سندروم پیش از قاعدگی (PMS)

اطلاعات عمومی

PMS چیست؟

هنگام سندروم پیش از قاعدگی که به اختصار PMS گفته می‌شود، افراد انواعی از علائم و نشانه‌ها مثل تغییرات خلقی، احساس درد در پستان‌ها، تغییر اشتها، حساسیت پذیری و افسردگی را تجربه می‌کنند. تقریباً از هر 4 زن، 3 نفر انواع نشانه‌های PMS را احساس می‌کنند.

علائم معمولاً در یک الگوی قابل پیش‌بینی تکرار می‌شوند؛ اما تغییرات جسمی و روحی که در PMS تجربه می‌کنید، ممکن است شدت متغیری داشته باشند.

با این حال، نباید اجازه دهید تا این مشکلات کنترل زندگی شما را در دست بگیرند. سبک زندگی و روش‌های درمانی مناسب، می‌توانند به شما در مدیریت علائم و نشانه‌های سندروم پیش از قاعدگی کمک کند.

عوامل مؤثر در ابتلا

اینکه دقیقا چه چیزی موجب ایجاد PMS می‌شود، ناشناخته است. اما می‌توان به چند مورد مختلف در این زمینه اشاره کرد:

تغییرات چرخه‌ای هورمون‌ها

علائم و نشانه‌های PMS با نوسانات هورمونی تغییر می‌کنند و هنگام بارداری یا یائسگی ناپدید می‌شوند.

تغییرات شیمیایی در مغز

نوسانات هورمون سروتونین (ماده‌ای شیمیایی در مغز) که پنداشته می‌شود نقش مهمی در حالات خلقی دارد، می‌تواند شروع کنندۀ علائم PMS باشد. مقدار ناکافی سروتونین ممکن است در افسردگی پیش‌ از قاعدگی و همچنین در خستگی، تغییر اشتها و مشکلات خواب اثرگذار باشد.

افسردگی

برخی زنان مبتلا به PMS شدید، دچار افسردگی هستند ولی از آن بی‌خبرند؛ بااین‌حال، افسردگی به تنهایی نمی‌تواند عامل ایجاد علائم سندروم پیش از قاعدگی باشد.

سن

معمولاً علائم PMS از اواخر دههٔ ۲۰ تا اواسط دههٔ ۳۰ زندگی بیشتر مشاهده می‌شوند.

علائم و نشانه‌ها

فهرست علائم و نشانه‌های احتمالی برای PMS طولانی است؛ اما اکثر زنان تنها تعداد کمی از این علائم را در هر دورۀ قاعدگی تجربه می‌کنند.

علائم و نشانه‌های عاطفی و رفتاری:

• اضطراب
• حالت افسردگی
• گریۀ بیش از حد
• تغییرات خلقی (کج‌خلقی یا عصبی بودن)
• تغییر در اشتها و میل شدید به خوردن غذاهای خاص
• مشکل در خواب رفتن (بی‌خوابی)
• اجتماع گریزی
• ضعف در تمرکز
• تغییر در میل جنسی

علائم و نشانه‌های جسمانی:

• درد در مفاصل یا عضلات
• سردرد
• خستگی
• افزایش وزن ناشی از تجمع مایعات در بدن
• نفخ
• درد و حساسیت در پستان‌‌‌ها
• زیاد شدن جوش‌های پوستی
• یبوست یا اسهال
• ناسازگاری با الکل

درد جسمانی و فشار عاطفی ممکن است زندگی برخی از افراد را تحت تأثیر قرار دهد. فارغ از شدت علائم، در اکثر زنان نشانه‌ها معمولاً ۴ روز پس از شروع دوران قاعدگی از بین خواهند رفت. 

تعداد کمی از زنان علائم PMS را با شدت بیشتری تجربه می‌کنند. این حالت PMS، با نام اختلال ناخوشی پیش از قاعدگی یا PMDD نیز شناخته می‌شود. علائم PMDD شامل افسردگی، تغییرات خلقی، خشم، اضطراب، اختلال تمرکزو تحریک پذیری‌ است.

دریافت مشاورهٔ پزشکی آنلاین

پرسش‌های مرتبط با بیماری خود را می‌توانید از طریق «اپلیکیشن مشاوره آنلاین اکسون» با پزشکان مرتبط، مطرح کنید.

نوبت‌گیری

علائم هشدار

در صورت مشاهدۀ موارد زیر به پزشک خود مراجعه کنید:

• اگر علائم PMS در شما با خوددرمانی بهبود نیافت.
• اگر در پستان‌های خود توده‌ای جدید، غیرعادی و در حال تغییر احساس می‌کنید.
• اگر از نوک پستان‌ها مایعی ترشح می‌شود.
• اگر علائم افسردگی دارید و به‌شدت غمگین هستید، به‌آسانی ناامید می‌شوید، کاهش یا افزایش وزن مشاهده می‌کنید یا مشکلات خواب و خستگی دارید.

تشخیص

بررسی‌های بالینی

هیچ یافتۀ فیزیکی یا آزمایشگاهی وجود ندارد که با استفاده از آن بتوان PMS را تشخیص داد؛ بنابراین اگر یک نشانۀ قابل پیش‌بینی در الگوی پیش‌ از قاعدگی خود داشته باشید، ممکن است پزشکتان آن را به PMS نسبت دهد.

برای کمک به مشخص کردن یک الگو برای دورۀ پیش‌ از قاعدگی، ممکن است پزشک از شما بخواهد تا به‌مدت حداقل دو ماه، علائم و نشانه‌های خود را در یک تقویم یا دفترچه‌ ثبت کنید.

برای این کار لازم است تا روزی که اولین علائم PMS خود را نشان می‌دهند و روزی را که این علائم از بین می‌روند، یادداشت کنید. همچنین مطمئن شوید که روز شروع و پایان قاعدگی خود را علامت زده‌اید.

برخی عارضه‌ها ممکن است علائمی مشابه با علائم PMS مثل سندروم خستگی مزمن، اختلالات تیروئید، اختلالات خلقی مثل افسردگی و اضطراب داشته باشند. در این صورت احتمال دارد پزشک شما برای تشخیص بهتر، آزمایش‌هایی مثل آزمایش عملکرد تیروئید یا آزمایش غربالگری خلق‌وخو را تجویز کند.

بررسی‌های آزمایشگاهی

برخی از تست های ازمایشگاهی مثل بررسی عملکرد غده تیروئید برای رد بیماری هایی که علائم مشابه با PMS دارند ممکن است به‌کار روند.

بررسی‌های تصویر‌برداری

استفاده از روش‌های تصویر‌برداری در تشخیص PMS جایگاهی ندارد.

درمان

برای تعداد زیادی از زنان، تغییر در سبک زندگی می‌تواند در بهبود علائم PMS مؤثر باشد؛ اما بسته به شدت علائمی که دارید، ممکن است پزشک شما یک یا چند دارو را تجویز کند. فراموش نکنید که این داروها بر افراد مختلف، تاثیر یکسانی ندارد.

درمان دارویی

داروهایی که معمولاً برای سندورم پیش از قاعدگی تجویز می شوند، عبارتند از:

دارو‌های ضدافسردگی

داروهای مهارکننده بازجذب سروتونین (SSRI) که مثل فلوکستین، پاروکستین، سرترالین در کاهش علائم خلقی موفق بوده‌اند. SSRIها معمولاً اولین انتخاب برای درمان PMS و PMDD شدید هستند. این داروها عموماً به‌صورت روزانه مصرف می‌شوند؛ اما برای برخی زنان مبتلا به PMS، استفاده از این داروها ممکن است محدود به دوهفتۀ قبل از شروع قاعدگی باشد.

داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)

مصرف این داروها مثل ایبوپروفن ، ناپروکسن، مفنامیک اسید و… در هنگام قاعدگی و یا پیش از شروع آن، می‌تواند احساس درد یا ناراحتی پستان‌ها را بهبود دهد.

 داروهای ادرارآور

اگر ورزش و محدود کردن مصرف نمک برای کنترل وزن، تورم و نفخ PMS کافی نباشد، مصرف قرص‌های ادرارآور (دیورتیک‌ها) می‌تواند به بدنتان کمک کند که مایعات اضافی را از طریق کلیه‌ها دفع کند. اسپیرونولاکتون یک دیورتیک است که می‌تواند به کاهش برخی از علائم PMS کمک کند.

داروهای ضدبارداری هورمونی

این داروها باعث توقف تخمک‌گذاری می‌شوند که ممکن است علائم PMS را کاهش دهد.

داروهای آزادکننده‌ هورمون گونادوتروپین (GnRH)

در زنانی که علائم شدید دارند و به سایر روش‌های درمانی پاسخ نداده‌اند ، درمان با داروهای آزادکننده هورمون گونادوتروپین به‌تنهایی یا همراه با سایر داروها انجام می‌شود.

درمان غیردارویی

درمان غیردارویی در PMS جایگاهی ندارد.

تغذیه و مکمل

رژیم غذایی

با رعایت موارد زیر می‌توانید نشانه‌های PMS خود را کنترل کنید:

مصرف نمک را کاهش دهید

به جای خوردن فست‌فود یا غذاهای فرآوری شده، غذای خانگی میل کنید؛ چون میزان نمک در این غذاها به‌صورت نامحسوسی بالاست. علاوه بر این غذاها، سعی کنید از مصرف غذاهایی مثل گوشت فرآوری شده، غذاهای کنسروی، پیتزا و نان پر از سدیم بپرهیزید. کاهش مصرف نمک برای بیمارانی که دچار ورم یا درد پستان هستند، توصیه می‌شود.

سبزیجات و میوه‌های مختلف بخورید

سبزیجاتی مثل کلم‌پیچ، شلغم و چغندر سرشار از آهن و ویتامین‌های گروه ب هستند که به کاهش احساس خستگی می‌توانند کمک ‌کنند.

زیاد آب بنوشید

نوشیدن آب به میزان کافی را فراموش نکنید. مصرف آب به هضم راحت‌تر غذا کمک می‌کند. همچنین می‌توانید با برش‌های لیمو و خیار، آب خود را طعم‌دار کنید.

کلسیم و لبنیات کم‌چرب بخورید

کلسیم بیشتر در خوراکی‌هایی مثل ماست، شیر، فرآورده‌های سویا و پنیر کم‌چرب می‌تواند در کاهش علائم سندروم پیش از قاعدگی نقش داشته‌ باشد.

ویتامین D کافی دریافت کنید

علاوه بر مکمل‌ها، ویتامین D به طور طبیعی در غذاهایی مثل ماهی و صدف نیز وجود دارد. پژوهشی نشان می‌دهد که افزایش مصرف ویتامین D در رژیم غذایی می‌تواند به کاهش علائم PMS کمک کند.

از آجیل‌ها به عنوان میان‌وعده استفاده کنید

به جای انتخاب یک پاکت چیپس یا یک شکلات، از آجیل خام و بدون نمک به‌عنوان تنقلات استفاده کنید. آجیل سرشار از اسیدهای چرب امگا-3 است و باعث می‌شود تا مدت زمان بیشتری احساس سیری کنید؛ علاوه‌بر‌آن، فواید بسیار زیادی برای قلب نیز دارد.

غذاهای چند کربوهیدراته بخورید

غذاهای چند کربوهیدراته شامل حداقل سه نوع قند هستند و میزان فیبر بالایی دارند. این غذاها به تدریج وارد جریان خون شده و به میزان متعادلی سطح انسولین خون را افزایش می‌دهند. همین موضوع می‌تواند به متعادل سازی خلق‌و‌خوی شما و کنترل اشتها کمک کند. سیب زمینی شیرین، کدو‌ تنبل، عدس، سیب زمینی و جودوسر فرآوری نشده منابع خوبی به عنوان غذاهای چند کربوهیدراته هستند.

غلات سبوس‌دار بخورید

بهتر است غلات فرآوری شده را با غلات کامل مثل نان هفت‌غله، پاستا، غلات صبحانه و برنج قهوه‌ای جایگزین کنید.

الکل مصرف نکنید

مصرف الکل در برنامۀ خواب اختلال ایجاد می‌کند که همین موضوع می‌تواند بر روحیات شما تأثیر منفی بگذارد.

مصرف کافئین را محدود کنید

کافئین بیش از حد می‌تواند خواب را مختل کرده و در ایجاد علائم PMS مؤثر باشد. سعی کنید آخرین فنجان قهوه خود را 4 تا 6 ساعت پیش از به خواب رفتن بنوشید.

مصرف آهن

غذاهای سرشار از آهن مثل گوشت‌ کم چرب را در برنامۀ غذایی خود قرار دهید. لازم است تا قبل و در هنگام قاعدگی، مصرف آهن خود را افزایش دهید تا میزان آهنی که هرماه از دست می‌دهید، جبران شود. داشتن رژیم غذایی سرشار از آهن مثل مصرف گوشت بدون چربی، می‌تواند از ابتلای شما به آنمی (کم خونی) جلوگیری کند. 

با مصرف گوشت قرمز، آهن کافی را از غذای خود دریافت خواهید کرد. اگر خام‌گیاه‌خوار هستید یا به گوشت قرمز علاقه ندارید، با پزشک خود درباره مصرف یک مکمل آهن صحبت کنید.

مکمل

مکمل‌های ویتامینی

کلسیم، منیزیم، ویتامین E و ویتامین B6 می‌توانند سبب کاهش علائم PMS شوند؛ اما درحال حاضر، شواهد و مدارک در این زمینه کامل نیست.

داروهای گیاهی

برخی زنان علت رهایی از علائم PMS را استفاده از گیاهانی مثل جینکو یا زنجبیل روغن گل مغربی می‌دانند؛ درحال حاضر شواهد علمی کمی مبنی بر تأیید این موضوع در دسترس است.

دقت کنید که برخی داروهای گیاهی توسط سازمان غذا و دارو پذیرفته نشده‌اند؛ بنابراین بدون مشورت پزشک از مصرف خودسرانۀ آن‌ها جلوگیری کنید چون ممکن است عوارض جانبی داشته باشند یا در عملکرد داروهای دیگری که مصرف می‌کنید، اختلال ایجاد کنند. برای مثال، گل راعی اثربخشی قرص‌های ضدبارداری را کاهش می‌دهد.

زندگی با PMS

خودمراقبتی

برای بعضی زنان، تغییر در سبک زندگی به کاهش علائم PMS کمک می‌کند. از این تغییرات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• 3 تا 5 بار در هفته ورزش کنید.
• یک رژیم غذایی متعادل داشته باشید. 
• مصرف غلات کامل، سبزیجات و میوه را افزایش دهید؛ اما نمک، شکر، کافئین و الکل را تا حد ممکن کم کنید.
• به میزان کافی خواب و استراحت داشته باشید.
• سیگار نکشید.

ثبت علائم‌تان در یک تقویم یا دفترچه می‌تواند به شناسایی علائمی که بیشتر از همه شما را آزار می‌دهند، کمک کند. این موضوع به شما کمک می‌کند تا متوجه شوید که چه چیزهایی موجب برانگیختگی علائم در شما می‌شوند. همچنین می‌تواند به پزشک‌تان در انتخاب یک روش درمانی مناسب کمک کند. 

مطمئن شوید که در دفترچه یا تقویم خود موارد زیر را یادداشت می‌کنید:

• نوع علائمی که تجربه می‌کنید.
• شدت علائمی که تجربه می‌کنید.
• مدت زمانی که علائم‌تان ادامه پیدا می‌کنند.
• پاسخ علائم‌ درمان‌های انجام شده.
• این علائم در چه زمانی از چرخه بروز می‌کنند.

احتمالاً لازم است تا روش‌های مختلفی را برای درمان PMS امتحان کنید. این روش‌ها ممکن است مؤثر باشند یا هیچ تأثیری نداشته باشند؛ پس فراموش نکنید که ثبت علائم‌، به شما در پیدا کردن درمان‌های مؤثر کمک می‌کند.

ورزش

حداقل 30 دقیقه در بیشتر روزهای هفته را به پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری، شنا یا دیگر فعالیت‌های هوازی اختصاص دهید. تمرین‌های روزانهٔ منظم می‌توانند به بهبود کلی سلامت شما و کاهش اثر برخی علائم خاص PMS مثل کوفتگی و افسردگی کمک کنند.

سلامت روان

در مورد برخی زنان، PMS الگوهای خواب و رفتاری آنان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. سعی کنید در طول ماه به میزان کافی بخوابید و عادات خواب شبانهٔ خود را قبل از شروع به مصرف داروی خواب‌آور تغییر دهید. برای مثال فعالیت‌های آرامش‌بخش انجام دهید یا قبل از خواب به موسیقی آرام‌بخش گوش کنید. برای رهایی از اضطراب و فشار روانی یوگا یا ماساژ می‌تواند کمک کننده باشد.

داروها

• سرترالین 
• فلوکستین
• پاروکستین
• ناپروکسن
• مفنامیک اسید
• ایبوپروفن 
• دروسپیرنون+ اتینیل استرادیول 

 هیچ دارویی را بدون مشورت با پزشک مصرف نکنید.