اطلاعات عمومی
IVF چیست؟
IVF یا همان لقاح مصنوعی روشی پیچیده است که از آن برای کمک به باروری و جلوگیری از مشکلات ژنتیکی استفاده می‌شود.
مراحل انجام IVF به چه صورت است؟
در طی IVF، تخمک‌های بالغ از تخمدان‌ها جمع‌آوری شده و توسط اسپرم در محیط آزمایشگاه بارور می‌شوند. سپس تخمک یا تخمک‌های بارور‌شده (جنین) به داخل رحم منتقل می‌شوند.
مراحل IVF چند روز طول می‌کشد؟
یک چرخهٔ کامل IVF حدود ۳ هفته طول می‌کشد. گاهی اوقات مراحل مختلف IVF به بخش‌های مختلفی تقسیم می‌شود و فرایند ممکن است طولانی‌تر شود.
IVF مؤثرترین روش برای کمک به باروری است که آن را می‌توان با استفاده از تخمک و اسپرم خود زوج، یا تخمک، اسپرم یا جنین فرد اهداکننده انجام داد. در برخی موارد، ممکن است از یک رحم جایگزین استفاده شود؛ رحم جایگزین به نفر سومی گفته می‌شود که جنین را داخل رحم او قرار می‌دهند.
درصد موفقیت IVF چقدر است؟
شانس به دنیا آمدن یک نوزاد سالم با استفاده از IVF به عوامل زیادی مثل سن والدین و علت ناباروری بستگی دارد. علاوه‌بر‌این، IVF روشی زمان‌بر، پرهزینه و تهاجمی است. همچنین، اگر بیش از یک جنین به رحم منتقل شود، منجر به بارداری چندقلویی می‌شود.
IVF برای چه افرادی انجام می‌شود؟
بارداری به روش IVF درمانی برای ناباروری یا مشکلات ژنتیکی است. برخی از بیماران می‌توانند برای درمان ناباروری، قبل از اقدام به IVF، گزینه‌های درمانی کم تهاجم را امتحان کنند؛ مانند درمان دارویی ناباروری برای افزایش تولید تخمک‌ها یا لقاح داخل رحمی. لقاح داخل رحمی روشی است که در آن اسپرم در زمان تخمکگذاری مستقیماً در نزدیکی رحم قرار می‌گیرد.
گاهی اوقات IVF به‌عنوان درمان اولیه برای ناباروری در زنان بالای 40 سال توصیه می‌شود. همچنین در صورت وجود برخی از اختلالات، IVF می‌تواند یک گزینه‌ٔ درمانی مناسب باشد. برای مثال، اگر شما یا همسرتان اختلالات زیر را داشته باشید، می‌توانید از روش IVF استفاده کنید:
- آسیب یا انسداد لوله فالوپ: این بیماری بارور‌شدن تخمک یا انتقال جنین به رحم را دشوار می‌کند.
- اختلالات تخمک گذاری: اگر تخمکگذاری کم باشد یا وجود نداشته باشد، تخمک کمتری برای لقاح وجود خواهد داشت.
- اندومتریوز: آندومتریوز زمانی اتفاق می‌افتد که بافتی مشابه پوشش داخلی رحم، خارج از رحم رشد کند. این بیماری اغلب بر عملکرد تخمدان‌ها، رحم و لوله‌های فالوپ تأثیر می‌گذارد.
- فیبروم رحم: فیبروم‌ها تومورهای خوش‌خیم رحم هستند که بیشتر در زنان 30 الی 40 ساله شایع است. فیبروم‌ها می‌توانند در لانه‌گزینی تخمک بارور شده اختلال ایجاد کنند.
- سابقهٔ عقیم‌سازی یا بستن لوله‌ها: در این روش، لوله‌های فالوپ بریده یا مسدود می‌شوند تا به‌طور دائم از بارداری جلوگیری شود. اگر بیمار پس از جراحی بستن لوله‌ها قصد بارداری داشته باشد، IVF جایگزینی مناسب به جای جراحی مجدد است.
- اختلال در تولید یا عملکرد اسپرم: غلظت اسپرم کمتر از حد متوسط، حرکت ضعیف اسپرم یا ناهنجاری در اندازه و شکل اسپرم می‌تواند بارورکردن تخمک را برای اسپرم دشوار کند. اگر اختلالات اسپرم علت ناباروری باشد، مراجعه به متخصص ناباروری برای بررسی مشکلات قابل اصلاح یا بیماری‌های زمینه‌ای توصیه می‌شود.
- اختلال ناباروری بدون یافتن علت مشخص: در این شرایط با وجود ارزیابی علل شایع، هیچ دلیلی برای ناباروری یافت نمی‌شود.
- اختلالات ژنتیکی: افرادی که در معرض خطر انتقال یک اختلال ژنتیکی به فرزندان خود هستند، کاندید مناسبی برای آزمایش ژنتیک پیش از لانه‌گزینی هستند. این روش شامل IVF نیز می‌شود؛ به این صورت که پس از لقاح، تخمک‌های بارور‌شده از نظر مشکلات ژنتیکی خاص غربالگری می‌شوند؛سپس، جنین‌های سالم به رحم منتقل می‌شوند (اگرچه همهٔ مشکلات ژنتیکی را نمی‌توان تشخیص داد).
- حفظ باروری در بیماران مبتلا به سرطان یا سایر بیماری‌ها: درمان سرطان مانند پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی ممکن است به باروری آسیب برساند؛ بنابراین IVF یک روش مناسب برای حفظ باروری در بیمارانی است که کاندید مناسب شروع درمان سرطان هستند. خارج کردن تخمک‌ها از تخمدان و فریز کردن آن‌ها، روشی مناسب برای نگهداری تخمک است. همچنین، می‌توان تخمک‌ها را به‌صورت لقاح یافته برای استفاده در آینده بارور و منجمد کرد.
زنانی که دچار اختلال عملکردی رحم هستند یا بارداری برای آن‌ها خطر جدی سلامتی به‌همراه دارد، می‌توانند از IVF در کنار رحم جایگزین کمک بگیرند. در این حالت، تخمک‌ها با اسپرم بارور می‌شوند، اما جنین در رحم دیگری قرار گرفته و لانه‌گزینی می‌کند.
خطرات IVF
چند‌قلوزایی
اگر بیش از یک جنین به رحم منتقل شود، خطر چندقلویی افزایش می‌یابد. بارداری چندقلویی خطر زایمان زودرس و وزن کم هنگام تولد را افزایش می‌دهد.
زایمان زودرس و وزن کم هنگام تولد
تحقیقات نشان می‌دهد که IVF خطر زایمان زودهنگام یا تولد نوزاد با وزن کم را اندکی افزایش می‌دهد.
سندرم تحریک بیش از حد تخمدان (OHSS)
استفاده از داروهای تزریقی باروری مانند گنادوتروپین جفتی انسانی (HCG) که برای تحریک تخمکگذاری کاربرد دارد، می‌تواند باعث ایجاد سندرم تحریک بیش از حد تخمدان شود، که در آن تخمدان‌ها متورم و دردناک می‌شوند. علائم معمولاً یک هفته ادامه دارد و شامل درد خفیف شکم، نفخ، حالت تهوع، استفراغ و اسهال است. با این حال، اگر باردار شوید، ممکن است علائم تا چند هفته طول بکشد. به‌ندرت، فرم شدیدتری از سندرم تحریک بیش از حد تخمدان ایجاد می‌شود که می‌تواند باعث افزایش وزن ناگهانی و تنگی نفس شود.
سقط جنین
میزان سقط جنین در زنانی که با استفاده از IVF باردار می‌شوند، مشابه زنانی است که به‌طور طبیعی باردار می‌شوند. حدود ۱۵ الی ۲۵ درصد احتمال سقط با افزایش سن مادر افزایش می‌یابد.
عوارض استخراج تخمک
استفاده از سوزن آسپیراسیون برای جمع‌آوری تخمک‌ها می‌تواند باعث بروز عوارضی از جمله خون‌ریزی، عفونت یا آسیب به بافت‌های مجاور مانند روده، مثانه یا عروق خونی شود. همچنین استفاده از داروهای آرام‌بخش یا بیهوشی عمومی، خطراتی به‌همراه دارد.
حاملگی خارج رحمی
حدود ۲ الی ۵ درصد از زنانی که با روش IVF باردار می‌شوند، حاملگی خارج از رحم خواهند داشت. حاملگی خارج رحمی زمانی اتفاق می‌افتد که تخمک بارور‌شده در خارج از رحم، معمولاً در لوله فالوپ، کاشته شود. جنین نمی‌تواند خارج از رحم زنده بماند و در این شرایط هیچ راهی برای ادامهٔ بارداری وجود ندارد.
نقایص هنگام تولد
سن مادر مهم‌ترین عامل خطر در شکل‌گیری نقایص مادرزادی است؛ صرف نظر از اینکه مادر چگونه باردار شده است.
آیا نوزادان مادرانی که با استفاده از روش IVF باردار می‌شوند در معرض خطر بالاتری برای بروز نقایص مادرزادی قرار دارند؟ برای پاسخ به این سوال تحقیقات بیشتری نیاز است.
سرطان
اگرچه برخی از مطالعات گذشته نشان می‌دهد که احتمال ارتباط میان مصرف داروهای تحریک‌کنندهٔ رشد تخمک و ایجاد نوعی تومور تخمدان وجود دارد، مطالعات جدیدتر این یافته‌ها را تأیید نمی‌کنند. به نظر می‌رسد خطر ابتلا به سرطان سینه، اندومتر، دهانه رحم یا تخمدان، پس از IVF افزایش قابل توجهی نداشته باشد.
استرس
استفاده از IVF ممکن است بار مالی، جسمی و روانی برای افراد داشته باشد. حمایت توسط مشاور، خانواده و دوستان می‌تواند به شما و همسرتان در فراز و نشیب‌های درمان ناباروری کمک کند.
آزمایش‌های غربالگری IVF
قبل از شروع IVF، انجام برخی آزمایشات غربالگری را از جمله موارد زیر توصیه می‌شود:
آزمایش ذخیره تخمدان
پزشک برای تعیین کمیت و کیفیت تخمک‌ها، آزمایش غلظت هورمون محرک فولیکول (FSH)، استرادیول (استروژن) و هورمون آنتی مولرین را در چند روز اول چرخه قاعدگی درخواست می‌کند. نتایج این آزمایش، همراه با سونوگرافی از تخمدان‌ها می‌تواند به پیش‌بینی پاسخ تخمدان‌ها به داروهای باروری کمک کند.
آزمایشات تجزیه‌و‌تحلیل مایع منی
آنالیز مایع منی به عنوان بخشی از ارزیابی اولیه باروری یا کمی قبل از شروع IVF انجام می‌شود.
غربالگری از نظر بیماری‌های عفونی
انجام آزمایشات غربالگری برای بیماری‌های عفونی از جمله HIV، توسط زوجین توصیه می‌شود.
تمرین تکنیک انتقال جنین
برای تعیین عمق حفرهٔ رحم و یافتن تکنیک مناسب برای انتقال موفقیت‌آمیز جنین‌ها به رحم، پزشک پیش از جای‌گذاری اصلی، فرایند انتقال جنین را به‌طور ساختگی تمرین می‌کند.
معاینهٔ رحم
پیش از شروع IVF، پزشک پوشش داخلی رحم را بررسی می‌کند. این معاینه می‌تواند شامل هیستروسونوگرافی و سونوگرافی باشد. در هیستروسونوگرافی، مایعی از طریق دهانه رحم به داخل رحم تزریق می‌شود. در برخی از موارد معاینه رحم شامل هیستروسکوپی است. در هیستروسکوپی یک دوربین نازک، منعطف و نورانی (هیستروسکوپ) از طریق واژن و دهانه رحم به داخل رحم وارد می‌شود و امکان معاینه رحم را برای پزشک فراهم می‌سازد.
IVF چگونه انجام می‌شود؟
لقاح مصنوعی شامل چندین مرحله است که در طی چند هفته انجام می‌شود:
- آموزش زوجین در مورد مراحل پیچیده IVF، خطرات و فواید آن و تکنیک‌های تزریق در منزل.
- تحریک تخمدان‌ها برای تولید چندین فولیکول تخمدان که هر کدام حاوی یک تخمک است.
- استخراج تخمک‌ها از تخمدان‌ها و گرفتن نمونه از مایع منی.
- لقاح تخمک با اسپرم و رشد جنین در آزمایشگاه.
- انتقال یک یا چند جنین به داخل رحم.
از‌آنجایی‌که احتمال لانه‌گزینی هر جنین کمتر از ۱۰۰٪ است، اغلب بیش از یک دوره درمان IVF لازم است. متاسفانه برخی از افراد با وجود چندین بار تلاش باردار نمی‌شوند.
تست بارداری پس از لقاح مصنوعی
آزمایش خون
تقریباً دو هفته پس از انتقال جنین، آزمایش خون یا ادرار برای گنادوتروپین جفتی انسان (hCG) (همان هورمونی که حاملگی را نشان می‌دهد)، انجام می‌شود. تست بارداری خانگی به اندازهٔ آزمایش خون برای تشخیص بارداری در مراحل اولیه حساس نیست.
سونوگرافی
اگر سطح hCG همان‌طور که انتظار می‌رود افزایش یابد، سونوگرافی لگن ۳ الی ۴ هفته پس از انتقال انجام می‌شود. در این زمان، معمولاً امکان مشاهدهٔ ساک حاملگی داخل رحم وجود دارد؛ ساک حاملگی یک کیسه پر از مایع و حاوی جنین است.
مراقبت‌های بارداری
در بیشتر موارد، مراقبت‌های دوران بارداری از هفته ۶ الی ۱۰ بارداری شروع می‌شود. در این زمان، مراجعهٔ منظم به پزشک توصیه می‌شود. مراجعهٔ منظم به متخصص زنان و زایمان این اجازه را می‌دهد تا سلامت مادر و نوزاد را زیر نظر داشته باشد و به سؤالات پاسخ دهد.
عوامل مؤثر در شانس تولد نوزاد سالم پس از IVF
شانس تولد نوزاد سالم پس از IVF به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ از جمله:
سن مادر
هر‌چه سن مادر کمتر باشد، احتمال بارداری و به دنیا آوردن نوزاد سالم در طی IVF بیشتر می‌شود. توصیه می‌شود زنان 41 ساله و بالاتر، از تخمک‌های اهداکنندگان جوان‌تر در طول IVF استفاده کنند تا شانس موفقیت را افزایش دهند.
وضعیت جنین
انتقال جنین‌هایی که رشد بیشتری یافته‌اند، در مقایسه با جنین‌های کوچکتر (در روز دوم یا سوم پس از لقاح) با نرخ حاملگی بالاتری همراه است. با این حال، همهٔ جنین‌ها در فرایند رشد زنده نمی‌مانند.
سابقهٔ باروری
احتمال بارداری در زنانی که قبلا زایمان کرده‌اند، بیشتر از زنانی است که هرگز زایمان نکرده‌اند. میزان موفقیت در زنانی که قبلاً چندین‌بار از IVF استفاده کرده‌اند اما باردار نشده‌اند، کمتر است.
علت ناباروری
ذخیرهٔ تخمک خوب، شانس بارداری با IVF را افزایش می‌دهد. زنانی که اندومتریوز شدید دارند، نسبت به زنانی که علت مشخصی برای ناباروری ندارند، احتمال کمتری برای بارداری با IVF دارند.
سبک زندگی
زنانی که سیگار می‌کشند، معمولاً تخمک‌های کمتری در طی IVF استخراج می‌کنند و احتمال سقط در آن‌ها بالاتر است. استعمال سیگار شانس موفقیت IVF را تا ۵۰٪ کاهش می‌دهد. چاقی نیز شانس بارداری را کاهش می‌دهد. مصرف الکل، مواد مخدر، کافئین بیش از حد و برخی داروها نیز می‌تواند مضر باشد.
بدون دیدگاه