عوامل گوناگونی می‌توانند باعث بروز بی‌خوابی و سایر اختلالات خواب شوند. افسردگی، اضطراب، ترکیبی از این دو و دیگر مشکلات مربوط به سلامت روان دلیل اکثر بی‌خوابی‌های شبانه به شمار می‌روند. وقتی دنبال دارویی طبیعی برای حل این مسئله باشید، احتمالاً به ملاتونین هم بر بخورید. اما آیا مکمل ملاتونین، درمانی پیش پا افتاده برای مشکلات خواب محسوب می‌شود؟ مثلاً مصرف ملاتونین و افسردگی با هم سازگاری دارند؟
ملاتونین یکی از شناخته‌شده‌ترین راه‌های درمان بی‌خوابی برای کسانی است که از مشکلات بی‌خوابی رنج می‌برند. امروزه اشکال مختلف این داروی بدون نسخه (OTC) مثل قرص و آدامس در داروخانه‌ها عرضه می‌شوند و تقریباً هر کسی حتی کودکان هم می‌توانند به آسانی آن را تهیه و مصرف کنند.
البته مصرف ملاتونین در بعضی افراد با بروز برخی عوارض جانبی همراه است. اگر در نظر دارید تا از ملاتونین برای درمان مشکلات خواب استفاده کنید، مقالهٔ حاضر اکسون‌لایف، حاوی اطلاعات مورد نیاز شما دربارهٔ این مکمل است.
ملاتونین چیست؟
هورمون ملاتونین در چرخهٔ خواب و بیداری نقش دارد. هنگام شب سطح ملاتونین در خون به بیش‌ترین میزان خود می‌رسد. بعضی پژوهش‌ها حاکی از اثربخشی مصرف مکمل‌های ملاتونین در درمان اختلالات خواب مانند اختلال تأخیر در فاز خواب هستند. این مکمل‌ها ممکن است تا حدی به تسکین بی‌خوابی و پرواززدگی یا جت‌لگ (برهم‌خوردن نظم خواب در مسافرت‌های طولانی از شرق به غرب و هم‌چنین برعکس) کمک کنند.
البته مصرف ملاتونین در کوتاه‌مدت عموماً بدون عارضه است. برخلاف بسیاری از داروهای خواب، احتمال وابستگی به ملاتونین بسیار اندک است، اثربخشی آن پس از مصرف مکرر کاهش پیدا نمی‌کند.
عوارض جانبی ملاتونین
رایج‌ترین عوارض جانبی مصرف ملاتونین عبارتند از:
- سردرد
- سرگیجه
- تهوع
- خواب‌آلودگی در طول روز
سایر عوارض جانبی کم‌تر شایع مصرف ملاتونین شامل موارد زیر می‌شوند:
- رؤیاهای واضح یا کابوس‌های شبانه
- احساسات افسردگی در کوتاه‌مدت
- معده درد
- اسهال
- یبوست
- کاهش اشتها
- بی‌اختیاری ادرار در شب
- افزایش خطر احتمالی افتادن
- افزایش خطر احتمالی بروز تشنج
- تغییرات خلقی
- کاهش سطح هُشیاری
ملاتونین می‌تواند باعث رخوت و خواب‌آلودگی شود، بنابراین تا پنج ساعت پس از مصرف این مکمل، از رانندگی یا انجام کارهایی که به هشیاری نیاز دارند، خودداری کنید.
تداخل دارویی با مصرف ملاتونین
مصرف ملاتونین با برخی از انواع داروها تداخل دارد، از جمله این داروها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد. البته توصیه می‌شود از پزشک یا دکتر داروساز بخواهید که تداخل داروهای مصرفی شما را با ملاتونین چک کند:
- داروهای رقیق‌کنندهٔ خون
- داروهای ضد تشنج
- داروهای جلوگیری از بارداری
- داروهای کنترل‌کننده فشار خون بالا
- داروهای کنترل کننده قند خون بالا (دیابت)
- داروهای سرکوب‌کنندهٔ سیستم ایمنی بدن
فواید مصرف ملاتونین
ملاتونین می‌تواند به دلایل گوناگونی مصرف شود. افراد برای برطرف‌کردن پرواززدگی، بی‌خوابی، سندروم تأخیر در فاز خواب و هم‌چنین نابینایی از این مکمل استفاده می‌کنند.
ملاتونین و افسردگی فصلی: برخی افراد حتی برای بهبود افسردگی فصلی یا اختلال عاطفی فصلی (SAD) هم این مکمل را مصرف می‌کنند. زمانی که طول روزها و قرار‌گرفتن در برابر نور خورشید کاهش پیدا می‌کند، افسردگی با شدت بیش‌تری به سراغ افراد می‌آید.
آسیب‌های مصرف ملاتونین
ملاتونین و افسردگی
مصرف ملاتونین می‌تواند علائم افسردگی را در برخی افراد تشدید کند. ملاتونین برای خوابیدن مورد استفاده قرار می‌گیرد و می‌تواند سطح انرژی فرد را کاهش دهد. کاهش سطح انرژی هم به بروز احساس افسردگی دامن می‌زند. بنابراین رابطهٔ معناداری می‌تواند میان مصرف ملاتونین و افسردگی وجود داشته باشد.
بنا به گفتهٔ برخی کارشناسان، افزایش مصرف ویتامین دی می‌تواند از عوارض منفی میان مصرف ملاتونین و افسردگی بکاهد. ساده‌ترین و طبیعی‌ترین راه افزایش میزان دریافتی ویتامین دی، قرار‌دادن بدن در معرض نور طبیعی آفتاب (البته با حفظ ایمنی) است. افزایش سطح ویتامین دی می‌تواند روحیهٔ شما را بهبود دهد و خلق پایین ناشی از مصرف مکمل‌های ملاتونین را هم برطرف کند.
البته تجربه نشان می‌دهد که کم‌کردن میزان مصرف ملاتونین هم خالی از لطف نیست! شاید مصرف روزانۀ ملاتونین ضرورت نداشته باشد و اگر احساس می‌کنید که روحیه‌یتان به شدت دچار نوسان شده است، با روان‌پزشک خود دربارهٔ سایر جایگزین‌های طبیعی این مکمل مشورت کنید.
قبل از شروع مصرف مکمل‌های ملاتونین، ابتدا با پزشک معالج خود مشورت کنید، مخصوصاً اگر درگیر بیماری‌های دیگر نیز هستید و یا از سایر داروها مصرف می‌کنید.
مکمل‌های ملاتونین که بدون نیاز به نسخهٔ پزشک خریداری می‌شوند، حاوی مقادیر بسیار متفاوتی از ملاتونین هستند. اگر قصد دارید ملاتونین استفاده کنید، با پزشک معالج خود دربارهٔ مصرف این مکمل مشورت کنید؛ در صورتی که این مکمل برای شرایط شما مناسب بود، از پزشک دربارهٔ دوز و شکل مناسب دارو سؤال کنید.
خاطرنشان می‌شود که مانند سایر مکمل‌ها، ملاتونین هم نباید اولین و تنها گزینهٔ شما برای درمان مشکلات سلامت مانند بی‌خوابی محسوب شود. لازم است مصرف این مکمل با تغییرات در سبک زندگی همراه باشد تا بنیان سلامتی فرد محکم شود. از جمله این تغییرات می‌توان به تغذیهٔ خوب، ورزش روزانه، تمرینات روزانهٔ ذهن‌آگاهی (تعادل ذهن و بدن)، کیفیت خوب خواب و حفظ روابط اجتماعی اشاره کرد.
