تغییرات هورمونی مرتبط با افزایش سن در مردان با زنان متفاوت است. آشنایی با علائم، نشانه‌ها و روش‌های درمان این مشکل به درک بهتر آن کمک می‌کند.
بروز این تغییرات طبیعی است؛ اما برخلاف کاهش ناگهانی هورمون تولیدمثل در دوران یائسگی زنانه، کاهش تولید این هورمون در مردان به‌آرامی رخ می‌دهد.
این مقاله اطلاعات لازم را در مورد یائسگی در مردان در اختیار شما قرار می‌دهد.
یائسگی در مردان چیست و این افسانه چقدر حقیقت دارد؟
از عبارت «یائسگی در مردان» برای توصیف کاهش تِستوستِرون مرتبط با افزایش سن استفاده می‌شود؛ اما تغییرات هورمونی مرتبط با افزایش سن در مردان و زنان به‌کلی متفاوت است.
در زنان فرایند تخمک‌گذاری تمام می‌شود و کاهش تولید هورمون‌ها در طول یک دورۀ نسبتاً کوتاه رخ می‌دهد که به آن یائسگی می‌گویند. در مردان کاهش تولید تستوسترون و سایر هورمون‌ها طی چندین سال اتفاق می‌افتد و عواقب آن الزاماً محسوس نیست.
کاهش تدریجی میزان تستوسترون در مردان بیشتر با اصطلاح یائسگی در مردان شناخته می‌شود که معنای درست آن هیپوگنادیسم (کم‌کاری غدد جنسی) دیررس یا کاهش تستوسترون مرتبط با افزایش سن است.
چرا تستوسترون مهم است؟
تستوسترون هورمونی است که در بدن مردان و زنان وجود دارد و تولید آن بیشتر بر عهدۀ بیضه‌ها و تخمدان است. میزان این هورمون به‌صورت طبیعی در پسران و مردان بیشتر است و به عنوان هورمون جنسی اصلی عمل می‌کند. این هورمون نقش‌های بیولوژیک (زیست‌شناختی) زیادی را بر عهده دارد که در ادامه با آن‌ها آشنا می‌شوید:
- رشد آلت تناسلی مردانه و بیضه‌ها؛
- بم شدن صدا در دوران بلوغ؛
- رشد موهای صورت و آلت تناسلی در دوران بلوغ؛
- تنظیم اندازه و قدرت عضلات؛
- تنظیم رشد استخوان‌ها و قدرت آن‌ها؛
- ایجاد و تنظیم میل جنسی (لیبیدو)؛
- فعال‌سازی تولید اسپرم.
چه زمانی میزان تستوسترون در بدن کم می‌شود؟
کمبود تستوسترون زمانی رخ می‌دهد که بدن مردان این هورمون مهم را به اندازه کافی تولید نمی‌کند. این کمبود می‌تواند در هر سنی رخ دهد؛ اما در مردان مسن رایج‌تر است.
برای درک بهتر میزان تأثیر سن بر بروز این مشکل، بد نیست بدانید که کمتر از 10 درصد مردان زیر سن 50 سال کمبود تستوسترون دارند و در مقابل نیمی از مردان بالای 80 سال دچار آن هستند.
علائم یائسگی در مردان چیست؟
گرچه برخی از علائم یائسگی در مردان با علائمی که زنان یائسه تجربه می‌کنند یکی است؛ اما این دو چند تفاوت اساسی دارند. یائسگی در بیشتر زنان ناگهانی رخ می‌دهد و تغییرات بیولوژیک چشمگیری دارد که طی 1 تا 2 سال خودشان را نشان می‌دهند. در حالی‌که در مردان کاهش میزان تستوسترون و شروع علائم مرتبط با آن معمولاً در مدت‌زمان طولانی‌تری اتفاق می‌افتد.
زمانی‌که میزان تستوسترون در بدن مردان کاهش پیدا می‌کند، ممکن است علائم خاصی را تجربه کنند که بعضی از آن‌ها مشابه علائم یائسگی زنانه است.
رایج‌ترین علائم یائسگی در مردان عبارت‌اند از:
- خستگی مفرط؛
- ضعف؛
- فقدان اشتیاق یا انرژی به‌صورت کلی؛
- افسردگی و بدخلقی؛
- کاهش میل جنسی و سایر مشکلات مرتبط با آن؛
- اختلال در تمرکز و حافظۀ کوتاه‌مدت؛
- کاهش تودۀ عضلات؛
- افزایش چربی بدن؛
- اختلال خواب (بی‌خوابی).
گرچه با افزایش سن در مردان کاهش تولید تستوسترون طبیعی است؛ اما آن‌ها در دوران سی و چهل‌سالگی خود به‌ندرت متوجه تغییرات ناشی از آن می‌شوند. علائم یائسگی در مردان بیشتر در اواخر دوران چهل‌سالگی و اوایل پنجاه‌سالگی خود را نشان می‌دهند.
چه زمانی باید میزان تستوسترون بدن شما بررسی شود؟
در صورتی‌که علائم کمبود تستوسترون را داشته باشید، امکان دارد پزشک خودتان یا پزشکان دیگر دستور انجام آزمایش خون را بدهند. انجمن اورولوژی آمریکا توصیه می‌کند مردانی که شرایط زیر را دارند هم آزمایش تستوسترون بدهند:
- ابتلا به دیابت؛
- سابقۀ کم‌خونی با علت نامشخص؛
- کاهش تراکم استخوان؛
- اختلال عملکرد غده هیپوفیز؛
- سابقۀ شیمی‌درمانی.
پیش از تشخیص و درمان یائسگی در مردان، باید سطح دقیق تستوسترون در بدن به وسیلۀ چند بار بررسی در روزهای متفاوت تأیید شود؛ چون میزان این هورمون در طول روز نوسان دارد. همچنین بعضی از پزشکان ترجیح می‌دهند که آزمایش تستوسترون صبح‌ها انجام شود؛ چراکه سطح این هورمون حدود 30 دقیقه بعد از بیدار شدن در پایدارترین حالت خود قرار دارد.
درمان‌های توصیه‌شده برای مردان مسن دارای کمبود تستوسترون چیست؟
پس از تأیید بروز یائسگی در مردان، در اولین قدم توصیه می‌شود که فرد سبک زندگی خود را تغییر دهد. مثلاً رژیم غذایی سالم‌تری را در پیش بگیرد، بیشتر ورزش کند و کیفیت خواب خود را بالا ببرد. اغلب اصلاح چنین مواردی منجر به حذف علائم کمبود تستوسترون می‌شود و حتی ممکن است میزان این هورمون را در خون افزایش دهد.
کاهش کیفیت خواب (مخصوصاً اگر ناشی از وقفۀ تنفسی در خواب باشد) اغلب با تستوسترون پایین همراه است و در صورتی‌که بیمار دارای تستوسترون پایین مشکل خروپف مزمن هم داشته باشد که فرد را چندین بار در طول شب بیدار کند، پزشک او را به متخصص خواب ارجاع می‌دهد؛ چون وقفه تنفسی (آپنه) خواب منجر به بروز مشکلات سلامتی دیگر هم می‌شود.
درصورتی‌که تغییر سبک زندگی جواب ندهد، پزشک درمان جایگزینی تستوسترون را پیشنهاد می‌کند.
مراجع مختلف تستوسترون درمانی را برای مردانی که کمبود تستوسترون ناشی از افزایش سن دارند توصیه کرده‌اند. کالج آمریکایی پزشکان در سال 2020 توصیه کرد که پزشکان پس از توضیح مزایا و خطرات تستوسترون درمانی برای مردانی که اختلال عملکرد جنسی دارند و می‌خواهند آن را بهبود بدهند، انجام دهند. در سال 2018 هم انجمن غدد درون‌ریز آمریکا این درمان را برای مردانی که علائم و نشانه‌های کمبود تستوسترون ناشی از افزایش سن دارند، توصیه کرد.
حتی بعضی از متخصصین این درمان را برای مردانی که کاهش تستوسترون ناشی از افزایش سن در آن‌ها علامت و نشانه ندارد هم توصیه کرده‌اند.
اگر بخواهید تستوسترون درمانی را شروع کنید، پزشک در مورد راه‌های مختلف تزریق تستوسترون، سطوح هدف و آزمایش‌های تکمیلی برایتان توضیح می‌دهد.
ریسک‌ها و خطرات درمان جایگزینی تستوسترون چیست؟
این درمان علائم و نشانه‌های آزاردهندۀ کمبود تستوسترون در برخی از مردان را تسکین می‌دهد.
گرچه این ادعا به تحقیقات بیشتر برای اثبات نیاز دارد؛ اما گفته می‌شود که تستوسترون درمانی ممکن است منجر به تحریک رشد سرطانی (متاستاتیک) پروستات و سرطان سینه شود. همچنین ممکن است این درمان ریسک سکتۀ قلبی و مغزی را افزایش دهد و در تشکیل لخته‌های خونی در رگ ها نقش داشته باشد.
اگر شرایط زیر را داشته باشید؛ احتمالاً پزشک تستوسترون درمانی را برای شما توصیه نمی‌کند:
- ابتلا به سرطان سینه یا پروستات؛
- آپنۀ تنفسی شدید، مسدودکننده و درمان نشده؛
- نارسایی قلبی کنترل‌نشده یا ترومبوفیلی؛
- سکتۀ قلبی یا مغزی در چند وقت اخیر.
اگر فکر می‌کنید کمبود تستوسترون دارید، در مورد علائم و نشانه‌های آن، آزمایش‌ها و گزینه‌های درمانی احتمالی با پزشک مشورت کنید تا به ارزیابی درستی از مزایا و معایب درمان‌های یائسگی در مردان برسید.
مزایای درمان جایگزینی تستوسترون چیست؟
درمان جایگزینی تستوسترون اغلب برای کاهش و کنترل یائسگی در مردان مؤثر واقع می‌شود و روش‌های مختلفی دارد که در فهرست زیر با آن‌ها آشنا می‌شوید:
- تزریق توسط خود بیمار؛
- ژل‌های موضعی؛
- قرص؛
- اسپری بینی؛
- قرص‌های (کروی شکل) کوچکی که زیر پوست مفصل ران قرار می‌گیرند و طی یک دورۀ 3 تا 6 ماهه به‌آرامی حل می‌شوند.
درمان جایگزینی تستوسترون معمولاً بی‌خطر است و به‌ویژه برای کمک به مردانی که می‌خواهند میل و رضایت کلی خود از رابطه جنسی را بهبود بدهند، جواب می‌دهد. فرقی هم نمی‌کند که این افراد دچار یائسگی در مردان شده باشند یا خیر.
کمبود تستوسترون نخستین چیزی است که پزشک در مردانی که میل جنسی آن‌ها کاهش یافته بررسی می‌کند.
درمان جایگزینی تستوسترون چه محدودیت‌هایی دارد؟
با وجود اینکه این درمان بی‌خطر است، برای هر کسی مناسب نیست. به عنوان مثال مردانی که سابقه ابتلا به سرطان پروستات را دارند باید در مورد مزایا و ریسک‌های این درمان با پزشک مشورت کنند. البته لازم به ذکر است که تستوسترون عامل ایجاد سرطان پروستات نیست؛ ولی ممکن است سرعت رشد سلول‌های سرطانی پروستات را افزایش دهد.
درمان جایگزینی تستوسترون بر باروری نیز تأثیر می‌گذارد. برخی از افرادی که دچار یائسگی در مردان و مشکلات باروری شده‌اند، به‌اشتباه تصور می‌کنند که این درمان به وسیلۀ اصلاح سطوح تستوسترون تعداد اسپرم‌های آن‌ها را افزایش می‌دهد.
در حقیقت مغز فردی که درمان جایگزینی تستوسترون را شروع کرده، ارسال برخی از سیگنال‌ها به بیضه‌ها را متوقف می‌کند و در نتیجه تعداد اسپرم‌ها در مردانی که تستوسترون تزریقی مصرف می‌کنند به‌شدت کاهش پیدا می‌کند و در بعضی از افراد هم این تعداد به صفر می‌رسد.
تستوسترون تنها یکی از قطعات پازل اغلب پیچیدۀ مشکلات سلامت جنسی و تولیدمثل در مردان است. مشکلات میل جنسی پیچیده‌تر از این است که به حضور یا عدم حضور یک هورمون وابسته باشد و مردان برای داشتن میل جنسی سالم به میزان مشخصی از استروژن هم در بدنشان نیاز دارند. همچنین فارغ از طبیعی‌بودن یا نبودن میزان تستوسترون بدن، مسائل روانی هم می‌توانند تأثیر زیادی روی میل جنسی و اختلال نعوظ داشته باشند.
به همین دلیل متخصصین برای مردانی که دچار کاهش میل جنسی، اختلال نعوظ و مشکلات مرتبط شده‌اند درمان‌های روان‌شناسی مکمل را هم توصیه می‌کنند.
تغییرات طبیعی بدن خجالت ندارد!
یائسگی در مردان یکی از تغییرات طبیعی بدن است که به جز مشکلات جسمی و اختلال در عملکرد جنسی، می‌تواند مشکلات روحی و روانی را هم به دنبال داشته باشد که برخی از موارد آن تنها با مراجعه به روان‌شناس حل‌وفصل می‌شوند. برای مراجعه به روان‌شناس به این دلیل، خجالت نکشید و به اثراتی که کمک‌های او می‌تواند روی بهبود کیفیت روانی زندگی شما داشته باشند فکر کنید.
بدون دیدگاه