تیروئید چیست؟
تیروئید غده‌ای کوچک در زیر پوست و عضلات جلوی گردن است. رنگ آن قرمز مایل به قهوه‌ای است، با نیمه‌های راست و چپ (به‌نام لوب) که شبیه بال‌های پروانه هستند. وزن آن کمتر از ۲۸ گرم است؛ اما به بدن برای انجام کارهای متعددی مانند سوخت و ساز، رشد و پیشرفت سیر تکامل جنسی و بهبود عملکرد بدن کمک می‌کند.
هایپوتیروئیدیسم (یا کم کاری تیروئید) چیست؟
هایپوتیروئیدیسم (یا کم کاری تیروئید) زمانی اتفاق می‌افتد که غدهٔ تیروئید بعضی از هورمون‌های مهم را به‌اندازهٔ کافی نمی‌سازد. این موضوع باعث می‌شود که بدن انرژی را خیلی کندتر استفاده کند و فعالیت شیمیایی (متابولیسم) در سلول‌ها کند شود.
کم‌کاری تیروئید بیماری شایعی، مخصوصاً در زنان بالغ است.
کم کاری مادرزادی تیروئید چیست؟
کودکان هم می‌توانند به کم کاری تیروئید مبتلا شوند. وقتی نوزادی با این بیماری متولد می‌شود، به آن کم کاری مادرزادی تیروئید گفته می‌شود. سایر کودکان ممکن است در اواخر دوران کودکی یا در سنین ۱۰ تا ۱۹سالگی به این بیماری مبتلا شوند. اکثر این موارد نوعی بیماری خودایمنی با التهاب تیروئیدی به نام هاشیموتو است.
علائم و نشانه‌های کم کاری تیروئید نوزاد چیست؟
اولین علائم کم کاری تیروئید در کودکان که در نوزاد به‌طور مادرزادی اتفاق می‌افتد، عبارتند از:
- زردی (پوست زرد یا چشم‌های زرد)
- خواب طولانی یا بیشتر از حد معمول
- یبوست
- یک نقطهٔ نرم بزرگ (فونتانل) روی سر
- زبان بزرگ و متورم
- عضلات ضعیف (سست)
- ورم دور چشم‌ها
- رشد کند یا ضعیف
- پوست سرد و رنگ‌پریده
- شکم بزرگ با ناف بیرون‌زده
در صورت عدم درمان، کودکان مبتلا به کم کاری تیروئید ممکن است به ناتوانی ذهنی دائمی دچار شوند.
چه عواملی باعث کم کاری تیروئید مادرزادی می‌شود؟
اکثر موارد کم کاری تیروئید نوزاد به این دلیل رخ می دهد که تیروئید در زمان بارداری به‌درستی در جنین تشکیل نمی‌شود. در زمان تولد نوزاد ممکن است اصلاً غدهٔ تیروئید نداشته باشد یا تیروئید کوچک و تا اندازه‌ای رشد نیافته داشته باشد.
اما اینکه چرا چنین اتفاقی می‌افتد، اغلب ناشناخته است و در بسیاری موارد دلیل ژنتیکی دارد.
در چنین مواقعی به ندرت تیروئید نوزاد کامل رشد کرده است و نمی‌تواند میزان طبیعی هورمون تیروئید بسازد. این موضوع معمولاً به‌دلیل مشکلات ژنتیکی است. برای کودکان دیگری که از والدینی با شرایط مشابه متولد می‌شوند، از هر ۴ نفر یک نفر شانس گرفتن همان مشکل تیروئید وجود دارد.
چگونه کم کاری تیروئید مادرزادی تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص و درمان فوری کم کاری تیروئید نوزاد بسیار مهم است؛ بنابراین آزمایش تیروئید، در زمان تولد، برای تمام نوزادان به‌عنوان بخشی از غربالگری روتین نوزادان انجام می‌شود.
یک نمونهٔ خون از پاشنهٔ پا گرفته شده و موارد زیر در آن بررسی می‌شود:
- سطوح پایین T4 (تیروکسین)، هورمونی که به‌وسیلهٔ تیروئید ساخته می‌شود و به کنترل متابولیسم و رشد کمک می‌کند.
- سطوح بالای TSH (هورمون محرک تیروئید)، که به‌وسیلهٔ غدهٔ هیپوفیز ساخته شده است تا تیروئید تحریک شود و تولید هورمون‌های تیروئید افزایش پیدا کند.
اگر آزمایش غربالگری نوزاد غیرطبیعی است، آزمایش‌های دیگری برای اطمینان از تشخیص انجام می‌شود. بعضی مواقع پزشک ممکن است از مداخلات تصویربرداری مانند سونوگرافی یا اسکن تیروئید به منظور بررسی بیشتر استفاده کند.
چگونه کم کاری تیروئید نوزاد درمان می‌شود؟
کودک مبتلا به کم کاری تیروئید برای جبران آنچه غدهٔ تیروئید قادر به ساخت آن نیست، هورمون تیروئید را به صورت قرص (لووتیروکسین) دریافت می‌کند. اکثر کودکان تا پایان عمر نیازمند دریافت دارو هستند.
بعضی نوزادان با کم کاری موقت تیروئید متولد می‌شوند. این بیماری می‌تواند در اثر زایمان زودرس، بیماری تیروئید مادر یا داروهای مصرفی مادر در طول بارداری، ایجاد شود. این نوع کم کاری معمولاً در هفته‌ها یا ماه‌های اول زندگی از بین می‌رود.
چگونه می‌توانیم به کودک خود کمک کنیم؟
اگر کودک شما مبتلا به کم کاری تیروئید است، دریافت هورمون تیروئید طبق دستور پزشک بسیار مهم است. اگر کودک توانایی بلعیدن قرص را ندارد، آن را خرد کنید و با میزان کمی آب، شیر خشک بدون سویا یا شیر مادر مخلوط کنید. مطمئن شوید که کودک شما تمام فرآورده را مصرف می‌کند.
برخی از شیرخشک‌های مخصوص نوزادان (مخصوصاً شیرخشک‌های سویا)، داروها و مکمل‌های معدنی (مانند کلسیم و آهن) ممکن است مانع از جذب داروی تیروئید شوند. اگر کودک شما هورمون تیروئید مصرف می‌کند، با پزشک خود دربارهٔ زمان مصرف داروهای دیگر یا مکمل‌ها صحبت کنید.
چه موارد دیگری باید درباره کم کاری تیروئید نوزاد بدانیم؟
پزشک طبق روال و با نظم خاصی فرزند شما را معاینه می‌کند تا مطمئن شود که دارو جواب داده است. البته همواره میزان مصرف آن را متناسب با رشد فرزندتان تغییر می‌دهد. شما نیز حتماً در تمام قرارهای ویزیت بعدی با پزشک خود حاضر شوید.
کودکان مبتلا به کم کاری تیروئید نوزاد گاهی می‌توانند به مشکلات شنوایی دچار شوند. اگر دربارهٔ رشد شنوایی یا گفتار کودک خود نگران هستید، با پزشک در مورد آن صحبت کنید.
