در بیماری فیبرومیالژیا تغذیه مناسب با مکمل‌های ویتامینی و مواد معدنی می‌تواند منجر به کاهش درد، تقویت سیستم ایمنی و افزایش ذخایر انرژی بدن شود. برای این کار، لازم است یک متخصص تغذیه به‌صورت دقیق شرح حال بیمار را جویا شود و بعد از آن، هرگونه کمبود مواد غذایی را ارزیابی کند.
باتوجه به یافته‌های انجمن ملی تحقیقات فیبرومیالژیا ایالات متحده، وقتی‌که مصرف مواد غذایی مثل شکر تصفیه‌شده، کافئین، الکل، غذاهای سرخ‌شده، گوشت قرمز و غذاهای فراوری‌شده به حداقل برسد یا به‌طورکلی از رژیم غذایی حذف شود، علائم فیبرومیالژیا کاهش پیدا می‌کند.
بایدها و نبایدهای رژیم غذایی در افراد مبتلا به فیبرومیالژیا
رژیم غذایی‌ای که بیشتر افراد از آن پیروی می‌کنند، حاوی بسیاری از مواد غذایی است که باعث افزایش حساسیت عضلات و اختلال سیستم ایمنی بدن می‌شود.
کربوهیدرات و قند با شاخص گلوکز بالا
بسیاری از افرادی که به فیبرومیالژیا مبتلا هستند، به گلوکز تصفیه‌شده (مانند قند و شکر) بسیار حساس‌اند. بسیاری از این افراد برای افزایش سطح انرژی خود، از کربوهیدرات و قند با شاخص گلوکز بالا (هر چقدر این عدد بالاتر باشد، مادهٔ مورد نظر قند بیشتری را در خون آزاد می‌کند و این شاخص از ۱ تا ۱۰۰ درجه‌بندی می‌شود) استفاده می‌کنند.
اگرچه مصرف کربوهیدرات و قند با شاخص گلوکز بالا باعث افزایش انرژی کوتاه‌مدت می‌شود، مصرف طولانی‌مدت آن، با تولید انسولین بیش‌از‌حد در بدن، منجر به کاهش قند خون شده و درنهایت منجر به ترشح هورمون‌های استرس‌زا در بدن می‌شود.
بهتر است افراد مبتلا به فیبرومیالژی از قند و کربوهیدرات با شاخص گلوکز پایین‌تر استفاده کنند. حذف قند تصفیه‌شده از رژیم فیبرومیالژیا این امکان را به بدن می‌دهد تا سطح گلوکز خون را بهتر مدیریت کند.
کافئین
بیش از 75٪ افرادی که به فیبرومیالژیا مبتلا هستند، نوعی از اختلال خواب را تجربه می‌کنند؛ خواب شبانه منجر به ترمیم و بازیابی بدن می‌شود و در افرادی که دردهای مزمن را تجربه می‌کنند مسئله‌ای ضروری است.
فرد مبتلا به فیبرومیالژیا باید از محرک‌هایی مانند کافئین، الکل، شکلات و شکر تصفیه‌شده دوری کند یا مصرف آن‌ها را کاهش دهد؛ زیرا این غذاها می‌توانند با الگوهای خواب طبیعی تداخل داشته باشند و خستگی را افزایش دهند.
سبزیجات برگ سبز
یکی از فرآورد‌ه‌های غذایی که شرایط مطلوبی را برای بدن فراهم می‌کند، سبزیجات با برگ سبز است. سبزیجات با برگ سبز فواید بسیاری برای بدن دارد؛ بنابراین بهتر است تا جایی که می‌توانید از آن‌ها در وعده‌های غذایی خود استفاده کنید. توصیه می‌شود روزانه حداقل پنج وعده سبزیجات مصرف کنید؛ توجه داشته باشید که این سبزیجات نباید سرخ‌شده باشند.
در سبزی‌های برگ‌دار، مواد معدنی و ویتامین‌های مختلف وجود دارد که درد و التهاب را کنترل می‌کند. همچنین فیبر موجود در این سبزی‌ها، کلسترول را کاهش می‌دهد، فشار خون را کنترل می‌کند، سطح گلوکز را متعادل می‌کند و به سلامت دستگاه گوارش کمک می‌کند.
سبزیجات دارای برگ سبز بسته به گیاه مورد نظر، کلسیم، پتاسیم، بتاکاروتن، فولات و ویتامین‌های A ،C ،E و K را برای بدن تأمین می‌کنند.
پروتئین‌ها
پروتئین‌ها نیز حاوی اسیدهای آمینه ضروری هستند که برای سلامت عضلات مهم هستند. برای بهبود عملکرد سیستم عضلانی-اسکلتی بدن و کمک به روند ترمیم آن، مصرف مقادیر کافی پروتئین بدون چربی، پروتئین آب پنیر (پروتئین وی) و کراتین مؤثر است.
غذاهای فراوری‌شده
از مصرف غذاهای فراوری‌شده که مقادیر زیادی چربی‌های اشباع‌شده و هیدروژنه و قندهای تصفیه‌شده دارند، خودداری کرده یا تا جای ممکن، میزان مصرف این مواد را کاهش دهید.
رژیم غذایی حذفی
برای ارزیابی این موضوع که آیا یک غذای خاص باعث بروز یا بدتر شدن علائم می‌شود یا خیر، از یک رژیم غذایی حذفی می‌توان استفاده کرد؛ در این روش، غذاهایی را که ممکن است منجر به تحریک واکنش‌های آلرژیک در بدن شوند، به مدت ده روز از رژیم فیبرومیالژیا حذف می‌کنند.
معمولاً مواد غذایی که در این زمینه می‌توانند مشکل‌ساز باشند، غلات حاوی گلوتن (گندم، چاودار، جو)، محصولات لبنی، تخم مرغ، ذرت، سویا و پنیر سویا، بادام‌زمینی، مرکبات، مخمر، قندهای تصفیه‌شده، کافئین و الکل هستند.
همچنین باید از مصرف غذاهای فراوری‌شده اجتناب شود؛ زیرا این غذاها حاوی افزودنی‌های شیمیایی، نگهدارنده، رنگ‌های مصنوعی و طعم‌دهنده هستند. بعد از آن، هر روز یک غذای خاص به برنامهٔ رژیم فیبرومیالژیا بازگردانده می‌شود تا مشاهده شود آیا علائم عود می‌کنند یا خیر. بعضی اوقات ممکن است این فرایند به تکرار نیاز داشته باشد تا مشخص شود دقیقاً کدام غذاها برای فرد مشکل‌ساز هستند.
به‌طورکلی، رژیم غذایی برای فیبرومیالژیا که در آن میوه و سبزیجات عمدتاً خام یا نیم‌پز به‌همراه گوشت بسیار کم‌چرب (مرغ بدون چربی یا ماهی) مصرف می‌شود، سلامتی را بهبود می‌دهد.
برخی مطالعات بیان می‌کند که یک رژیم غذایی گیاهی و بدون گلوتن، به تسکین درد، بهبود کیفیت خواب و بهبود سلامت کلی در بیماران مبتلا به فیبرومیالژیا کمک می‌کند.
در رژیم‌های ضد التهاب فیبرومیالژیا، مصرف غذاهایی که به‌دلیل استرس اکسیداتیو باعث التهاب می‌شوند، کاهش پیدا کرده و به‌جای آن از غذاهایی استفاده می‌شود که خواص ضد التهابی داشته و تولید رادیکال‌های آزاد را کاهش می‌دهند. این نوع غذاها، سبب فعال‌شدن اکسیداسیون می‌شوند.
نکات لازم برای کاهش علائم بیماری
توصیه می‌شود برای کاهش علائم، نکات زیر را رعایت کنید:
- از بین بردن آلرژن‌های غذایی بالقوه؛ مانند لبنیات، گندم (گلوتن)، ذرت، سویا، نگهدارنده‌ها و افزودنی‌های غذایی
- انجام تست آلرژی برای مشخص کردن میزان تحمل نسبت به مواد غذایی مختلف
- مصرف غذاهای حاوی آنتی‌اکسیدان (میوه‌هایی مثل زغال‌اخته، گیلاس و گوجه‌فرنگی و همچنین سبزیجاتی مانند کلم‌پیچ، اسفناج و فلفل‌دلمه‌ای حاوی آنتی‌اکسیدان هستند)
- اجتناب از مصرف کربوهیدرات تصفیه‌شده مانند نان سفید، شکر و پاستا
- به حداقل رساندن مصرف گوشت قرمز و افزایش مصرف گوشت‌های بدون چربی مثل ماهی، همچنین لوبیا و پنیر سویا برای دریافت پروتئین بیشتر
- مصرف روغن‌های سالم مانند روغن زیتون یا نارگیل
- کاهش مصرف یا حدف محصولاتی مثل کلوچه، بیسکویت، کیک، سیب‌زمینی سرخ‌شده، پیاز حلقه‌ای سرخ‌شده، دونات، غذاهای فراوری‌شده و مارگارین (کره) که حاوی اسیدهای چرب ترانس هستند
- اجتناب از مصرف تنباکو، الکل و کافئین
- محدودیت مصرف غذاهایی که سرشار از قند، نمک و چربی هستند
- نوشیدن روزانه بین 6 تا 8 لیوان آب تصفیه‌شده
نقش آنتی‌اکسیدان‌ها در رژیم فیبرومیالژیا
محققان اولین‌بار زمانی متوجه استرس اکسیداتیو شدند که برخی از ورزشکاران در نتیجهٔ ورزش‌های شدید و طولانی‌مدت، دچار خستگی بیش‌از‌حد و از کار افتادگی شدند. در حالی که هنوز بحث‌هایی در مورد ماهیت دقیق تولید اکسیدان در طول ورزش وجود داشت، دانشمندان به این حقیقت دست یافتند که عضلات اسکلتی، گونه‌هایی از اکسیژن فعال (رادیکال‌های آزاد و پراکسیدها) را در حالت استراحت و در حین ورزش تولید می‌کنند.
تولید این گونه‌های اکسیژن فعال، با افزایش سطح ورزش به‌صورت تصاعدی افزایش می‌یابد. ورزش شدید و طولانی‌مدت می‌تواند منجر به آسیب اکسیداتیو به عضلات در حال انقباض شده و باعث اختلال عملکرد ناشی از اکسیژن شود که در نتیجهٔ آن، ضعف و خستگی عضلانی در ورزشکاران به‌وجود می‌آید.
وقتی افراد ورزش سبک یا متعادل انجام می‌دهند، بدن می‌تواند میزان رادیکال‌های آزاد تولید‌شده را کنترل کند. ولی ورزشکارانی که بیش‌از‌حد تمرین‌های ورزشی انجام می‌دهند، علائم مشابه با بیماران مبتلا به فیبرومیالژیا و سندروم خستگی مزمن را بروز می‌دهند.
در برخی از بیماران مبتلا به فیبرومیالژیا، پس از ورزش حتی ورزش خفیف، علائم بدتر می‌شوند؛ بنابراین احتمال داده می‌شود که مشکل آن‌ها به‌دلیل استرس اکسیداتیو است که همچنین می‌تواند باعث بیماری‌های دژنراتیو شود.
رادیکال‌های آزاد توسط آنتی‌اکسیدان‌ها خنثی می‌شوند و آسیب و التهاب نیز در نتیجهٔ آن کاهش پیدا می‌کند. دریافت آنتی‌اکسیدان به‌صورت روزانه به کاهش علائم فیبرومیالژیا کمک می‌کند. همچنین باید بدانید که کوآنزیم Q10 یک آنتی‌اکسیدان است که به رساندن اکسیژن به سلول‌ها کمک می‌کند.
ACES تراپی
نوعی درمان به نام ACES تراپی وجود دارد که در آن، ترکیبی از دوز روزانهٔ ویتامین‌های A،C و E به‌همراه سلنیوم برای افزایش جذب اکسیژن توسط سلول‌های بدن، مصرف می‌شود. این ترکیب از ویتامین‌های حاوی آنتی‌اکسیدان، از بدن در برابر اثرات مضر رادیکال‌های آزاد محافظت می‌کند؛ به‌ویژه ویتامین E در این درمان مؤثر است که سبب بهبود جریان خون و کاهش دردهای عضلانی می‌شود.
همچنین باید ذکر شود که NAHD (نیکوتین آدنین دی نوکلئوتید هیدروژن) یک آنزیم حاوی آنتی‌اکسیدان موجود در سلول‌های بدن انسان است که تولید انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند دوپامین و نورآدرنالین را تسهیل می‌کند.
معمولاً افرادی که به فیبرومیالژیا مبتلا هستند، سطوح پایینی از انتقال‌دهنده‌های عصبی را در بدن خود دارند. همچنین NAHD می‌تواند تمرکز ذهنی، استقامت بدنی و سطح انرژی کلی را در بدن بهبود دهد.
اسید آلفا لیپوئیک نیز یک آنتی‌اکسیدان است که در بیشتر غذاها وجود دارد؛ اما می‌توانید با خوردن اسفناج، کلم بروکلی و عصاره مخمر این ماده را دریافت کنید. اسید آلفا لیپوئیک به بدن کمک می‌کند تا بهتر از کربوهیدرات‌ها استفاده کرده و به‌طورکلی، تولید انرژی را در بدن افزایش می‌دهد.
مکمل‌های غذایی برای رژیم فیبرومیالژیا
متخصص تغذیه، کمبودهای تغذیه‌ای فرد را بررسی کرده و در صورت نیاز، برای درمان فیبرومیالژیا، رژیم غذایی اصلاح‌شده و استفاده از مکمل را تجویز می‌کند.
منیزیم و اسید‌مالیک
منیزیم و اسید‌مالیک از پیش‌سازهای چرخه کربس به‌شمار می‌روند. چرخه کربس مجموعه‌ای از واکنش‌های شیمیایی برای تولید انرژی سلولی است. کمبود منیزیم هرچقدر هم که خفیف باشد، می‌تواند چرخهٔ اسیدسیتریک را مختل کرده و به تجمع آلومینیوم منجر شود که در نتیجه، اختلالات متابولیک را به‌دنبال خواهد داشت.
دریافت مقادیر کافی منیزیم از رژیم فیبرومیالژیا یا از طریق مکمل‌ها، علائم مربوط به مسمومیت با آلومینیوم را کاهش می‌دهد. همچنین، اسید مالیک به حذف (کلات) آلومینیوم از بدن کمک می‌کند. مصرف مکمل ویتامین B6 نیز به این روند سرعت می‌بخشد.
منگنز
منگنز (Mn) یک عنصر شیمیایی و ماده معدنی کمیاب است که بدن برای تشکیل استخوان، سلامت پوست و گلوکوژنز به آن نیاز دارد. همچنین، منگنز یک کوفاکتور برای آنتی‌اکسیدان سوپروزید دیسموتاز (MnSOD) به‌شمار می‌رود. اکثر مواد غذایی گیاهی، منابعی عالی از منگنز هستند و بالاترین میزان منگنز در میخک، ریحان، فلفل سیاه، اسفناج، جلبک دریایی، کلم‌پیچ، برگ چغندر، پونه کوهی، نعناع فلفلی و دارچین یافت می‌شود.
دریافت منگنز برای افرادی که به فیبرومیالژیا مبتلا هستند، بسیار مهم است. یکی از علائم اصلی در هر دوی این بیماری‌ها، خستگی است. خستگی ممکن است در اثر تغییرات عصبی غدد درون‌ریز وابسته به منگنز به‌وجود آید(به‌ویژه تغییرات عصبی در غدد محور هیپوتالاموس – هیپوفیز).
در پاسخ به ترشح TRH از هيپوتالاموس، TSH از غده هیپوفیز ترشح می‌شود و در اثر ترشح TSH نیز تیروکسین توسط تیروئید تولید می‌شود. به همین دلیل، کمبود متابولیک ناشی از کم‌کاری ثانویه (کمبود تیروکسین)، به دلیل کاهش سطوح منگنز در بدن اتفاق می‌افتد که منجر به بروز خستگی ناتوان‌کنندهٔ چرخه‌ای یا دائمی در افراد می‌شود.
تیامین
تیامین یا ویتامین B1 ماده‌ای ضروری برای متابولیسم مناسب مواد مغذی، به‌ویژه چربی و پروتئین است. به‌دلیل عدم توانایی بدن برای سنتز و ذخیرهٔ کافی تیامین، لازم است این ویتامین را از رژیم فیبرومیالژیا دریافت کنیم. تیامین برای ساخت اسید گاما آمینوبوتیریک (GABA) و انتقال‌دهندهٔ عصبی لازم است.
همچنین، سلول‌ها برای تجزیهٔ قند و اسیدهای آمینه به تیامین نیاز دارند و تیامین نقش مهمی در زنجیرهٔ تنفسی ایفا می‌کند. از علائم کمبود تیامین می‌توان به خستگی، بی‌خوابی، افسردگی، بی‌حسی یا سوزن‌سوزن‌شدن عضلات، اختلال شناختی و متابولیسم ضعیف اشاره کرد.
تحقیقات پزشکی نشان داده است که اکثر علائم فیبرومیالژیا ناشی از کمبود خفیف تیامین به‌دلیل اختلال در انتقال فعال تیامین از خون به میتوکندری یا ناهنجاری‌های آنزیمی است. ممکن است سطح سرمی تیامین و تیامین پیروفسفات (TPP) در بدن طبیعی باشد، ولی کمبود خفیف این ماده داخل سلول، با تشکیل آدنوزین‌تری‌فسفات (ATP) تداخل دارد. ATP ماده‌ای است که هر سلول انسانی برای تولید انرژی از طریق چرخه کربس از آن استفاده می‌کند.
جالب است که مقادیر مختلف تیامین در اکثر مواد غذایی یافت می‌شود. اما وجود مواد غذایی فراوری‌شده در رژیم‌های غذایی معمول غربی، سبب کاهش دریافت تیامین می‌شود. به همین دلیل، حدود 20٪ از افراد نمی‌توانند میزان توصیه‌شدهٔ روزانه از تیامین (1 میلی‌گرم در روز) را دریافت کنند.
از منابع عالی تیامین می‌توان به حبوبات، مخمر، عصاره مخمر، کلم بروکسل، برنج قهوه‌ای، دانه چاودار، دانه جو، جوپرک، نخودفرنگی، اسفناج، کلم، مارچوبه، کلم‌پیچ، سیب‌زمینی، گوشت خوک، جگر و کتان، کنجد و تخمهٔ آفتاب‌گردان اشاره کرد.
اسید چرب امگا 3
روغن گل مغربی، روغن دانه کتان و روغن ماهی، اسید چرب امگا 3 را تأمین می‌کنند. بدن اسید چرب امگا 3 را به پروستاگلاندین تبدیل کرده که التهاب ناشی از فیبرومیالژیا را رفع می‌کند. می‌توانید استفاده از این روغن را در رژیم ضد التهاب فیبرومیالژیا بگنجانید.
همچنین مصرف مکمل کلسیم به‌همراه ویتامین D، باعث سالم نگه داشتن سیستم اسکلتی عضلانی می‌شود که برای پیشگیری از این بیماری مؤثر است.
اس-آدنوزیل متیونین
اس-آدنوزیل متیونین یک مشتق اسیدآمینه است که توسط بدن سنتز می‌شود. این ماده در کاهش درد مؤثر بوده و می‌تواند درد ناشی از فیبرومیالژیا را تسکین دهد. تنها راه برای افزایش میزان SAM-e، مصرف آن به‌صورت مکمل است. زیرا این ماده را نمی‌توان از مصرف مواد غذایی تأمین کرد.
آزمایش‌های بالینی نشان داده است که SAM-e می‌تواند در کاهش تعداد تریگرپوینت‌ها و نواحی درد، کاهش میزان درد و خستگی، همچنین بهبود خلق‌وخوی بیماران فیبرومیالژیا مؤثر واقع شود.
ویتامین B12
تزریق عضلانی ویتامین B12 و سولفات منیزیم، درد، بی‌خوابی و خستگی را کاهش می‌دهد. با استفاده از این روش، درمان بین سه تا شش ماه به طول می‌انجامد و در بیشتر موارد، در این بازهٔ زمانی بیماری عود پیدا می‌کند.
DHEA
DHEA (دهیدرواپی آندروسترون) نوعی هورمون است که توسط غدد فوق‌کلیوی تولید شده و به‌عنوان پیش‌ساز تستوسترون و استروژن عمل می‌کند. این هورمون به تقویت قدرت، ترمیم عضلات، تأمین انرژی، بهبود حافظه، بهبود خلق‌وخو و کند کردن روند پیری کمک می‌کند.
ملاتونین
بیشتر افرادی که مبتلا به فیبرومیالژیا هستند، از مشکلات و اختلالات خواب رنج می‌برند. صرف‌نظر از مدت‌زمان خواب، این افراد در بیشتر مواقع با احساس خستگی از خواب بیدار می‌شوند. همچنین درد و اضطراب نیز می‌تواند اختلالات خواب را بیشتر کند. آزمایش‌های بالینی در این زمینه نشان داده است که در بیشتر موارد، درمان با استفاده از ملاتونین توانسته است الگوهای خواب را در بیماران مبتلا به فیبرومیالژیا بهبود بخشد.
ملاتونین یک هورمون درون‌ریز است که توسط غده صنوبری ترشح می‌شود. این هورمون در انسان و حیوانات مختلف وجود دارد و به آن‌ها این امکان را می‌دهد که بر اساس تغییرات روزانه و فصلی، عملکردهای زیست‌شناختی (بیولوژیکی) مانند بعضی رفتارها یا تولیدمثل را تنظیم کنند. انتشار طبیعی این هورمون در بدن، به قرارگرفتن فرد در معرض تاریکی بستگی دارد.
به این ترتیب، ملاتونین نقش تأثیرگذاری در الگوهای خواب شبانه دارد. این هورمون به‌صورت طبیعی در آناناس، موز، پرتقال، جو دوسر، جو، ذرت شیرین، برنج و گوجه‌فرنگی وجود دارد.
با افزایش سن، میزان تولید ملاتونین در بدن کاهش پیدا می‌کند؛ بنابراین افراد بالای 60 سال که دچار بی‌خوابی رنج هستند، می‌توانند از ملاتونین استفاده کرده و الگوی خواب خود را بهبود دهند.
مکمل پروبیوتیک
مکمل پروبیوتیک (حاوی لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس) نیز برای اطمینان از سلامت دستگاه گوارش و دستگاه ایمنی بدن مورد استفاده قرار می‌گیرد.
هیدروکسی تریپتوفان-۵ (5HTP)
هیدروکسی تریپتوفان-۵ نیز نوعی مکمل غذایی است که به افزایش سطح سروتونین در مغز کمک می‌کند. هیدروکسی تریپتوفان-۵ در حقیقت یک آمینواسید است که برای تولید سروتونین و ملاتونین استفاده می‌شود. این مکمل به افزایش خواب عمیق و کاهش درد در افراد مبتلا به فیبرومیالژیا کمک می‌کند.
همچنین طی مطالعاتی مشخص شد که مصرف هیدروکسی تریپتوفان-۵ می‌تواند بعضی از علائم فیبرومیالژیا مانند افسردگی، اضطراب، اختلال خواب، خستگی، خشکی و گرفتگی صبحگاهی و درد در عضلات را بهبود بخشد.
هیدروکسی تریپتوفان-۵ از تریپتوفان ساخته می‌شود؛ تریپتوفان یک نوع آمینواسید است که می‌توان آن را در بوقلمون، مرغ، شیر، سیب‌زمینی، کدوتنبل، تخمه آفتاب‌گردان، شلغم، سبزیجات پهن‌برگ و جلبک دریایی یافت.
حذف مواد غذایی مشکل‌ساز، می‌تواند به بهبود علائم فیبرومیالژیا کمک زیادی کند. در نتیجهٔ حذف این مواد غذایی، درد، خستگی و علائم تحریک روده (مانند نفخ و یبوست) بهبود پیدا می‌کند. برای اینکه هنگام حذف مواد غذایی مشکل‌ساز، مواد غذایی ضروری را از برنامهٔ رژیم فیبرومیالژیا حذف نکنید، باید با یک متخصص تغذیه مشورت کنید.
بدون دیدگاه