تولد یک نوزاد می‌تواند جرقه‌ای از احساسات خوشایند مثل عشق و علاقه، شادی، هیجان، امید، انگیزه و… را در دل مادران روشن کند.
البته این فقط یک روی سکه است!
گاهی اوقات برخلاف تصور ما، تولد نوزاد جدید، می‌تواند سلامت روان مادران و زنان باردار را به چالش بکشد و با کشاندن آن‌ها به دام افسردگی بعد از زایمان، احساسات متناقضی مثل ناامیدی، ترس، نگرانی، خشم و نفرت، غم، نارضایتی و… را در آن‌ها به وجود بیاورد.
اگر جزو دستهٔ دوم هستید، بدانید که شما تنها نیستید!
افسردگی در دوران بارداری و پس از زایمان اختلال شایع و قابل‌درمانی است که بسیاری از خانم‌های باردار با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
تا انتهای این مقاله با اکسون‌لایف همراه باشید تا انواع، علائم و راه‌های تشخیص و درمان افسردگی پس از زایمان را با هم بررسی کنیم.
انواع اختلالات خلقی بعد از زایمان
به‌طور کلی اختلالات خلقی پس از زایمان، در سه دسته تقسیم می‌شوند:
گرفتگی خلق پس از زایمان (Baby Blues)
حدود ۵۰ الی ۷۵ درصد از مادران پس از زایمان، تجربۀ ناخوشایند گرفتگی خلق را تجربه می‌کنند.
گرفتگی خلق معمولاً خودش را به شکل گریه‌های مکرر و طولانی بدون دلیل مشخص، احساس غم و اندوه و اضطراب نشان می‌دهد.
این علائم معمولاً در هفتۀ اول و روز اول تا چهارم پس از زایمان ظاهر می‌شود و در عرض دو هفته پس از زایمان، کم‌کم بدون درمان بهبود پیدا می‌کند.
حمایت دوستان، خانواده و همسر در این دوران بسیار مهم است.
افسردگی بعد از زایمان
افسردگی بعد از زایمان اختلالی شایع و جدی‌تر از گرفتگی خلق است؛ به‌طوری که از هر هفت مادر، یک نفر به افسردگی پس از زایمان مبتلا می‌شود.
توجه: سابقۀ ابتلا به افسردگی بعد از زایمان، خطر ابتلای به آن در بارداری بعدی را تا ۳۰ درصد افزایش می‌دهد.
از بین علائم افسردگی پس از زایمان، می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- تغییرات خلق‌و‌خو
- گریه‌های مکرر
- خستگی
- احساس گناه
- اضطراب و ناتوانی در مراقبت از فرزند یا خود
شدت این علائم در هر نفر متغیر است و ممکن است در عرض یک هفته پس از زایمان یا به‌تدریج (حتی تا یک سال بعد) ظاهر شود.
روان‌پریشی پس از زایمان
اختلال روان‌پریشی پس از زایمان، اختلالی بسیار شدیدتر از افسردگی پس از زایمان است. این اختلال نسبتاً نادر است و شیوع آن ۱ از هر ۱۰۰۰ مادر است.
علائم روان‌پریشی معمولاً به‌سرعت پس از زایمان ظاهر می‌شوند، شدید هستند و از چند هفته تا چند ماه ادامه پیدا می‌کنند.
علائم این اختلال عبارتند از:
- بی‌قراری شدید
- گیجی
- احساس ناامیدی و شرم
- بی‌خوابی
- بدگمانی یا پارانویا
- هذیان و توهم
- بیش‌فعالی
- شیدایی
روان‌پریشی پس از زایمان، خطر خودکشی و آسیب‌رساندن به نوزاد و فرد (مادر) را بالا می‌برد. درمان این اختلال معمولاً بستری در بیمارستان، روان‌درمانی و درمان دارویی است.
علائم افسردگی
همۀ افراد گاهی اوقات دچار احساسات منفی مثل غم و خشم و… می‌شوند؛ اما وجود این احساسات به این معنی نیست که فرد حتماً افسرده شده است.
افسردگی یک اختلال خلقی جدی است که گذرا نیست و تا هفته‌ها یا ماه‌ها ادامه دارد و زندگی روزمرهٔ فرد را مختل می‌کند.
این را هم بگوییم که علائم افسردگی، دفعات بروز علائم، شدت آن و مدت زمانی که ادامه پیدا می‌کنند در افراد مختلف، متفاوت است.
مثلاً برخی از افراد علائم خفیفی را تجربه می‌کنند و برخی دیگر علائم شدید؛ ولی در کل علائم مشترک و شایع افسردگی عبارتند از:
- احساس غم، اضطراب یا تهی‌بودن طولانی‌مدت
- احساس ناامیدی و بدبینی
- احساس گناه، بی‌ارزشی و درماندگی
- تحریک‌پذیری یا بی‌قراری
- اختلال در تمرکز، یادآوری جزئیات و تصمیم‌گیری
- کاهش انرژی
- اختلال در به‌خواب‌رفتن یا خواب زیاد
- پرخوری یا کاهش اشتها
- افکار خودکشی یا اقدام به خودکشی
- دردهای فیزیکی که علی‌رغم درمان بهبود پیدا نمی‌کنند
علائم افسردگی بعد از زایمان
علائم افسردگی پس از زایمان، تقریباً مشابه سایر علائم افسردگی است و شامل موارد زیر نیز می‌شود:
- گریه‌کردن بیشتر از حد معمول
- احساس خشم
- کناره‌گیری از عزیزان
- احساس دوری از فرزند
- نگرانی یا اضطراب بیش از حد
- افکار آسیب‌رساندن به خود یا فرزند
- شک‌کردن به توانایی خود در مراقبت از کودک
تشخیص
برای تشخیص و افتراق افسردگی پس از زایمان از گرفتگی خلق، پزشک دربارهٔ احساسات، افکار و سلامت روان با شما صحبت می‌کند.
همچنین ممکن است پزشک، شما را از نظر افسردگی و علائم ناشی از آن بررسی کند و یک پرسش‌نامه به شما بدهد. شاید هم در‌صورت نیاز برای رد سایر اختلالات، آزمایشات تکمیلی را تجویز کند.
درمان
درمان افسردگی و مدت‌زمان لازم برای بهبودی، بسته به شدت علائم و نیازهای فردی بیمار، متفاوت است.
توجه: ممکن است در‌صورت ابتلا به بیماری‌های زمینه‌ای مانند کم‌کاری تیروئید، پزشک ابتدا بیماری زمینه‌ای را درمان می‌کند یا شما را به متخصص مربوطه (روانپزشک) ارجاع می‌دهد.
حالا برویم به یک‌سری از سؤالاتی که احتمالاً همین الان برای شما مطرح شده پاسخ بدهیم:
افسردگی پس از زایمان چقدر طول می‌کشد؟
افسردگی می‌تواند حتی تا یک سال پس از زایمان هم ادامه داشته باشد.
شما باید درمورد علائم و انتخاب روش درمانی با پزشک صحبت کنید و احساسات خود را صادقانه بیان کنید تا پزشک با توجه به علائم شما ادامۀ مسیر درمان را تنظیم می‌کند.
چه عواملی خطر ابتلا به افسردگی پس از زایمان را افزایش می‌دهد؟
عوامل خطر برای ابتلا به افسردگی بعد از زایمان عبارتند از:
- سابقۀ ابتلا به افسردگی، افسردگی پس از زایمان و اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی (PMDD) در خود یا خانواده.
- حمایت عاطفی محدود
- تعارض و اختلاف با همسر
- احساسات متناقض درمورد بارداری
- عوارض بارداری مثل زایمان سخت یا زایمان زودرس
- سن کمتر از ۲۰ سال یا تک‌والد بودن
- داشتن نوزاد نیازمند به مراقبت‌های خاص یا نوزادی که زیاد گریه می‌کند
علت افسردگی بعد از زایمان چیست؟
دلیل اول اختلالات هورمونی ناشی از بارداری است.
سطح استروژن و پروژسترون در دوران بارداری ده برابر افزایش یافته و پس از زایمان به‌شدت کاهش می‌یابد. این هورمون‌ها تا سه روز پس از زایمان به سطح قبل از بارداری می‌رسند.
همین بالانس‌نبودن هورمون‌ها می‌تواند به افسردگی پس از زایمان منجر شود؛ البته برای تعیین ارتباط بین کاهش سریع هورمون‌ها پس از زایمان و اختلال افسردگی تحقیقات بیشتری نیاز است.
علاوه بر این تغییرات شیمیایی، تغییرات اجتماعی و روانی مرتبط با به‌دنیا‌آمدن فرزند نیز خطر ابتلا به افسردگی را افزایش می‌دهند. مثل:
- تغییرات فیزیکی بدن
- کمبود خواب
- نگرانی درمورد مراقبت از فرزند
- تغییر در روابط با همسر
آیا افسردگی پس از زایمان بر فرزند تأثیر می‌گذارد؟
بله! افسردگی بعد از زایمان می‌تواند به دلایل زیر بر روی فرزند تأثیر بگذارد:
- مشکل در برقراری ارتباط با کودک و شکل‌گیری ارتباط صمیمانه
- بروز مشکلات رفتاری در کودک یا اختلال در یادگیری
- فراموش‌کردن مراجعه به متخصص اطفال
- اختلال در تغذیه و خواب کودک
- افزایش ریسک ابتلای فرزند به چاقی یا اختلالات رشدی
- بی‌توجهی در مراقبت از کودک و غفلت از بیمار‌شدن فرزند
- بروز اختلال در مهارت‌های اجتماعی کودک
و سؤال آخر:
آیا می‌توان از افسردگی پس از زایمان پیشگیری کرد؟
خیر؛ افسردگی بعد از زایمان به‌طور کامل قابل‌پیشگیری نیست؛ اما می‌توان با آگاهی از علائم هشداردهنده و شناخت عوامل خطر، ریسک ابتلا به این نوع افسردگی را کاهش داد. برای مثال:
- انتظارات خود را درمورد خود و فرزندتان کاهش دهید و واقع‌بین باشید
- ملاقات‌های پس از زایمان را محدود کنید
- برای انجام امور سعی کنید از دیگران کمک بخواهید
- زمانی که کودک شما می‌خوابد، استراحت کنید
- ورزش کنید، به پیاده‌روی بروید و برای استراحت از خانه خارج شوید
- با خانواده و دوستان خود در تماس باشید و خود را منزوی نکنید
- رابطۀ خود را با همسرتان تقویت کنید و برای یکدیگر وقت بگذارید.
و در آخر یادتان باشد که همیشه هم روزهای خوب و هم روزهای بد وجود دارند!
بدون دیدگاه