کورتاژ چیست؟
کورتاژ و دیلاتاسیون (Dilation and Curettage) که به اختصار D & C نامیده می‌شود، یکی از عمل‌های جراحی جزئی برای برداشتن بافت رحم است. متخصص زنان و زایمان می‌تواند این جراحی را در مطب یا اتاق عمل انجام دهد. از آنجایی‌که کورتاژ معمولاً عملی سرپایی است، بیمار همان روز به خانه بازمی‌گردد.
به این عمل جراحی، کورتاژ و دیلاتاسیون می‌گویند زیرا:
دیلاتاسیون (اتساع)
پزشک ابتدا دهانهٔ رحم را باز و گشاد می‌کند. دهانهٔ رحم یا سرویکس (Cervix) در ورودی رحم و بالای واژن قرار دارد. در حالت عادی، سرویکس فقط هنگام زایمان است که گشاد یا متسّع می‌شود.
کورتاژ (تراشیدن)
پزشک با ابزاری باریک دیوارهٔ رحم را می‌تراشد و بافت را جدا می‌کند.
چه کسانی به عمل کورتاژ و دیلاتاسیون نیاز دارند؟
بانوان در موارد زیر ممکن است به این عمل احتیاج پیدا کنند:
- سقط جنین
- باقی‌ماندن بافت در رحم بعد از سقط
- خونریزیهای بی‌دلیل بین دوره‌های قاعدگی
گاهی بیمار به D & C و هیستروسکوپی (Hysteroscopy) نیاز دارد. در طی این روش، پزشک ابزاری را به دهانهٔ رحم فرو می‌کند تا درون رحم را ببیند. درصورتی‌که پزشک معالج به‌دنبال تشخیص مشکلی باشد (کورتاژ تشخیصی)، احتمالاً هیستروسکوپی را با D & C انجام می‌دهد.
مزایا و خطرات عمل کورتاژ
مزایای کورتاژ چیست؟
این عمل در تشخیص علت خونریزیهای ناهنجار به پزشک معالج کمک می‌کند. همچنین سلول‌های ناهنجار بافت مخاط رحم (اندومتر) نیز شناسایی می‌شوند که ممکن است یکی از علائم و نشانه‌های سرطان رحم باشد.
پس از اتمام جراحی، پزشک نمونهٔ سلول‌ها را به آزمایشگاه ارسال می‌کند تا پاتولوژیست بتواند تشخیص دهد که بافت سالم است یا که ناهنجاری، پولیپ و سرطان دارد؛ به این عمل، کورتاژ تشخیصی گفته می‌شود.
همچنین این عمل می‌تواند برای سلامت بیمار پس از سقط اهمیت داشته باشد؛ کورتاژ رحم همهٔ بافت باقیمانده را برمی‌دارد و از خونریزی شدید و عفونت پیشگیری می‌کند.
خطرات احتمالی کورتاژ چیست؟
کورتاژ عملی رایج و ایمن به‌شمار می‌رود اما مانند هر جراحی دیگری، با برخی خطرات احتمالی همراه است که عبارتند از:
- سوراخ‌شدن رحم؛ پارگی کوچکی در رحم که بر اثر برخورد ابزار قاشق‌مانند کورتاژ به نام کورِت با دیوارهٔ رحم رخ می‌دهد.
- عفونت رحم
- خونریزی رحم
- چسبندگی رحم؛ در موارد نادر، انجام کورتاژ سقط جنین با خطر احتمالی چسبندگی رحم همراه است که سندروم آشرمن (Asherman’s Syndrome) نامیده می‌شود؛ چسبندگی‌ها یا بافت‌های اسکار در رحم تشکیل می‌شوند.
در سندروم آشرمن، بافت اسکار بین دیواره‌های رحم بیمار ساخته می‌شوند. سپس این دیواره‌ها به یکدیگر می‌چسبند که می‌توانند باعث ناباروری و تغییر در میزان خون قاعدگی شوند. البته پزشک معمولاً می‌تواند این چسبندگی‌ها را با جراحی درمان کند.
مراحل عمل کورتاژ
پیش از عمل
پزشک معالج روند این عمل را برای شما توضیح می‌دهد و فرصتی فراهم می‌آورد تا هرگونه پرسش احتمالی دربارهٔ آن را مطرح کنید.
- از شما می‌خواهند تا فرم رضایت‌نامهٔ عمل را امضا کنید. آن را با دقت بخوانید و اگر موردی واضح نبود، سؤال کنید.
- باید سوابق پزشکی خود را ذکر کنید، اما احتمالاً پزشک پیش از انجام عمل، معاینهٔ کاملی هم انجام دهد تا از سلامت شما اطمینان پیدا کند.
- درصورتی‌که انجام عمل به بیهوشی، بی‌حسی نخاعی یا اپیدورال نیاز داشته باشد، باید هشت ساعت پیش از عمل، عموماً پس از نیمه‌شب، ناشتا باشید. اگر هم که بی‌حسی موضعی لازم باشد، پزشک دستورالعمل‌های مربوط به ناشتایی را به شما خواهد داد.
- اگر باردار هستید یا شک دارید که باردار شده باشید، باید به پزشک معالج خود اطلاع دهید. احتمالاً پیش از عمل آزمایش بارداری تجویز کنند.
- در صورت داشتن حساسیت یا آلرژی به هرگونه دارو، ید، چسب نواری، مواد بیهوشی یا بی‌حسی، پزشک خود را در جریان بگذارید.
- پزشک را از همهٔ داروهای مصرفی تجویزی یا بدون نسخه و فرآورده‌های گیاهی مطلع کنید.
- در صورت داشتن سابقهٔ اختلالات خونریزی یا مصرف داروهای ضد انعقاد (رقیق‌کنندهٔ خون) یا داروهای مؤثر بر لخته‌شدن خون، به پزشک اطلاع دهید. احتمالاً لازم باشد تا مصرف این داروها را پیش از عمل قطع کنید.
- اگر قبل از جراحی به شما آرامبخش داده شد، لازم است تا فرد دیگری تا منزل رانندگی کند.
- ممکن است نوار بهداشتی بخواهید که بعد از عمل تا خانه استفاده کنید.
- بر اساس وضعیت پزشکی شما ممکن است پزشک بخواهد آمادگی‌های خاص دیگری هم داشته باشید.
در طول عمل
ممکن است کورتاژ به‌صورت سرپایی در مطب دکتر یا با بستری در بیمارستان و در اتاق عمل انجام شود. احتمالاً انجام عمل طبق وضعیت شما و روال پزشک معالج فرق کند.
نوع بیهوشی به عمل خاص شما بستگی دارد. برای انجام برخی عمل‌های کورتاژ ممکن است به بیهوشی عمومی احتیاج باشد که بیمار بیهوش است یا که در بیداری بیمار و با بی‌حسی اپیدورال یا نخاعی صورت گیرد.
اگر بی‌حسی نخاعی یا اپیدورال استفاده شود، از کمر به پایین هیچ حسی ندارید. هنگام عمل، متخصص بیهوشی به‌طور مداوم ضربان قلب، فشار خون، تنفس و اکسیژن خون را زیر نظر دارد.
به‌طور کلی، روند عمل کورتاژ به این شکل است:
۱. از شما می‌خواهند تا لباسهایتان را در بیاورید و لباس اتاق عمل (گان) را به تن کنید.
۲. باید مثانهٔ خود را خالی کنید.
۳. روی تخت معاینه یا جراحی قرار خواهید گرفت و پاهایتان را مانند معاینهٔ لگن روی تکیه‌گاه می‌گذارید.
۴. ممکن است در دست یا بازو تزریق وریدی داشته باشید.
۵. احتمالاً سوند ادراری برایتان قرار داده می‌شود.
۶. پزشک ابزاری به نام اسپکولوم را داخل واژن وارد می‌کند تا دیواره‌های واژن از هم باز شوند و دهانهٔ رحم در معرض دید قرار گیرد.
۷. احتمالاً با مایع ضدعفونی دهانهٔ رحم را تمیز کند.
۸. ممکن است پزشک برای بی‌حسی موضعی، محل عمل را برای تزریق دارو با سوزنی کوچک بی‌حس کند.
۹. احتمالاً از تناکولوم، یکی از انواع ابزار جراحی فورسپس(انبر) استفاده می‌شود تا دهانهٔ رحم را هنگام جراحی ثابت نگه دارد.
۱۰. درصورتی‌که به آزمایش بافت دهانهٔ رحم نیاز باشد، داخل کانال دهانهٔ رحم را با کورت کوچکی تراش می‌دهند.
۱۱. ممکن است سوند رحمی(هیسترومتر) از طریق دهانهٔ رحم داخل شود؛ از این ابزار کوچک میله‌مانند برای تعیین طول رحم استفاده می‌شود. اگر بی‌حسی موضعی دارید، ممکن است انقباضاتی را تجربه کنید. سپس سوند رحمی خارج می‌شود.
۱۲. دهانهٔ رحم با وارد‌کردن مجموعه‌ای از میله‌ها باز و گشاد می‌شود. قطر هر میله بزرگتر از قبلی است. این روند به تدریج دهانهٔ رحم را بزرگتر می‌کند تا جایی که بتوان کورِت (همان وسیلهٔ شبیه به قاشق) بتوان داخل کرد.
۱۳. کورت را از دهانهٔ رحم وارد آن می‌کنند و لبه‌های تیز قاشق‌مانند در طول دیوارهٔ رحم کشیده می‌شود تا بافت‌ها را بتراشد. در برخی موارد ممکن است این بافت‌ها با ساکشن (مکش) خارج شوند. اگر به‌صورت موضعی بی‌حس شده باشید، احتمال دارد انقباض را تجربه کنید.
۱۴. ابزار‌های جراحی را خارج می‌کنند.
۱۵. هر بافتی که در حین عمل جمع‌آوری شده است، برای بررسی به آزمایشگاه ارسال می‌شود. بافت‌های حاملگی، برای کشت، آزمایش ژنتیک یا ناهنجاری‌های کروموزومی به آزمایشگاه فرستاده می‌شوند.
پس از عمل
دورهٔ نقاهت بسته به نوع عمل و بیهوشی متفاوت خواهد بود.
اگر بیهوشی دریافت کرده باشید، پس از عمل به اتاق ریکاوری منتقل می‌شوید تا تحت نظر باشید. وقتی که فشار خون، ضربان قلب و تنفس شما ثبات پیدا کرد و به‌هوش آمدید، شما را به بخش بیمارستان می‌برند یا که ترخیص می‌کنند. اگر هم که عمل سرپایی باشد، باید شخص دیگری شما را تا خانه برساند.
پس از عمل کورتاژ، اگر بی‌حسی موضعی شده باشید، ممکن است حدود دو ساعت قبل از رفتن به خانه استراحت کنید.
شاید بخواهید به‌دلیل خونریزی، نوار بهداشتی بگذارید. طبیعی است که چند روزی پس از جراحی مقداری لکه‌بینی یا کمی خونریزی واژینال داشته باشید.
امکان دارد چند روز اول دچار انقباض شوید.
شاید به شما دستور داده شود که دو سه روزی بعد از عمل یا مدت زمانی که پزشک معالج توصیه می‌کند، از دوش واژینال، تامپون و رابطهٔ زناشویی خودداری کنید.
ممکن است محدودیت‌های دیگری هم در مورد فعالیت شما وجود داشته باشد، مثلاً از فعالیت شدید یا بلند‌کردن اجسام سنگین خودداری کنید.
از آنجایی که کورتاژ دیوارهٔ رحم را برمی‌دارد، این بافت باید مجدد تشکیل شود، پس امکان دارد دورهٔ بعد زودتر یا دیرتر از موعد پریود شوید.
به جز مواردی که پزشک توصیه می‌کند، می‌توانید رژیم غذایی عادی خودتان را از سر بگیرید.
طبق تجویز پزشک برای انقباض یا التهاب، مُسکن مصرف کنید. آسپرین یا برخی مسکن‌های دیگر می‌توانند احتمال خونریزی را بیشتر کنند، پس تنها از داروهای توصیه‌شده استفاده کنید.
پزشک زمان بعدی ویزیت یا ادامهٔ روند درمان را به شما خواهد گفت.
در صورت مشاهدهٔ هر یک از این علائم، پزشک را مطلع کنید:
- خونریزی شدید
- ترشحات واژینال با بوی ناخوشایند
- تب و یا لرز
- درد شدید در ناحیهٔ شکم
پزشک احتمالاً با توجه به وضعیت خاص شما، دستورالعمل‌های اضافه یا جایگزین هم بدهد.
نقاهت و آینده
مراقبت‌های دورهٔ نقاهت پس از کورتاژ چه هستند؟
بعد از عمل باید فرد دیگری شما را به خانه برساند. معمولاً چند ساعت پس از اتمام جراحی می‌توانید به منزل بازگردید. همچنین ممکن است چند روزی درد خفیف یا اندکی خونریزی داشته باشید. برای خونریزی از تامپون استفاده نکنید و نوار بهداشتی بگذارید.
بعد از کورتاژ چند روز استراحت لازم است؟
در عرض یک هفته باید بتوانید فعالیت‌های روزمره را از سر بگیرید. معمولاً پس از یک یا دو هفته بعد از کورتاژ به پزشک معالج خود مراجعه خواهید کرد.
آیا کورتاژ روی عادت ماهیانه اثر می‌گذارد؟
پس از انجام این عمل احتمال دارد که دورهٔ بعدی، قاعدگی شما زودتر یا دیرتر شروع شود. باید مدتی از تامپون و رابطهٔ زناشویی اجتناب کنید. تا زمانی که دهانهٔ رحم شما به حالت طبیعی برگردد و بسته شود، خطر احتمالی ورود باکتری‌ها به واژن و در نتیجه ابتلا به عفونت بیشتر است. پزشک معالج زمانی را که می‌توانید تامپون بگذارید و رابطهٔ زناشویی برقرار کنید، به شما خواهد گفت.
زمان مراجعه به پزشک
چه زمانی باید دربارهٔ عمل کورتاژ به پزشک مراجعه کرد؟
عوارض و مشکلات ناشی از عمل کورتاژ و دیلاتاسیون در صورت تشخیص به‌موقع درمان‌پذیر هستند. اگر متوجه علائم زیر شدید، با پزشک خود تماس بگیرید تا مشکل را تشخیص دهند و درمان کنند:
- درد در ناحیهٔ شکم
- تب
- خونریزی شدید
- انقباضات شدید
- ترشحات نامعمول یا بدبو، مایعی که از واژن ترشح می‌شود.
سایر اطلاعات
در صورت سقط جنین باید عمل کورتاژ و دیلاتاسیون انجام داد؟
حدود نیمی از بانوانی که سقط جنین دارند، به این عمل احتیاج پیدا نمی‌کنند. در صورتی که سقط جنین در ۱۰ هفتهٔ اول بارداری رخ دهد، به احتمال زیاد خودبه‌خود انجام می‌شود و هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کند. پس از هفتهٔ دهم بارداری است که خطر احتمالی سقط ناتمام بیشتر می‌شود. در این مورد لازم است عمل کورتاژ انجام دهید تا مطمئن شوید که رحم از بقایای جنین پاکسازی شده است.
شاید بتوانید بین سقط طبیعی و کورتاژ جنین حق انتخاب داشته باشید. برای تصمیم‌گیری درست با پزشک معالج خود مشورت کنید.
بدون دیدگاه