم قلب شود.
درمان
درمان دارویی
- بهترین رژیم درمانی در این کودکان ایمونوگلوبولین وریدی یا IVIG است. ایمونوگلوبولین‌ها، پروتئین‌های موجود در خون انسان هستند که پس از طی کردن فرآیندهای مختلفی خالص شده و مقادیر مشخیص آن‌ها تحت عنوان IVIG مورد مصرف قرار می‌گیرد.
- معمولاً برای کودکان مبتلا به کاوازاکی آسپرین تجویز می‌شود. به‌طور معمول نباید به کودکان آسپرین داد، اما کاوازاکی یک استثنای نادر در این قاعده است. دوز دریافتی آسپرین در شروع درمان بالا است و بنابراین تجویز این دارو برای کودکان مبتلا به بیماری کاوازاکی تنها باید تحت نظارت پزشک انجام شود.
به دلیل خطر بروز عوارض جدی، درمان اولیۀ بیماری کاوازاکی معمولاً در بیمارستان انجام می‌شود؛ زیرا پزشکان می‌توانند بر حال کودک نظارت داشته باشند.
درمان غیر‌دارویی
در بیماری کاوازاکی، درمان غیر‌دارویی مانند جراحی جایگاهی ندارد. تنها ممکن است در کودکانی که عروق قلب آن‌ها به شدت تحت تاثیر بیماری قرار گرفته است برخی جراحی‌ها انجام شود.
تغذیه و مکمل
رژیم غذایی
- تغذیۀ مناسب از بدو تولد، فواید بسیاری برای سلامتی دارد؛ ازجمله کاهش خطر بروز بیماری‌های قلبی‌عروقی، دیابت، فشارخون و…
- شیر مادر در ۶ ماه اول پس از تولد و ادامۀ شیردهی تا حداقل ۱۲ماهگی توصیه می‌شود. تغذیه با شیر مادر با کاهش شیوع چاقی و چربی خون در آینده، که دو عامل مهم در افزایش خطر بیماری‌های قلبی‌عروقی هستند، همراه است.
- دریافت فیبر از رژیم غذایی توسط غذاهای غنی از فیبر طبیعی مانند میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل توصیه می‌شود.
- مصرف نوشیدنی‌ها و غذاهای حاوی شکر باید کاهش پیدا کنند. در نوزادان ۶ تا ۱۲ ماهه، فقط مصرف آب‌میوۀ ۱۰۰٪ طبیعی مجاز است.
مکمل‌ها
استفاده از مکمل‌های غذایی و رژیمی در کنترل این بیماری توصیه نمی‌شود.
زندگی با بیماری کاوازاکی
خودمراقبتی
اگر کودک با تشخیص بیماری کاوازاکی در بیمارستان بستری شده باشد، چه زمانی ترخیص خواهد شد؟
کودک در صورتی آمادۀ ترخیص است که شرایط زیر را داشته باشد:
- بتواند مایعات بنوشد.
- پذیرش استفاده از داروهای خوراکی را داشته باشد.
- تب یا علائم ناشی از التهاب نداشته باشد.
پس از ترخیص کودک مبتلا به کاوازاکی از بیمارستان، برای پیگیری روند درمان چه توصیه‌ای می‌شود؟
مراجعه به پزشک و پیگیری درمان، از طریق تکرار بررسی‌های آزمایشگاهی و… تا بهبودی و اتمام دوره درمان کاوازاکی ادامه خواهد داشت. پس از ترخیص، فوق تخصص قلب کودکان قلب تکرار دوره‌ای اکوکاردیوگرام را تجویز می‌کند.
نظارت بر مسائل قلبی
اگر فرزند شما علائمی مرتبط با مشکلات قلبی داشته باشد، پزشک برای بررسی سلامت قلب فرزندتان آزمایش‌هایی را در فواصل منظم توصیه می‌کند؛ در مرحلۀ اول، اغلب ۶ تا ۸ هفته پس از شروع بیماری و در مرحلۀ دوم، ۶ ماه پس از شروع آن.
واکسیناسیون
- اطمینان از کامل و به‌روز‌بودن واکسیناسیون کودک، ازجمله واکسن آنفولانزا و واریسلا، به‌ویژه هنگامی که کودک تحت درمان با آسپرین است، اهمیت دارد. کودکانی که در زمان درمان با آسپرین به یک بیماری ویروسی مبتلا می‌شوند، در معرض خطر هرچند اندک برای ابتلا به سندرم ری ( بیماری شدید با التهاب کبد و مغز) هستند.
- تزریق واکسن‌های حاوی ویروس ضعیف‌شده شامل واکسن‌های سرخک، اوریون، سرخجه، واریسلا و واکسن آنفلوانزا را باید حداقل تا ۱۱ ماه پس از دریافت IVIG به تعویق انداخت؛ زیرا IVIG می‌تواند در توانایی بدن برای ایجاد آنتی‌بادی علیه این ویروس‌ها تداخل ایجاد کند.
- متخصص قلب در صورت مشاهدۀ اختلال در اکوکاردیوگرام کودک، برای برخی از فعالیت‌های ورزشی کودک را محدود خواهد کرد.
داروها
- آسپرین (ASA)
- ایمونوگلوبولین وریدی (IVIG)
