اطلاعات عمومی
هپاتیت c چیست؟
هپاتیت C یک عفونت ویروسی است که باعث التهاب کبد و حتی گاهی منجر به آسیب جدی به کبد می‌شود. ویروس هپاتیت سی یا همان HCV از طریق خون آلوده به ویروس منتشر می‌شود.
تا همین اواخر، درمان هپاتیت C نیاز به تزریق هفتگی و مصرف انواعی از داروهای خوراکی داشت، به همین دلیل، بسیاری از افراد مبتلا به هپاتیت سی به‌دلیل ابتلا به سایر بیماری‌ها یا عوارض جانبی داروها، نمی‌توانستند از آن‌ها استفاده کنند.
اما امروزه شاهد تغییرات مثبتی در درمان هپاتیت سی هستیم. در حال حاضر، هپاتیت سی مزمن معمولاً با مصرف روزانهٔ داروهای خوراکی به مدت ۲ الی ۶ ماه، قابل درمان است.
با این حال، حدود نیمی از افراد مبتلا به این بیماری، نمی‌دانند که آلوده هستند، به این دلیل که علامتی ندارند. حتی در برخی از افراد، بروز علائم ده‌ها سال طول می‌کشد.
انواع هپاتیت c
دو نوع هپاتیت C وجود دارد:
هپاتیت C حاد
هپاتیت C حاد عفونت کوتاه‌‌مدتی است که در عرض ۶ ماه پس از قرارگرفتن فرد در معرض ویروس رخ می‌دهد. با این حال، حدود ۷۵ الی ۸۵ درصد از افراد مبتلا به نوع حاد، در نهایت به عفونت مزمن مبتلا می‌شوند.
هپاتیت C مزمن
هپاتیت C مزمن بیماری طولانی‌مدتی است که ممکن است در طی زندگی فرد ادامه پیدا کند. این بیماری می‌تواند منجر به سیروز کبدی (بافت اسکار در کبد) و سایر مشکلات جدی مانند نارسایی کبد یا سرطان شود.
عوامل مؤثر در ابتلا
خطر ابتلا به این عفونت در گروه‌های زیر بیشتر است:
- کادر درمان که در معرض خون آلوده قرار گرفته‌اند؛ برای مثال افرادی که با سوزن آلوده به ویروس تماس داشته‌اند.
- افرادی که مواد مخدر تزریق یا استنشاق کرده‌اند.
- مبتلایان به HIV
- افرادی که در محیط غیربهداشتی با استفاده از تجهیزات غیراستریل، خالکوبی یا پیرسینگ کرده‌اند.
- بیمارانی که قبل از سال ۱۹۹۲ فرآوردهٔ خونی دریافت کرده یا پیوند عضو داشته‌اند.
- افرادی که پیش از سال ۱۹۸۷، کنسانتره‌های فاکتور انعقادی دریافت کرده‌اند.
- بیمارانی که برای مدت طولانی تحت درمان با همودیالیز هستند.
- کودکانی که از مادر مبتلا به عفونت هپاتیت سی متولد شده‌اند.
- زندانیان
علائم و نشانه‌ها
عفونت طولانی‌مدت با این ویروس، به‌عنوان هپاتیت سی مزمن شناخته می‌شود. هپاتیت C مزمن معمولاً یک عفونت خاموش در طی سال‌های طولانی است. زمانی که این ویروس به اندازهٔ کافی به کبد آسیب برساند، علائم و نشانه‌های بیماری کبدی ظاهر می‌شوند.
علائم هپاتیت سی عبارتند از:
- بیمار به راحتی خون‌ریزی می‌کند و کبود می‌شود.
- خستگی
- کاهش اشتها
- تغییر رنگ و زردشدن پوست و چشم (یرقان)
- تیره‌شدن رنگ ادرار
- خارش پوست
- تجمع مایع در شکم (آسیت)
- تورم پاها
- کاهش وزن
- گیجی، خواب‌آلودگی و تکلم ناواضح یا لکنت زبان (آنسفالوپاتی کبدی)
- عروق خونی عنکبوتی‌‌شکل روی پوست یا رگ عنکبوتی (آنژیوم عنکبوتی)
تشخیص
بررسی‌های بالینی
پزشک دربارهٔ سوابق پزشکی بیمار سؤال می‌پرسد و معاینهٔ فیزیکی انجام می‌دهد. به‌عنوان بخشی از معاینهٔ فیزیکی، پزشک به‌دنبال علائم آسیب کبدی می‌گردد؛ برای مثال، درد و حساسیت به لمس در ناحیهٔ شکم، تورم در پاها یا مچ پا و تغییر رنگ به‌صورت زرد شدن پوست و سفیدی چشم‌ها.
بررسی‌های آزمایشگاهی
از چندین آزمایش خون برای بررسی این بیماری استفاده می‌شود.
HCV Ab
اولین آزمایش هپاتیت C، آزمایش بررسی آنتی‌بادی هپاتیت سی در خون است. بدن در پاسخ به یک مادهٔ عفونی مانند ویروس، آنتی‌بادی می‌سازد.
RT-PCR
آزمایش خون PCR RNA می‌تواند تعیین کند که آیا خون هنوز به ویروس فعال آلوده است یا خیر. اگر نتیجه مثبت باشد، به این معنی است که فرد در حال حاضر به هپاتیت C مبتلاست. اگر PCR RNA منفی باشد اما آزمایش آنتی‌بادی مثبت باشد، به این معنی است که بیمار در گذشته در معرض ویروس بوده است، اما در حال حاضر این ویروس را ندارد.
بررسی‌های تصویربرداری
الاستوگرافی تشدید مغناطیسی (MRE)
این روش تصویربرداری یک جایگزین غیرتهاجمی برای بیوپسی کبد (به پاراگراف‌های بعدی مراجعه کنید) است. تصویر ایجاد شده توسط MRE به تشخیص ناهنجاری‌های کبدی کمک می‌کند. سفت‌شدن بافت کبد نشان‌دهندهٔ وجود فیبروز در نتیجهٔ هپاتیت C مزمن است.
الاستوگرافی گذرا
الاستوگرافی گذرا یکی دیگر از روش‌های غیرتهاجمی برای بررسی بافت کبد است. الاستوگرافی گذرا نوعی سونوگرافی است که ارتعاشات را به داخل کبد منتقل می‌کند و سرعت پراکندگی آن‌ها را در بافت کبد اندازه‌گیری می‌کند تا میزان سفتی آن را تخمین بزند.
بیوپسی کبد
در بیوپسی کبد، یک سوزن نازک از طریق دیوارهٔ شکم برای برداشتن نمونهٔ کوچکی از بافت کبد برای بررسی بیشتر در آزمایشگاه استفاده می‌شود.
درمان
درمان دارویی
هیچ واکسنی برای این نوع هپاتیت وجود ندارد. هدف از درمان این بیماری، ریشه‌کن‌کردن کامل ویروس از خون و محافظت از کبد در برابر ابتلا به سیروز یا سرطان کبد است.
چندین دارو برای درمان این بیماری وجود دارند. ویروس هپاتیت C دارای شش نوع یا سویه مختلف است . نوع و طول درمان در سویه‌های مختلف، متفاوت است. برخی از سویه‌های هپاتیت به داروهای ضد ویروسی مانند سایر سویه‌ها پاسخ نمی‌دهند.
با توجه به عوارض جانبی داروها و سایر شرایط پزشکی بیمار، برخی از این داروها برای همهٔ بیماران مبتلا به این بیماری مناسب نیست.
هدف از درمان این است که حداقل 12 هفته پس از اتمام درمان، ویروس هپاتیت C در بدن شناسایی نشود.
محققان اخیراً با استفاده از داروهای ضد ویروسی جدید و گاهی اوقات در ترکیب با داروهای موجود، پیشرفت‌های چشمگیری در درمان این بیماری داشته‌اند. در نتیجه، افراد نتایج بهتر، عوارض جانبی کمتر و مدت زمان درمان کوتاه‌تری را تجربه می‌کنند؛ به‌طوری که برخی از آن‌ها به ۸ هفته می‌رسد.
لیست زیر داروهای تأیید‌شده برای درمان عفونت هپاتیت C هستند:
- سوفوسبوویر
- سوفوسبوویر/لدیپاسویر
- داکلاتاسویر
- الباسویر/گرازوپرویر
- سوفوسبوویر/ولپاتاسویر
- ریباویرین
لازم به ذکر است ریباویرین می‌تواند باعث بروز نقص مادرزادی در جنین شود. مردان و زنانی که ریباویرین مصرف می‌کنند، باید در طول درمان و تا شش ماه پس از قطع درمان از دو نوع روش پیشگیری از بارداری استفاده کنند. هنگام استفاده از این داروها، بیماران باید تحت نظر پزشک باشند.
درمان غیردارویی
پیوند کبد
در صورت بروز عوارض جدی ناشی از عفونت مزمن هپاتیت C، پیوند کبد یک گزینهٔ درمانی خواهد بود. در طول پیوند کبد، جراح، کبد آسیب‌دیده را برمی‌دارد و یک کبد سالم جایگزین آن می‌کند. اکثر کبدهای پیوندی، از اهداکنندگان فوت شده هستند؛ اما تعداد کمی از آن‌ها از اهداکنندگان زنده هستند که بخشی از کبد خود را اهدا می‌کنند.
در بیشتر موارد، پیوند کبد به تنهایی این نوع هپاتیت را درمان نمی‌کند. احتمال عود عفونت وجود دارد و درمان با داروهای ضد ویروسی برای جلوگیری از آسیب به کبد پیوندی نیاز است.
تغذیه و مکمل
رژیم غذایی
علیرغم آنچه در اینترنت گفته می‌شود، رژیم غذایی یا برنامهٔ ورزشی خاصی برای بیماران وجود ندارد؛ اما نوع خوراک و میزان تحرک و ورزش در طول روز در میزان سلامتی بیماران مبتلا به هپاتیت C تأثیرگذار است.
رژیم غذایی بیماران هپاتیت C، همان رژیمی است که سایر افراد نیز باید برای سلامتی رعایت کنند. این رژیم غذایی شامل مقدار زیادی میوه و سبزیجات، پروتئین بدون چربی و غلات کامل است. همچنین، باید مصرف غذاهای پرچرب، نمک و شکر را کاهش دهید.
برخی از افراد مبتلا به این بیماری، کاهش اشتها را تجربه می‌کنند. در این شرایط مجبور نیستید یک وعده صبحانه، ناهار و شام حجیم بخورید؛ در عوض، می‌توانید وعده‌های غذایی کوچک‌تر و متعدد در طول روز میل کنید.
مصرف الکل در بیماران مبتلا به هپاتیت C
الکل می‌تواند به کبد آسیب برساند. به همین دلیل، مصرف الکل برای بیماران، به‌ویژه افراد مبتلا به عفونت کبدی مانند هپاتیت سی خطرناک است.
مکمل‌ها
پیش از شروع هرگونه داروی گیاهی یا مکمل‌های ویتامین، با پزشک خود مشورت کنید؛ زیرا برخی از این مکمل‌ها با داروهای تجویز‌شده برای هپاتیت C تداخل دارند یا حتی به کبد آسیب می‌رسانند.
زندگی با هپاتیت C
خودمراقبتی
- این بیماری با سرفه، عطسه یا استفادهٔ مشترک از ظروف غذاخوری منتقل نمی‌شود. بنابراین نیازی نیست که افراد مبتلا به این بیماری، از مدرسه، محل کار یا سایر محیط‌های اجتماعی دور نگه داشته شوند.
- از تجهیزات استریل برای پیرسینگ یا خالکوبی استفاده کنید.
- هنگام دست زدن به خون شخص دیگر، از دستکش استفاده کنید.
- در صورتی که مشکوک به ابتلا به بیماری هپاتیت هستید، پرونده و سوابق پزشکی خود را برای پزشک بازگو کنید؛ به‌خصوص اگر برای اولین بار پس از ابتلا به هپاتیت C به متخصص بیماری‌های کبدی (هپاتولوژیست) مراجعه می‌کنید. اگر پیش از این، بیوپسی کبد و آزمایش انجام داده‌اید، نتایج آزمایش‌ها را هنگام مراجعه همراه خود داشته باشید و به پزشک ارائه دهید.
- اگر مبتلا به عفونت هپاتیت C هستید، از تماس دیگران با خون خود، جلوگیری کنید. هر زخمی که دارید، بپوشانید و تیغ یا مسواک خود را با دیگران به اشتراک نگذارید.
- از اهدای خون، اعضای بدن یا مایع منی خودداری کنید و پزشک و سایر کادر درمان را از ابتلا به این ویروس مطلع کنید. همچنین قبل از رابطهٔ جنسی به همسرتان در مورد عفونت خود بگویید و همیشه هنگام مقاربت جنسی از کاندوم استفاده کنید.
ورزش
ورزش به شما احساس قوی‌تر شدن می‌دهد و همچنین به بهبود افسردگی ناشی از برخی از داروهای هپاتیت کمک می‌کند. یکی از علائم اصلی هپاتیت C، خستگی است. وقتی خسته هستید، فکر می‌کنید که تمرینات ورزشی شما را بیشتر خسته می‌کند. اما درواقع، ورزش به شما کمک می‌کند تا انرژی بیشتری دریافت کنید.
حداقل ۵ روز در هفته به مدت ۳۰ دقیقه در روز ورزش با شدت متوسط داشته باشید. اگر این مقدار برای شما زیاد است، با ۱۰ دقیقه شروع کنید و روز‌به‌روز مدت زمان ورزش را افزایش دهید. پیش از شروع برنامهٔ ورزشی، با پزشک خود مشورت کنید.
هپاتیت C در شیردهی
هیچ مدرک مستندی وجود ندارد که نشان دهد شیردادن جزو راه‌های انتقال هپاتیت سی است؛ بنابراین، این بیماری مانع از شیردهی نیست.
اگر نوک سینه‌های مادر مبتلا به HCV، ترک خورده و خون‌ریزی داشته باشد، می‌تواند به فرزند خود شیر بدهد؟
مطالعات و داده‌های حاصل از آن، برای پاسخ این سؤال کافی نیست. با این حال، ویروس هپاتیت سی توسط خون آلوده منتقل می‌شود. بنابراین، اگر نوک سینه‌های مادر مبتلا به HCV یا هاله اطراف آن ترک خورده و خون‌ریزی داشته باشد، باید شیردهی را به‌صورت موقت متوقف کند.
برای حفظ جریان شیر خود در مدتی که شیر نمی‌دهید، می‌توانید شیر خود را دوشیده و دور بریزید و این کار را تا زمانی که نوک سینه‌ها بهبود یابد، ادامه دهید. هنگامی که نوک سینه‌ها بهبود یافت و خون‌ریزی متوقف شد، مادر مبتلا به هپاتیت C می‌تواند به‌طور کامل شیردهی را از سر بگیرد.
هپاتیت C در بارداری
درمان با داروهای ضد ویروسی در دوران بارداری توصیه نمی‌شود؛ زیرا ایمنی این داروها برای جنین ثابت نشده است. شناسایی افراد باردار مبتلا به هپاتیت C می‌تواند به کنترل شرایط هنگام زایمان و مراقبت از نوزادان در معرض خطر ابتلا کمک کند.
واکسیناسیون
هیچ واکسنی علیه این بیماری وجود ندارد. تنها راه پیشگیری از عفونت، اجتناب از تماس با خون آلوده است.
داروها
- سوفوسبوویر
- ریباویرین
- داکلاتاسویر
بدون دیدگاه