روزهای بعد از تولد نوزاد یا همان دوران پس از زایمان می‌تواند یکی از پرچالش‌ترین زمان‌ها برای مادران و خانواده‌ها باشد. این دوران برای مادرانی که سزارین داشته‌اند حتی چالشی‌تر است. به همین دلیل این مادران باید به مراقبتهای بعد از سزارین اهمیت بدهند و مراقب خودشان باشد. بعد از هر نوع زایمان، مادر باید به بدن خود استراحت بدهد و اجازه دهد که بهبود پیدا کند؛ یعنی در بهترین حالت کار خانه را به حداقل یا صفر برساند و به دنبال کودکان دیگر ندود. متأسفانه نرخ مرگ‌ومیر مادران در دوران پس از زایمان بیشتر از هر دوران دیگری است و به همین دلیل باید به مراقبتهای بعد از سزارین توجه ویژه‌ای داشت. اگر مادر مجرد هستید یا همسر شما مجبور است کمی بعد از زایمان به سر کار برود، سعی کنید پیش از زایمان برای خودتان یک تیم پشتیبانی(مادر، خواهر،دوستان و…) تشکیل بدهید تا در دوران بعد از آن به شما کمک کنند.
برای درک محدودیت‌های مادران جدید(مادرانی که اولین فرزند خود را به دنیا آورده‌اند) و نوع مراقبتهای بعد از سزارین زمان بگذارید. همیشه حواستان به این نکته باشد که غرق‌شدن در احساسات و داشتن حس تخلیه جسمی برای یک مادر جدید طبیعی است. به همین دلیل صحبت بی‌پرده با پزشک و اطرافیان نزدیک اهمیت زیادی دارد. اگر حس دلسردی و افسردگی دارید به سایرین اطلاع دهید و از کمک خواستن نترسید! در ادامه با مراقبتهای بعد از سزارین در دوره‌های زمانی مختلف و همچنین کنترل علائم و نشانه‌های زایمان سزارین آشنا می‌شوید.
بهبودی پس از سزارین چقدر طول می‌کشد؟
بهبودی پس از سزارین حدود 6 هفته طول می‌کشد؛ اما زمان بهبودی هر فرد متفاوت است. ممکن است بهبودی محل برش جراحی (معمولاً برشی افقی که روی بخش پایینی شکم ایجاد می‌شود) هفته‌ها طول بکشد. پزشکان توصیه می‌کنند که در دوران پس از سزارین از بلندکردن اجسام سنگین‌تر از نوزاد خودداری کنید، رابطه جنسی برقرار نکنید و به ورزش‌های سنگین نپردازید.
ممکن است در شرایط زیر، پزشک انجام سزارین را توصیه کند:
- سابقه سزارین قبلی؛
- قرار داشتن نوزاد در حالت بریچ (برعکس) یا وضعیت نامعمول دیگر؛
- زایمان چندقلو.
مراقبتهای بعد از سزارین که باید بلافاصله و بعد از زایمان انجام شوند
- بی‌حسی نخاعی یا اپیدورال در بیشتر زایمان‌های سزارین انجام می‌شود. این مدل بی‌حسی بدن را کرخت و بی حس می‌کند؛ اما فرد حین آن بیدار است. ممکن است بازگشت حس ناحیه اپیدورال تا چند ساعت بعد از بی‌حسی طول بکشد. در این زمان کوتاه، راه رفتن یا استفاده از سرویس بهداشتی بدون کمک دیگران ممکن نیست. به بدن بیشتر زنان تا چند ساعت بعد از زایمان سوند متصل است تا بتوانند ادرار کنند.
- اگر بیهوشی کامل لازم باشد، ممکن است بیدارشدن بعد از آن کمی طول بکشد. امکان دارد بعد از بیدارشدن از بیهوشی فرد احساس گیجی، حالت تهوع، ترس یا سردرگمی داشته باشد.
- نگرانی اصلی بیشتر پدر و مادرهای جدید خود نوزاد است. در گذشته رایج بود که پرسنل بیمارستان پس از زایمان نوزاد را از مادر بگیرند. در حال حاضر بسیاری از بیمارستان‌ها انجام نوعی سزارین با نام سزارین ملایم را پیشنهاد می‌دهند.
- سزارین ملایم به این معنی است که اگر وضعیت نوزاد خوب باشد، آن را بعد از عمل روی سینه مادر می‌گذارند تا بخوابد یا هنگامی که جراح در حال بخیه‌زدن محل برش است، یکی از پرستارها او را در آغوش نگه می‌دارد.
- پیش از انجام پروسیجر سزارین، در مورد داشتن این گزینه سؤال کنید و خواسته‌های خود در مورد مراقبت از نوزاد را با تیم پزشکی در میان بگذارید.
مراقبتهای بعد از سزارین در 24 ساعت اول
چالش‌های 24 ساعت بعد از سزارین شباهت زیادی به چالش‌های زایمان طبیعی دارد. این چالش‌های مشابه شامل خوگرفتن مادر با وظایف مادری، تلاش برای شیردادن به نوزاد و روبروشدن با ملاقات‌کنندگان می‌شود. افرادی که تحت عمل سزارین قرار می گیرند با چالش های بیشتری روبرو هستند. بیشتر افراد بین 2 تا 4 روز بعد از سزارین در بیمارستان بستری می‌شوند. در ادامه با مهم‌ترین چالش‌های مراقبتهای بعد از سزارین در 24 ساعت اول آشنا می‌شوید.
لخته‌های خونی
یکی از بزرگ‌ترین ریسک‌های عمل سزارین، تشکیل لختۀ خون در پاها است. احتمال این اتفاق در افرادی که اضافه‌وزن دارند یا برای مدت طولانی بدون حرکت باقی می‌مانند، بیشتر است. ممکن است به زنانی که نمی‌توانند راه بروند جوراب مخصوصی داده می‌شود و برای در گردش نگه‌داشتن جریان خون طراحی شده است. در غیر این صورت اگر فرد قادر به راه رفتن بعد از سزارین باشد، باید در سریع‌ترین زمان ممکن بلند شود و کمی تحرک داشته باشد.
کرامپ عضلانی
در 24 ساعت اول داشتن احساس درد در محل برش جراحی رایج است. همچنین بسیاری از زنان به دلیل کوچک‌شدن رحم دچار کرامپ (گرفتگی) عضلانی بعد از زایمان می‌شوند. این احساس شبیه به کرامپ‌های عضلانی دوران پریود است؛ اما ممکن است برخی از آن‌ها شدید باشند.
عفونت و خونریزی واژینال
یک پزشک یا پرستار با دقت و به منظور مشاهده نشانه‌های عفونت، بر فرایند برش سزارین نظارت می‌کند. آن‌ها همچنین خونریزی از واژن را هم چک می‌کنند. بعد از سزارین رحم باید آنچه از زمان بارداری باقی مانده را دفع کند. خونریزی واژن معمولاً 4 تا 6 هفته بعد از زایمان طول می‌کشد و طی روزهای اول شدیدتر است.
مراقبتهای بعد از سزارین در هفته‌های اول
- در طول چند هفته اول بعد از سزارین، ریسک عفونت در بالاترین حد خود قرار دارد. همچنین احتمال خونریزی خطرناک یا شدید نیز در این دوران بیشتر است.
- در 6 تا 8 هفته بعد از سزارین، نباید با شدت قبل از عمل ورزش کنید و همچنین رانندگی‌کردن در 4 تا 6 هفته بعد از سزارین هم خطرناک است.
- ممکن است برای یک تا 2 هفته بعد از سزارین زخم آن درد داشته باشد و در عضلۀ اطراف آن نیز احساس ضعف کنید. به همین دلیل امکان دارد پزشک برای 2 هفته اول مسکن تجویز کند. باید در مورد تأثیر داروهای مسکن بر شیردهی و ایمنی آن از پزشک سؤال کنید.
- هم‌زمان با بهبود محل زخم و منقبض شدن رحم، علائم بالا نیز به‌صورت مداوم بهتر می‌شوند.
- در بیشتر موارد، پزشک از بخیه‌های جذب‌شونده استفاده می‌کند. این بخیه‌ها خودشان از بین می‌روند و نیازی به برداشتن آن‌ها نیست. در سایر موارد و معمولاً چند هفته بعد از زایمان، ممکن است پزشک بخیه‌های غیرقابل‌جذب را بکشد.
مراقبتهای بعد از سزارین در بلندمدت
روند بهبودی پس از عمل سزارین زمان‌بر است و ممکن است بیشتر از زمانی که پزشک یا ماما به شما گفته طول بکشد. برخی از زنان تا ماه‌ها در عضلات یا محل برش سزارین درد دارند. سایرین هم با بی‌اختیاری ادرار ناشی از تضعیف عضلۀ دیافراگم لگنی(عضلات کف لگن) دست‌وپنجه نرم می‌کنند. به همین دلیل مراقبت در این دوران اهمیت ویژه‌ای دارد. با وجود این‌که این چالش‌ها رایج هستند، نباید آن‌ها را دست‌کم بگیرید. هر علائم ناخوشایندی که بعد از اولین ویزیت پس از زایمان ادامه پیدا کند، نیاز به ملاقات بعدی با پزشک یا ماما را ایجاد خواهد کرد. ممکن است ارجاع به متخصصین حوزه‌های دیگر مثل فیزیوتراپیست، به بهبود شما در طولانی‌مدت کمک کند.
مراقبتهای بخیه بعد از زایمان
ماما یا پزشک متخصص زنان توصیه‌هایی را برای مراقبتهای بخیه بعد از زایمان به شما ارائه می‌دهد که شامل موارد زیر می‌شود:
- هر روز زخم را به‌آرامی تمیز و خشک کنید.
- لباس‌های راحت و گشاد و لباس زیر نخی بپوشید.
- در صورت احساس درد در محل زخم، مسکن مصرف کنید. بیشتر مادران شیرده بهتر است استامینوفن یا ایبوپروفن مصرف کنند.
- حواستان به نشانه‌های عفونت باشد.
معمولاً بخیه‌ها یا منگنه‌های غیرقابل جذب بعد از 5 تا 7 روز به وسیله ماما، پزشک یا پرستار کشیده می‌شوند.
اِسکار (جای زخم)
- زخم شکم شما در نهایت تبدیل به یک اِسکار می‌شود.
- طول این جای زخم بین 10 تا 20 سانتی متر خواهد بود که دقیقاً زیر خط بیکینی قرار دارد.
- در موارد نادر ممکن است این اسکار افقی زیر ناف قرار بگیرد.
- احتمالاً اسکار زخم سزارین در ابتدا قرمز و واضح خواهد بود؛ اما باید به مرور زمان محو شود و اغلب زیر موهای ناحیه تناسلی پنهان خواهد شد.
- در پوست‌های تیره‌تر ممکن است بافت اسکار محو شود و ردی قهوه‌ای یا سفید بر جای بگذارد.
امتحان‌کردن وضعیت‌های شیردهی بعد از سزارین
می‌توانید تقریباً بلافاصله بعد از سزارین شیردهی را آغاز کنید. در ادامه با بهترین وضعیت‌های شیردهی بعد از سزارین آشنا می‌شوید.
موقعیت فوتبالی
- برای راحتی بیشتر، بالشی را کنار خود قرار دهید و از یک صندلی با دسته‌های پهن و در سطح پایین استفاده کنید.
- در حالی‌که زانوی خود را خم کرده‌اید نوزاد را در یک سمت خود نگه دارید.
- با دست آزاد خود از سر نوزاد حمایت کنید و صورت او را روبروی پستان خود قرار دهید.
- باید پشت نوزاد روی بالش و ساعد شما قرار بگیرد.
- دست دیگر خود را به حالت C شکل دربیاورید و با استفاده از آن پستان خود را حمایت کنید.
شیردهی به پهلو
- به پهلو دراز بکشید و نوزاد را هم به پهلو قرار دهید، به‌نحوی‌که صورت او روبروی پستان شما باشد.
- با یک دست پشت نوزاد را بگیرید.
- با دست دیگر سینه خود را محکم بگیرید و نوک پستان خود را به لب‌های نوزاد بچسبانید.
- زمانی که نوزاد سینه را محکم گرفت، یکی از دست‌ها را زیر سر خودتان و دیگری را پشت نوزاد بگذارید.
مراقبتهای بعد از سزارین: کنترل سایر علائم و نشانه‌ها
به یاد داشته باشید که دوران بهبودی پس از سزارین در حقیقت دوران نقاهت بارداری هم محسوب می‌شود. به همین دلیل انتظار بروز موارد زیر را هم داشته باشید.
ترشحات واژن
بعد از زایمان ریزش غشای مخاطی سطحی که رحم را در دوران بارداری پوشانده بود، آغاز می‌شود. به همین دلیل برای هفته‌ها ترشحات واژن حاوی این غشا و خون است.
این ترشحات طی روزهای اول قرمز و سنگین هستند. بعد کاهش پیدا می‌کنند و به‌تدریج آبکی‌تر می‌شوند. همچنین رنگ آن‌ها از قهوه‌ای مایل به صورتی به سفید مایل به زرد تغییر می‌کند.
انقباض عضلات
ممکن است طی روزهای اول بعد از سزارین دچار انقباضاتی شوید که با نام درد پس از زایمان نیز شناخته می‌شوند.این انقباضات که به کرامپ‌های عضلانی پریود شباهت دارند، به وسیله فشرده‌کردن رگ‌های خونی رحم از خونریزی بیش از حد جلوگیری می‌کنند.
حساسیت سینه‌ها به لمس
طی چند روز بعد از زایمان ممکن است سینه‌های شما پر، سفت و حساس به لمس (احتقان پستان) شوند که این علائم به دلیل شروع تولید شیر رخ می‌دهند. توصیه می‌شود که برای جلوگیری یا به‌حداقل‌رساندن احتقان سینه، نسبت به شیردهی مکرر از هر 2 سینه اقدام کنید.
در صورت احتقان سینه‌ها و حلقه‌های تیره‌رنگ دور نوک پستان، ممکن است نوزاد نتواند سینه را به‌خوبی بگیرد. برای کمک به او می‌توانید با کمک دست یا پمپ سینه مقدار کمی از شیر خود را پیش از شیردهی بدوشید. برای تسکین ناراحتی سینه، روی آن‌ها کمپرس گرم قرار دهید یا پیش از شیردهی و دوشیدن شیر، دوش آب گرم بگیرید تا خروج شیر راحت‌تر شود. بین نوبت‌های شیردهی کمپرس سرد روی سینه‌ها قرار دهید. همچنین استفاده از ضد دردهای بدون نسخه هم مفید خواهد بود.
اگر به نوزاد شیر خودتان را نمی‌دهید، از انواع سوتین حمایتی مثل سوتین ورزشی استفاده کنید. شیر خود را با شیردوش یا دست ندوشید، چون این کار باعث می‌شود که پستان‌ها شیر بیشتری تولید کنند.
ریزش مو و تغییرات پوستی
افزایش هورمون‌ها در بارداری نسبت موهای در حال رشد را در مقایسه با موهای در حال ریزش یا استراحت افزایش می‌دهد. در نتیجه موهای شما بسیار پرپشت می‌شود. بعد از زایمان مرحلۀ تسویه‌حساب فرا می‌رسد و ممکن است تا 5 ماه بعد از زایمان ریزش مو داشته باشید.
ترک‌های پوستی بعد از زایمان از بین نمی‌روند، اما در نهایت محو می‌شوند و رنگ آن‌ها از قرمز به نقره‌ای تغییر می‌کند. همچنین می‌توانید انتظار داشته باشید که رنگ هر بخشی از پوست که در دوران بارداری تیره شده (مثل لکه‌های تیره روی صورت) نیز به‌آرامی محو شود.
تغییرات خلق‌وخو
زایمان باعث برانگیختن توده‌ای از احساسات قدرتمند و درهم‌ریخته می‌شود. بسیاری از مادران جدید دوره‌هایی از احساس افسردگی، اضطراب یا ناکافی بودن را تجربه می‌کنند که با نام «افسردگی خفیف پس از زایمان» شناخته می‌شود. علائم آن شامل نوسانات خُلقی، گریه‌های مداوم و غیرقابل‌کنترل، اضطراب و مشکل در خوابیدن است.
معمولاً افسردگی خفیف پس از زایمان طی 2 هفته فروکش می‌کند. در همین حال حسابی حواستان به خودتان باشد. احساسات خود را با دیگران در میان بگذارید و از همسر و عزیزان خود کمک بخواهید.
افسردگی پس از زایمان
اگر فرد بعد از زایمان علائم زیر را تجربه کند، احتمالاً به افسردگی پس از زایمان مبتلا شده است:
- نوسانات خلقی شدید؛
- ازدست‌دادن اشتها؛
- احساس خستگی شدید؛
- نداشتن احساس شادی در زندگی.
اگر تصور می‌کنید که ممکن است دچار افسردگی شده باشید، به پزشک اطلاع دهید. مخصوصاً اگر مشکلات زیر را هم دارید:
- علائم و نشانه‌های افسردگی خودبه‌خود از بین نرفتند.
- در مراقبت از نوزاد یا انجام کارهای روزانه مشکل داشتید.
- به آسیب‌رساندن به خودتان یا نوزاد فکر می‌کنید.
کاهش وزن
بعد از سزارین ممکن است همچنان باردار به نظر برسید. این وضعیت طبیعی است. بیشتر زنان طی زایمان 6 کیلوگرم (13 پوند) وزن از دست می‌دهند که شامل وزن نوزاد، جفت جنین و مایع آمنیوتیک می‌شود. در دوران بهبودی بدن شما مایعات اضافی ناشی از بارداری را دفع می‌کند و به همین دلیل وزن بیشتری از دست خواهید داد. بعد از آن ممکن است با کمک رژیم غذایی سالم و ورزش‌کردن منظم بتوانید به وزن قبل از بارداری خود برگردید.
نبایدها در مراقبتهای بعد از سزارین
- رابطۀ جنسی تا زمانی که پزشک بی‌خطر بودن آن را تأیید کند؛
- استفاده از تامپون یا دوش واژینال؛
- حمام‌رفتن تا زمانی که زخمتان خوب نشده و خونریزی دارید؛
- رفتن به استخر عمومی و جکوزی؛
- بلندکردن اجسام سنگین‌تر از نوزاد؛
- استفاده مداوم از پله‌ها؛
- ورزش‌کردن تا زمانی که پزشک اجازه نداده است.
چکاپ پس از زایمان شامل بررسی چه مواردی می‌شود؟
کالج آمریکایی متخصصان زنان و زایمان توصیه کرده که مراقبتهای بعد از سزارین نباید به یک ویزیت بعد از زایمان محدود شود و باید یک فرایند مداوم باشد. طی 3 هفته اول بعد از زایمان با پزشک خود در تماس باشید. در 6 تا 12 هفته بعد از بارداری نیز برای یک ارزیابی جامع بعد از زایمان به پزشک مراجعه کنید.
این ارزیابی شامل موارد زیر می‌شود:
- بررسی وضعیت خُلقی و سلامت عاطفی شما؛
- صحبت‌کردن در مورد روش‌های پیشگیری از بارداری و زمان‌بندی بارداری‌های آینده؛
- مرور اطلاعات مربوط به مراقبت از نوزاد و نحوه تغذیه او؛
- صحبت‌کردن در مورد عادات خواب و مشکلات مربوط به خستگی؛
- معاینۀ شکم، واژن، دهانه رحم و رحم به منظور اطمینان از پیشرفت روند بهبودی.
در برخی موارد ممکن است نیاز باشد که برای چکاپ بعد از زایمان زودتر به پزشک مراجعه کنید تا او بتواند محل برش سزارین را معاینه کند. در این جلسه از پزشک در مورد روند بهبودی و نحوه مراقبت از نوزاد سؤال کنید.
چه زمانی باید فوراً با پزشک تماس بگیرید؟
درصورتی‌که با وجود مراقبتهای بعد از سزارین دچار علائم زیر شدید، فوراً با پزشک تماس بگیرید:
- تب بالای 38 درجه سانتی گراد؛
- سردرد شدیدی که بلافاصله بعد از زایمان شروع شده و شدت آن کم نمی‌شود؛
- شروع ناگهانی درد در ناحیه شکم، مثل حساسیت به لمس یا احساس سوزش؛
- ترشحات واژن با بوی بد و متعفن؛
- شروع ناگهانی درد در ناحیه برش سزارین که ممکن است همراه با ترشح چرک باشد؛
- ایجاد یک ناحیه دردناک، قرمز و متورم در پا؛
- ادرار همراه با سوزش یا دفع خون؛
- راش یا کهیر پوستی؛
- خونریزی بسیار شدیدی که نوار بهداشتی را طی یک ساعت کاملاً خیس کند یا دفع لخته‌های بزرگ خون؛
- ایجاد یک ناحیه دردناک، قرمز و متورم روی پستان‌ها که ممکن است با علائم مشابه آنفلوانزا همراه باشد؛
- احساس اضطراب و پانیک همراه با افسردگی یا بدون آن.
مراقبتهای بعد از سزارین به کمک دیگران نیاز دارد
دوران بعد از زایمان می‌تواند پر از چالش‌های جسمی و روحی باشد و به همین دلیل کمک گرفتن از دیگران برای مراقبتهای بعد از سزارین اهمیت زیادی دارد. توصیه می‌کنیم که برای سلامت خودتان و نوزاد از کمک‌گرفتن از دیگران خجالت نکشید و هنگام مراجعه به پزشک برای دریافت توصیه‌های لازم در مورد مراقبتهای بعد از سزارین، حتماً فردی که قرار است در این دوران کنار شما باشد را همراه خود ببرید.
بدون دیدگاه