عوارض متفورمین برای شما تازگی نخواهد داشت البته اگر برای مداوای دیابت نوع ۲ از این دارو استفاده کرده باشید؛ ناراحتی معده، اسهال، دردهای عضلانی و خستگی از عوارض قرص متفورمین (گلوکوفاژ) به شمار می‌روند. اگر برای کاهش وزن و لاغری دردسر کشیده باشید، احتمالاً با روی باز از رویارویی با عوارض متفورمین استقبال کنید.
اگرچه داروی متفورمین برای لاغری تولید نشده است اما پژوهش‌ها حاکی از تأثیر مصرف متفورمین برای لاغری هستند. درمان دارویی چاقی مفرط قبلاً مورد بررسی قرار گرفته است اما موضوع مصرف متفورمین برای لاغری همچنان نیازمند مطالعات بیش‌تر است.
ممکن است پزشک معالج، متفورمین را به عنوان درمان اولیهٔ دیابت نوع ۲ پیشنهاد دهد. مطالعات نشان می‌دهد که متفورمین به تنظیم قند خون کمک می‌کند و بنابراین انسولینی مصرف می‌شود که خود بدن ترشح می‌کند. در ضمن، در حالی که بعضی از داروهای دیابت باعث افزایش وزن می‌شوند، مصرف متفورمین در بسیاری از افراد با تجربهٔ کاهش وزن همراه بوده است.
کاهش وزن ناشی از مصرف متفورمین از بروز دیابت نوع ۲ در افراد دارای اضافه‌وزن پیشگیری می‌کند که در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند. از این رو، مصرف متفورمین برای لاغری موضوع مهمی محسوب می‌شود که باید در نظر گرفت.
پزشکان معمولاً متفورمین را برای درمان دیابت نوع ۱ تجویز نمی‌کنند؛ سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) هم مصرف داروی نام‌برده را در این مورد تأیید نکرده است. با این حال، گاهی از متفورمین در درمان سندروم تخمدان پلی‌کیستیک استفاده می‌شود که به طور مشابه مورد تأیید این سازمان نیست.
با وجود آن‌که تجویز متفورمین برای لاغری هم برای درمان افراد چاق مورد تأیید FDA نیست اما نتايج عملی کاهش وزن هنگام مصرف این دارو جای بحث دارند.
متفورمین برای لاغری
آیا مصرف متفورمین به کاهش وزن کمک می‌کند؟ متفورمین به کاهش وزن در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ کمک می‌کند اما این تنها فایدهٔ این دارو نیست. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که متفورمین برای لاغری در افراد چاق یا دارای اضافه‌وزن هم که دچار مقاومت به انسولین هستند، تأثیر می‌گذارد.
البته با وجود شواهد قابل توجه، پزشکان و دانشمندان دربارهٔ چگونگی کاهش وزن ناشی از مصرف متفورمین اطمینان کامل ندارند. برخی دانشمندان تصور می‌کنند متفورمین، اشتها را کاهش می‌دهد و سایرین هم بر این باورند که روند چربی‌سوزی و ذخیرهٔ چربی در بدن با مصرف این دارو تغییر می‌کند.
پزشکان به افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ یا پیش‌دیابت توصیه می‌کنند که در کنار مصرف متفورمین و داروهای دیگر، رژیم غذایی و سبک زندگی خود را هم اصلاح کنند. اگر این توصیه را آویزهٔ گوش کنیم، احتمالًا خیلی از تغییرات در سبک زندگی و رژیم غذایی به کاهش وزن منجر خواهد شد.
در صورتی که تحت درمان با متفورمین هستید اما برای ارتقای سلامت تلاش‌های دیگری نمی‌کنید، ممکن است متفورمین برای کاهش وزنتان کافی نباشد. اگر این فرآوردهٔ دارویی را مصرف می‌کنید و می‌خواهید وزن خود را کاهش دهید، باید پیروی از رژیم غذایی سرشار از مواد مغذی اما کم‌کالری را همراه با ورزش منظم در برنامهٔ خود قرار دهید. وقتی سبک زندگی روزمرهٔ افراد سالم نباشد، احتمالاً تجربه کاهش وزن با متفورمین محقق نشود.
معرفی متفورمین
یکی از رایج‌ترین و اولین داروها که برای درمان دیابت نوع ۲ تجویز می‌شود، متفورمین (گلوکوفاژ) است.
متفورمین چیست و برای درمان چه مواردی تجویز می‌شود؟
متفورمین یکی از داروهای شناخته‌شده و مورد تأیید FDA برای درمان قند خون بالا (هایپرگلیسمی) در مبتلایان به دیابت نوع ۲ به شمار می‌رود.
مکانیسم اولیهٔ دارو برای درمان دیابت ۲ کاهش میزان گلوکزی است که کبد تولید می‌کند. متفورمین به عضلات کمک می‌کند تا گلوکز را بهینه‌تر مصرف کنند و بنابراین کارکردهای هورمون انسولین هم بهبود می‌یابد.
درست است که درمانی قطعی برای دیابت نوع ۲ کشف نشده است اما مصرف داروهای مناسب و ارتقا سلامت در سبک زندگی می‌تواند سطوح قند خون را ثابت نگه دارد و حتی گاهی بیماری فروکش کند. هدف همهٔ روش‌های درمان این بیماری دست‌یابی به همین هدف است.
با کاهش قندخون خطر احتمالی بروز برخی مشکلات آتی مانند موارد زیر هم کاهش خواهد داشت:
- افزایش سطح قند خون
- بیماری‌های قلبی
- مشکلات کلیوی
- آسیب به اعصاب
- آسیب به چشم
عملکرد متفورمین چگونه است؟
جذب داروی نام‌برده در معده شروع می‌شود. به گفتهٔ برخی کارشناسان، متفورمین، تعادل باکتری طبیعی موجود در دستگاه گوارش را تغییر می‌دهد. بعضی آنزیم‌ها هم فعال می‌شوند که مصرف چربی در بدن را اصلاح می‌کنند.
پژوهشگران همواره در تلاش بوده‌اند تا چگونگی کاهش وزن با متفورمین را کشف کنند. از عوارض جانبی رایج این فرآورده میتوان به مشکلات گوارشی اشاره کرد. از این رو، دو نظریه دربارهٔ کاهش وزن هنگام مصرف متفورمین وجود دارد:
-
نظریهٔ اول
فرد اشتهای خود را از دست می‌دهد و کمتر غذا می‌خورد یا اسهال باعث می‌شود که آب بدن او کاهش یافته و وزن او کمتر شود.
البته اکثر این عوارض جانبی پس از گذشت چند هفته ناپدید می‌شوند اما کاهش وزن مصرف‌کنندگان همچنان ادامه پیدا می‌کند.
-
نظریهٔ دوم
طبق این نظریه که منطقی‌تر به نظر است، متفورمین با تغییر میکروب‌های مفید روده (فلور روده) از گرسنگی فرد می‌کاهد.
متفورمین می‌تواند تولید هورمون لپتین در بدن را افزایش دهد و فرد احساس سیری کند. فرد کمتر غذا می‌خورد زیرا خیلی زیاد گرسنه نیست.
برخلاف رژیم غذایی که با کاهش حجم هر دو تودهٔ عضلانی و چربی در افراد همراه است، هنگام کاهش وزن با مصرف دارو، مقدار زیادی از توده‌های چربی خود را از دست می‌دهید. اندازهٔ دور کمر و نسبت کمر به باسن (دو شاخص درصد چربی بدن) هم در مصرف‌کنندگان متفورمین کمتر می‌شود.
مصرف متفورمین برای کاهش وزن
آیا میتوان برای کاهش وزن از متفورمین استفاده کرد؟ مصرف متفورمین به عنوان داروی کاهش وزن مورد تأیید FDA قرار نگرفته است. البته افراد هنگامی که با اهداف دیگر این دارو را مصرف می‌کنند، ممکن است با عوارض جانبی این دارو مثل کاهش وزن روبه‌رو شوند. چگونگی این فرآیند به طور دقیق مشخص نیست اما متفورمین بر خلاف سایر داروهای دیابت به افزایش وزن منجر نمی‌شود.
کاهش اشتها با مصرف متفورمین
امکان دارد کاهش اشتهای ناشی از مصرف متفورمین باعث شود تا کمتر غذا بخورید. البته همان‌طور که در بالا هم اشاره شد، مکانیسم کاهش اشتها در اثر مصرف متفورمین مشخص نیست.
احتمالاً میکروبیوم‌های روده (تمامی باکتری‌ها، قارچ‌ها و سایر میکروب‌هایی که به‌طور بومی در رودهٔ انسان زندگی می‌کنند) تحت تأثیر متفورمین قرار می‌گیرند و هورمون‌های سیری ترشح می‌شود؛ همچنان که نواحی مغز را که اشتها را کنترل می‌کنند، تغییر می‌دهد.
از طرفی هم، بروز عوارض جانبی منفی متفورمین در برخی افراد شامل نفخ، تهوع و اسهال میل افراد را به خوردن کم می‌کنند.
کاهش وزن با مصرف متفورمین در طولانی‌مدت
پژوهش ۱۵سالهٔ محققان دربارهٔ میزان کاهش وزن در مبتلایان به دیابت حاکی از آن است که مصرف‌کنندگان متفورمین روند کاهش وزن خود را بین سال‌های ششم تا پانزدهم بهتر از کسانی حفظ می‌کنند که بیش از ۵ درصد وزن خود را در همان سال اول از دست می‌دهند. البته ممکن است در صورتی که به سایر رفتارهای مربوط به حفظ سلامت پایبند نباشید، کاهش وزن را تجربه نکنید.
بیش‌ترین کاهش وزن در افرادی رخ می‌دهد که هنگام مصرف متفورمین، رژیم غذایی متعادلی دارند و به طور منظم ورزش می‌کنند. به هر حال کاهش وزن شما تا زمانی ادامه دارد که تحت درمان با این دارو هستید. یعنی به احتمال زیاد با قطع مصرف متفورمین، بازگشت وزن را تجربه خواهید کرد.
ضمناً، حتی در صورتی که مصرف متفورمین را ادامه دهید هم ممکن است وزن شما به طور تدریجی به میزان سابق برگردد.
تجویز متفورمین برای لاغری
آیا پزشک معالج مصرف متفورمین را برای لاغری به شما توصیه می‌کند؟ اگر مبتلایان به دیابت نوع ۲ و یا پیش‌دیابت دچار چاقی یا اضافه‌وزن هم باشند، احتمال دارد پزشک برای کنترل دیابت یا پیشگیری از بروز آن متفورمین تجویز کند.
در واقع، اگر دیابت یا پیش‌دیابت ندارید، پزشک باز هم می‌تواند برای لاغری به شما متفورمین را پیشنهاد دهد اما مجوز ندارد و مورد تأیید FDA نیست که در اصطلاح استفادهٔ بدون مجوز (Off-Label) نامیده می‌شود.
عوارض متفورمین
بعضی از عوارض قرص متفورمین می‌توانند زیان‌بار باشند.
اسیدوز لاکتیک
از عوارض هرچند نادر متفورمین میتوان تجمع خطرناک لاکتیک‌اسید در خون (اسیدوز لاکتیک) را ذکر کرد.
علائم اسیدوز لاکتیک
در صورت بروز هر یک از علائم زیر هنگام درمان با متفورمین، باید بلافاصله در مرکز فوریت‌های پزشکی تحت نظر قرار بگیرید:
- سرگیجه
- ضعف
- خستگی مفرط
- درد عضلانی که معمول یا قابل توضیح نباشد.
- رخوت نامعمول
- شکم‌درد
- سرگیجه
- استفراغ و تهوع
- ضربان قلب کند و غیرقابل پیش بینی
چه کسانی بیش از همه در معرض اسیدوز لاکتیک قرار دارند؟
- مبتلایان به اختلالات کبدی
- سوء مصرف‌کنندگان الکل هنگام درمان با متفورمین
- مبتلایان به اختلالات کلیوی
افت شدید قند خون
یکی از عوارض خطرناک متفورمین، افت شدید قند خون محسوب می‌شود.
خطرات احتمالی ناشی از افت شدید قند خون
احتمال بروز خطرات زیر در صورت افت شدید قند خون وجود دارد:
- تشنج
- آسیب به مغز
- مرگ
درمان افت شدید قند خون
ضروری است درمان افت قند خون فوراً شروع شود تا بعضی عوارض جانبی شدیدتر رخ ندهند. در این وضعیت، دوز مصرفی توصیه‌شدهٔ گلوكز ۱۵ تا ۲۰ گرم است که میتوان آن را با روش‌های مختلف شامل مصرف نوشیدنی‌های شیرین و آب‌نبات تأمین کرد.
علائم قند خون پایین
- گیجی
- سردرد
- ضعف
- لرزش
- احساس گرسنگی
- ضربان قلب بالا
- تعریق
- سرگیجه
دوز مصرف متفورمین برای لاغری
دوز مورد نیاز از متفورمین برای کاهش وزن طبق دستور پزشک مشخص می‌شود. اگر پزشک صلاح بداند تا متفورمین را خارج از دستور تجویز کند، دوز متناسب با شما و وضعیت پزشکی‌تان انتخاب می‌شود. به احتمال زیاد، دوز اولیهٔ شروع دارو پایین است و به تدریج در مدت چند هفته میزان آن افزایش داده شود تا عوارض جانبی کم‌تری بروز کنند.
روند کاهش وزن با متفورمین
آیا روند کاهش وزن هنگام مصرف متفورمین دائمی است؟ اگرچه متفورمین ممکن است به کاهش وزن منجر شود اما میزان لاغری می‌تواند بسیار کمتر از تصورات شما باشد. مطالعات پیشین حاکی از آن است که میزان کاهش وزن پس از یک سال مصرف متفورمین حدود سه کیلوگرم است.
به عبارت دیگر، با پرخوری و سبک زندگی کم‌تحرک و نشسته انتظار تغییر وزن زیادی نداشته باشید.
مصرف متفورمین برای کاهش وزن بدون رفتارهای سالم کارساز نخواهد بود.
توصیه‌های پزشکی برای کاهش وزن
به احتمال زیاد، پزشک معالج شما یکی از این روش‌های مطمئن کاهش وزن را به شما توصیه کند:
- قبل از هر وعدهٔ غذای اصلی، معدهٔ خود را با نوشیدن آب پر کنید تا در کمتر غذا‌خوردن به شما کمک کند.
- از مصرف نوشیدنی‌های شیرین پرهیز کنید.
- هر روز هفته، ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی داشته باشید.
- غذاهای کامل شامل غلات، میوه‌ها و سبزیجات میل کنید.
- تعداد دفعات مصرف غذاهای فرآوری‌شده در وعده‌های اصلی را محدود کنید.
- رژیم غذایی کم‌کربوهیدرات، کم‌چرب و با پروتئین بالا داشته باشید.
- حجم واحدهای غذایی‌تان را کنترل کنید.
متفورمین تنها یکی از راه‌های کنترل قند خون است اما ابتدا باید غذا و سبک زندگی را اصلاح کرد که می‌تواند باعث کاهش قابل توجه سطح قند خون شود. بعضی افراد تحمل مصرف این دارو را ندارند، به همین دلیل مشورت با پزشک معالج در این مورد بسیار حیاتی است.
سخن پایانی
متفورمین می‌تواند وزن افراد را اندکی کاهش دهد، فرقی هم ندارد به دیابت مبتلا باشند یا نباشند. پزشکان در تلاشند تا دلیل کاهش وزن ناشی از مصرف این دارو را کشف کنند. احتمالاً عناصر گوناگونی مانند کاهش اشتهای ناشی از عوارض جانبی منفی متفورمین در این مورد تاثیرگذار هستند.
متفورمین قرار نیست جادویی عمل کند. اصلاح رژیم غذایی و سبک زندگی مهم‌ترین راهکار کاهش وزن برای کنترل دیابت نوع ۲ یا به هر دلیل دیگری است. متفورمین تنها می‌تواند مسیر را هموارتر کند.
فراموش نکنید که FDA مصرف متفورمین را تنها در مبتلایان به دیابت نوع ۲ تأیید کرده است و برای استفاده از داروی نام‌برده در سایر افراد مجوزی وجود ندارد.
در صورت ابتلا به دیابت، باید دربارهٔ کنترل عوارض جانبی متفورمین با کادر درمان مشورت کنید و تحت نظر باشید.
سلام بسیار اطلاعات مفیدوارزشمندی بودوباعث زیاد شدن آگاهیمان شد با تشکر از دست اندرکاران محترم بهجتی