حفظ سلامت مادران و زنان باردار و توجه به سلامت روان آن‌ها بسیار اهمیت دارد. افسردگی در دوران بارداری و پس از زایمان اختلالی شایع است اما درمان دارد. اگر فکر می‌کنید افسردگی دارید، در اسرع وقت برای درمان آن به روانپزشک مراجعه کنید.
انواع افسردگی بعد از زایمان چیست؟
انواع اختلالات خلقی پس از زایمان عبارتند از:
گرفتگی خلق پس از زایمان (Baby Blues)
- حدود ۵۰ الی ۷۵ درصد از مادران پس از زایمان، گرفتگی خلق را تجربه می‌کنند.
- علائم گرفتگی خلق عبارتند از: ۱-گریه‌های مکرر و طولانی بدون دلیل مشخص؛ ۲-غم و اندوه ۳-اضطراب.
علائم معمولاً هفتۀ اول حدود روز اول تا چهارم پس از زایمان ظاهر می‌شود. گرفتگی خلق تجربۀ ناخوشایندی است، اما معمولاً در عرض دو هفته بدون درمان بهبود پیدا می‌کند. حمایت دوستان، خانواده و همسر در این دوران بسیار مهم است.
افسردگی بعد از زایمان
- افسردگی بعد از زایمان اختلالی جدی‌تر از گرفتگی خلق است. شیوع افسردگی پس از زایمان یک از هر هفت مادر است. سابقۀ ابتلا به افسردگی بعد از زایمان، خطر ابتلای به آن در بارداری بعدی را تا ۳۰ درصد افزایش می‌دهد.
- تغییرات خلق‌و‌خو، گریه‌های مکرر، خستگی، احساس گناه، اضطراب و ناتوانی در مراقبت از فرزند یا خود از علایم افسردگی است. شدت علائم متغیر است و ممکن است در عرض یک هفته پس از زایمان یا به‌تدریج، حتی تا یک سال بعد، ظاهر شود.
- اگرچه علایم افسردگی می‌تواند تا چندین ماه طول بکشد، روان‌درمانی و درمان با داروهای ضد افسردگی بسیار مؤثر است.
روان‌پریشی پس از زایمان
- روان‌پریشی پس از زایمان اختلالی بسیار شدیدتر از افسردگی پس از زایمان است. این اختلال نسبتاً نادر است و شیوع آن ۱ از هر ۱۰۰۰ مادر است.
- علائم معمولاً به‌سرعت پس از زایمان ظاهر می‌شوند، شدید هستند و از چند هفته تا چند ماه ادامه پیدا می‌کنند. علائم این اختلال عبارتند از: ۱-بی‌قراری شدید؛ ۲-گیجی؛ ۳-احساس ناامیدی و شرم؛ ۴-بی‌خوابی؛ ۵-بدگمانی یا پارانویا؛ ۶-هذیان و توهم؛ ۷-بیش‌فعالی؛ ۸-شیدایی.
- روان‌پریشی پس از زایمان یک اورژانس پزشکی است؛ زیرا خطر خودکشی و آسیب‌رساندن به نوزاد وجود دارد. درمان معمولاً شامل بستری در بیمارستان، روان‌درمانی و درمان دارویی است.
علایم افسردگی
همۀ افراد گاهی اوقات احساس غمگینی می‌کنند، اما این احساسات معمولاً در عرض چند روز از بین می‌روند.
علائم افسردگی شدید است و بر زندگی روزمره تأثیر می‌گذارد.
افسردگی یک اختلال خلقی جدی است که تا هفته‌ها یا ماه‌ها ادامه پیدا می‌کند.
افسردگی در افراد مختلف، متفاوت است
برخی از افراد علائم کمی را تجربه می‌کنند و برخی دیگر علائم زیاد. دفعات بروز علائم، شدت آن و مدت زمانی که علائم ادامه پیدا می‌کنند، برای هر فرد متفاوت است. علائم عبارتند از:
- احساس غم، اضطراب یا تهی‌بودن که ماندگار است.
- احساس ناامیدی و بدبینی
- احساس گناه، بی‌ارزشی و درماندگی
- تحریک‌پذیری یا بی‌قراری
- اختلال در تمرکز، یادآوری جزئیات و تصمیم‌گیری
- کاهش انرژی
- اختلال در به‌خواب‌رفتن یا خواب زیاد
- پرخوری یا کاهش اشتها
- افکار خودکشی یا اقدام به خودکشی
- دردهای فیزیکی که علیرغم درمان بهبود پیدا نمی‌کنند.
علائم افسردگی بعد از زایمان
علائم افسردگی پس از زایمان مشابه سایر علائم افسردگی است و شامل موارد زیر نیز می‌شود:
- گریه‌کردن بیشتر از حد معمول
- احساس خشم
- کناره‌گیری از عزیزان
- احساس دوری از فرزند
- نگرانی یا اضطراب بیش از حد
- افکار آسیب‌رساندن به خود یا فرزند
- شک‌کردن به توانایی خود در مراقبت از کودک
افسردگی پس از زایمان چقدر طول می‌کشد؟
افسردگی می‌تواند تا یک سال پس از زایمان ادامه یابد. شما باید در مورد علائم و انتخاب روش درمانی با پزشک صحبت کنید و احساسات خود را صادقانه بیان کنید. آیا نسبت به اوایل احساس بهتری دارید؟ برای پاسخ این سوال به دقت فکر کنید. سپس، پزشک با توجه به علائم شما ادامۀ مسیر درمان را تنظیم می‌کند.
چه عواملی خطر ابتلا به افسردگی پس از زایمان را افزایش می‌دهد؟
عوامل خطر برای ابتلا به افسردگی بعد از زایمان عبارتند از:
- سابقۀ ابتلا به افسردگی، افسردگی پس از زایمان و اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی (PMDD) در خود یا خانواده.
- حمایت عاطفی محدود
- تعارض و اختلاف با همسر
- احساسات متناقض در مورد بارداری
- عوارض بارداری شامل برخی اختلالات، زایمان سخت یا زایمان زودرس
سن کمتر از ۲۰ سال یا تک‌والد بودن - داشتن نوزاد نیازمند به مراقبت‌های خاص یا نوزادی که زیاد گریه می‌کند.
علت افسردگی بعد از زایمان چیست؟
- برای تعیین ارتباط بین کاهش سریع هورمون‌ها پس از زایمان و اختلال افسردگی تحقیقات بیشتری نیاز است. سطح استروژن و پروژسترون در دوران بارداری ده برابر افزایش یافته و پس از زایمان به‌شدت کاهش می‌یابد. این هورمون‌ها تا سه روز پس از زایمان به سطح قبل از بارداری می‌رسند.
- علاوه بر این تغییرات شیمیایی، تغییرات اجتماعی و روانی مرتبط با به‌دنیا‌آمدن فرزند نیز خطر ابتلا به افسردگی را افزایش می‌دهند. این تغییرات عبارتند از: ۱-تغییرات فیزیکی بدن؛ ۲-کمبود خواب؛ ۳-نگرانی در مورد مراقبت از فرزند؛ ۴-تغییر در روابط با همسر.
آیا افسردگی پس از زایمان بر فرزند تأثیر می‌گذارد؟
بله؛ درمان این اختلال بسیار اهمیت دارد؛ زیرا افسردگی بعد از زایمان می‌تواند به علل زیر بر فرزند تأثیر بگذارد:
- مشکل در برقراری ارتباط با کودک و شکل‌گیری ارتباط صمیمانه
- بروز مشکلات رفتاری در کودک یا اختلال در یادگیری
- فراموش‌کردن مراجعه به متخصص اطفال
- اختلال در تغذیه و خواب کودک
- افزایش ریسک ابتلای فرزند به چاقی یا اختلالات رشدی
- بی‌توجهی در مراقبت از کودک و غفلت از بیمار‌شدن فرزند
- بروز اختلال در مهارت‌های اجتماعی کودک
تشخیص
- پزشک برای تشخیص و افتراق افسردگی پس از زایمان از گرفتگی خلق، در مورد احساسات، افکار و سلامت روان با شما صحبت می‌کند. افسردگی بعد از زایمان اختلالی شایع است. علائم خود را با پزشک در میان بگذارید که بتوانید درمان مؤثر را دریافت کنید.
- پزشک شما را از نظر افسردگی و علائم ناشی از آن بررسی می‌کند و یک پرسشنامه به شما می‌دهد. همچنین، در‌صورت نیاز برای رد سایر اختلالات، آزمایشات تکمیلی را تجویز می‌کند.
درمان
درمان افسردگی و مدت لازم برای بهبودی بسته به شدت علائم و نیازهای فردی بیمار، متفاوت است. در‌صورت ابتلا به بیماری‌های زمینه‌ای مانند کم‌کاری تیروئید، پزشک بیماری زمینه‌ای را درمان می‌کند یا شما را به متخصص مربوطه (روانپزشک) ارجاع می‌دهد.
آیا می‌توان از افسردگی پس از زایمان پیشگیری کرد؟
افسردگی بعد از زایمان به‌طور کامل قابل‌پیشگیری نیست. با این حال، آگاهی از علائم هشداردهنده و عوامل خطر بسیار اهمیت دارد. نکات زیر برای پیشگیری از افسردگی پس از زایمان مؤثر است:
- انتظارات خود را در مورد خود و فرزندتان کاهش دهید و واقع‌بین باشید.
- ملاقات‌های پس از زایمان را محدود کنید.
- برای انجام امور سعی کنید از دیگران کمک بخواهید.
- زمانی که کودک شما می‌خوابد، استراحت کنید.
- ورزش کنید. پیاده‌روی کنید و برای استراحت از خانه خارج شوید.
- با خانواده و دوستان خود در تماس باشید و خود را منزوی نکنید.
- رابطۀ خود را با همسرتان تقویت کنید و برای یکدیگر وقت بگذارید.
- یادتان باشد همیشه هم روزهای خوب و هم روزهای بد وجود دارند.
