میوه و سبزیجات زیاد بخورید، به‌صورت منظم ورزش کنید، سیگار نکشید، فشار خون بالا، دیابت و کلسترول را کنترل کنید. اینها جملات حکیمانه و کلیشه‌ای قدیمی برای داشتن یک زندگی سالم هستند؛ اما آخرین باری که پزشک به شما گفت از آلودگی دوری کنید را به خاطر دارید؟ مدارک جمع‌آوری‌شده در مورد تأثیر آلودگی هوا روی سلامتی ما نشان می‌دهد که حفظ سلامتی در آلودگی هوا هم باید به توصیه‌های بالا اضافه شود. البته رعایت این مورد زیاد آسان نیست.
آلودگی چیست؟
تعریف سادۀ آلودگی یعنی هر چیزی که انسان به طبیعت اضافه کرده و آن چیز به سلامت خودش و اکوسیستم ضربه می‌زند. آلودگی خودش انواع مختلفی دارد که به دسته‌های آلودگی هوا، خاک و آب تقسیم می‌شود و می‌تواند به شکل گاز، فلزات سنگین، مواد شیمیایی، باکتری و حتی سروصدا باشد.
در این مقاله قرار است روی آلودگی هوا تمرکز کنیم. آلودگی هوا شامل سوزاندن سوخت‌های فسیلی (زغال‌سنگ، گاز و نفت) و آتش‌سوزی جنگل‌ها می‌شود. این عوامل منجر به تولید گازهای مضر، مه‌دود و دوده (ذرات ریز) می‌شود که تنفس آن‌ها ضرر دارد. عوامل مؤثر در آلودگی هوای داخل خانه هم شامل شومینه‌ها و اجاق‌هایی می‌شوند که با استفاده از گاز، زغال‌سنگ یا زیست‌سوخت‌هایی مثل چوب یا ضایعات محصولات کشاورزی کار می‌کنند و گاهی اوقات در کشورهای کم‌درآمد کاربرد دارند.
آلودگی هوا چرخه‌ای بی‌رحم و پیچیده است و تأثیرات سمی آن با افزایش دما بدتر می‌شود. دماهای بالا ریسک آتش‌سوزی‌های کنترل‌نشدۀ جنگل‌ها و همچنین میزان استفاده از انرژی (برای سیستم‌های تهویۀ مطبوع) را بالا می‌برند. هر دوی این عوامل منجر به انتشار گازهای گلخانه‌ای می‌شوند که بعداً منجر به تشدید تغییرات اقلیمی خواهند شد. تغییرات اقلیمی هم باعث افزایش دما و ایجاد سایر پدیده‌های آب و هوایی شدید در سرتاسر جهان می‌شود و این چرخه معیوب مدام در حال بدترشدن و تکرار است.
آلودگی هوا چگونه سلامت شما را به خطر می‌اندازد؟
مطالعات متعددی که طی چندین سال انجام شده‌اند به‌کرات نشان داده‌اند که افزایش ذرات ریز معلق موجود در هوای آزاد با افزایش بستری‌شدن در بیمارستان به دلیل بیماری قلبی، سکته مغزی، دیابت، ذات‌الریه، تشدید بیماری مزمن انسدادی ریه و سایر بیماری‌های جدی در ارتباط است. به همین دلیل حفظ سلامتی در آلودگی هوا در صورت مواجهه بلند و کوتاه‌مدت اهمیت دارد.
یکی از مطالعاتی که نتایج آن در سال جاری منتشر شد نشان داد که در سال 2018 سوزاندن سوخت‌های فسیلی به تنهایی منجر به مرگ زودرس نزدیک به 9 میلیون نفر در جهان شده بود. این یعنی از هر 5 مرگ یکی از آن‌ها با آلودگی هوا ارتباط داشته است. 350 هزار مورد از این آمار مرگ و میر مربوط به ایالات متحده بوده و دلیل بیشتر آن‌ها را به دلیل سکته قلبی و مغزی رخ داده‌اند.
چه افرادی بیشتر نسبت به آلودگی هوا آسیب‌پذیر هستند؟ هرکسی که مسن، جوان، باردار یا دارای برخی از بیماری‌های زمینه‌ای مثل بیماری‌های قلبی و ریوی باشد. به علاوه افرادی که در جوامع کم‌درآمد زندگی می‌کنند و اغلب محل سکونت آن‌ها به کارخانه‌ها و مناطق پرترافیک نزدیک است نیز به‌صورت نامتناسبی تحت‌تأثیر قرار می‌گیرند.
برای حفظ سلامتی در آلودگی هوا و کاهش مضرات آن چه می‌توان کرد؟
در ادامه اقداماتی که ممکن است برای حفظ سلامتی در آلودگی هوا و کاهش مضرات آن مفید باشند را معرفی می‌کنیم:
استفاده از ماسک
زدن ماسک در زمرۀ اقدامات توصیه شده و توصیه‌های بهداشتی وزارت محیط‌زیست، غذا و امور روستایی بریتانیا (DEFRA) در زمینۀ مقابله با آلودگی هوا قرار ندارد.
ماسک‌های دارای فیلتر زغال فعال، نیتروژن‌دی‌اکسید را فیلتر می‌کنند؛ اما ذرات معلق بسیار ریزی که بیشترین آسیب را به سلامتی شما می‌زنند از آن‌ها رد می‌شوند.
همچنین می‌دانیم که افراد دارای بیماری‌های ریوی نمی‌توانند با ماسک صورت خوب نفس بکشند.
استفاده از شاخص کیفیت هوا (AQI) به عنوان راهنما
آژانس حفاظت محیط‌زیست ایالات متحده آمریکا شاخص آلودگی هوا را برای اندازه‌گیری کیفیت هوا ایجاد کرده است. با استفاده از سایت AirNow می‌تواند میزان اختصاصی آن برای محل زندگی خود را دنبال کنید. زمانی که AQI در وضعیت ناسالم قرار دارد، از فعالیت‌های خارج از خانه و به‌ویژه نزدیک نواحی پرترافیک، خودداری کنید. در داخل خانه بمانید و پنجره‌ها را ببندید و درصورتی‌که گرم است برای جلوگیری از گرمازدگی از کولر و پنکه استفاده کنید. زمانی هم که بیرون رفتید ماسک بزنید. ماسک‌های پارچه‌ای و جراحی برای فیلترکردن ذرات بزرگ مفید هستند؛ اما تنها انواع مشخصی از ماسک‌ها مثل ماسک‌های N95 می‌توانند ذرات ریز را هم فیلتر کنند. بهتر است زمانی که به خانه بازگشتید هم لباس‌های خود را عوض کنید.
برای حفظ سلامتی در آلودگی هوا؛ به فکر روش‌های حمل و نقل هم باشید
به جای رانندگی برای خرید مایحتاج خود، به فکر روش‌های جایگزین سالم‌تر باشید. مثلاً در صورت امکان می‌توانید محصولات را از محل زندگی خود بخرید که در نهایت منجر به کاهش حمل و نقل شود. هنگام رانندگی هم خودروی خود را درجا روشن نگه ندارید. تخمین زده شده که تنها در ایالات متحده این کار منجر به هدررفت 3 میلیارد گالن سوخت و تولید 30 میلیون تن دی‌اکسیدکربن در سال می‌شود که از مهم‌ترین گازهای گلخانه‌ای است.
اجاق خود را عوض کنید
زمانی که می‌خواهید اجاق جدیدی بخرید، به جای اجاق‌های گازی، اجاق‌های اینداکشن (القایی) یا الکتریکی را انتخاب کنید. اجاق‌های اینداکشن نه‌تنها از آلودگی هوای داخل خانه جلوگیری می‌کنند، بلکه کمترین میزان مصرف انرژی را هم دارند.
از دستگاه‌های تصفیه هوا استفاده کنید
گرچه این دستگاه‌ها کل مواد آلاینده را از بین نمی‌برند؛ اما می‌توانند کیفیت هوای داخل خانه را بهتر و به حفظ سلامتی در آلودگی هوا کمک کنند. دستگاه تصفیۀ هوایی را انتخاب کنید که نرخ تحویل هوای پاک (CADR) آن بالا و با اندازۀ فضای موردنظر شما سازگار باشد.
فیلترها را عوض کنید
تعویض منظم فیلترهای دستگاه تصفیه هوا و تهویۀ مطبوع، کیفیت هوای داخل خانه را بهبود می‌بخشد و مصرف انرژی را کاهش می‌دهد.
به استفاده از انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر اهمیت بدهید
استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر(مثل انرژی تولید شده از باد یا خورشید) و برداشتن گام‌هایی برای کاهش استفاده از سوخت‌های فسیلی، 2 مزیت همزمان مقابله با تغییرات اقلیمی و آلودگی هوا را دارند.
برای حفظ سلامتی در آلودگی هوا، از ورزش‌کردن در خارج از خانه خودداری کنید
برای حفظ سلامتی در آلودگی هوا، فعالیت‌های بدنی را به فضای داخلی منتقل کنید. مثلاً در مراکز خرید قدم بزنید یا به باشگاه بروید و مدت‌زمان بازی کودکان در خارج از خانه را محدود کنید. حتی در زمانی که شاخص آلودگی هوا در ناحیه سالم قرار دارد از ورزش‌کردن در مجاورت نواحی پرترافیک خودداری کنید؛ چون وسایل نقلیه موجود در بزرگراه‌ها ممکن است آلودگی زیادی را در محیط اطراف خود ایجاد کنند.
کیفیت هوای داخل را بهتر کنید
برای حفظ سلامتی در آلودگی هوا، حواستان به کیفیت هوای داخل خانه هم باشد؛ چون آلوده‌شدن آن هم ممکن است به سلامتی شما آسیب بزند.
برخی از آلاینده‌های هوای بیرون مثل اوزون یا ذرات ریز معلق می‌توانند وارد خانه شما شوند. برخی از آلاینده‌ها هم ممکن است از قبل وجود داشته باشند که شامل فهرست زیر می‌شوند:
- دود ناشی از استعمال تنباکو؛
- دود شومینه و اجاق‌هایی که سوخت چوب دارند؛
- کپک یا سایر آلاینده‌های مرتبط با رطوبت بیش از حد؛
- ترکیبات آلی فرار که اصلی‌ترین آن‌ها فرمالدهید است و از محصولات خانگی مثل رنگ‌ها و براق‌کننده‌های چوب و مصالح ساختمانی مثل تخته‌های نئوپان و سه‌لایی منتشر می‌شود؛
- منوکسید کربن(کربن مونوکسید) که توسط برخی از لوازم و وسایل نقلیه حین سوزاندن پروپان، چوب، سوخت و … منتشر می‌شود.
- رادون که گازی رادیواکتیو، بی‌بو و بی‌رنگ است و می‌تواند وارد ساختمان‌ها شود؛
- آزبست ناشی از مواد شکننده و آسیب‌دیده‌ای که برش خورده‌اند یا سنباده‌کاری شده‌اند.
برای اطمینان از کیفیت خوب هوای داخل خانه، با استفاده از اقدامات زیر منابع اصلی آلاینده‌ها را کاهش دهید یا حذف کنید:
- داخل خانه سیگار نکشید.
- به منظور جلوگیری از رشد کپک، مشکلات نشتی آب را برطرف کنید.
- محصولات و مواد خانگی سالم و دوستدار محیط‌زیست را تهیه کنید.
- استفاده از لوازمی که به سوزاندن چوب نیاز دارند را محدود کنید.
- ردیاب (دتکتور) منوکسید کربن نصب کنید و از لوازمی که در فضای داخلی سوخت‌هایی مثل بنزین و پروپان می‌سوزانند استفاده نکنید.
- با استفاده از تشعشع‌سنج غلظت رادون موجود در هوای خانه را اندازه‌گیری کنید. می‌توانید این کار را خودتان انجام دهید یا از یک متخصص کمک بگیرید.
- منابع احتمالی آزبست در خانه خود را بشناسید و احتیاط‌های لازم را در قبال آن‌ها در نظر بگیرید؛ مخصوصاً اگر قصد بازسازی دارید.
بازکردن چند وقت یکبار پنجره‌ها یکی از روش‌های کم‌هزینه و مؤثر برای حفظ کیفیت خوب هوای داخل خانه است. گرچه حین آلودگی هوا و سرمای شدید باید پنجره‌ها را بسته نگه دارید.
همچنین اقدامات زیر را هم از قلم نیندازید:
- هنگام آشپزی همیشه هود را روشن کنید. هود باید به بیرون کانال‌کشی شده باشد.
- هنگام دوش‌گرفتن یا استفاده از توالت فن سرویس بهداشتی را روشن کنید.
اگر سیستم تهویۀ مطبوع مرکزی دارید، از آن بر اساس دستورالعمل سازنده استفاده کنید.
حفظ سلامتی در آلودگی هوا به تلاش جمعی و فرهنگ‌سازی نیاز دارد
در این مقاله در مورد بهترین روش‌ها برای حفظ سلامتی در آلودگی هوا صحبت کردیم و به شما گفتیم که برای مقابله با هوای آلودۀ بیرون و بهبود کیفیت هوای داخل چه‌کار کنید. در نهایت این نکته را فراموش نکنید که جدا از نقش دولت برای کاهش میزان آلاینده‌ها، رسیدن به این هدف به همکاری تمامی افراد جامعه و فرهنگ‌سازی هم نیاز دارد.
بدون دیدگاه