اصطلاح دمانس و آلزایمر در بسیاری مواقع به‌جای یکدیگر استفاده می‌شوند؛ اما در واقع معانی متفاوتی دارند. دمانس بیماری خاصی نیست؛ بلکه اصطلاحی است که برای گروهی گسترده از علائم بیماری و کاهش توانایی‌های شناختی استفاده می‌شود. این نقصان در توانایی‌های شناختی از نقص در یادآوری تا مشکل در تفکر فرد را در بر می‌گیرد. در مقابل، آلزایمر نوعی بیماری است که روی مغز اثر می‌گذارد و باعث دمانس می‌شود. می‌توانیم بگوییم آلزایمر در واقع فقط یکی از مواردی است که در ایجاد دمانس نقش دارد و بسیاری موارد دیگر نیز می‌توانند در ایجاد این بیماری دخیل شوند.
علائم دمانس توانایی افراد در انجام امور و فعالیت‌های روزمره را تحت تأثیر قرار می‌دهد. از جمله این علائم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش قدرت حافظه
- تغییر مهارت‌های ذهنی
- ضعف قوای قضاوت و استدلال
- کاهش تمرکز و توجه
- تغییرات گفتاری
- تغییرات رفتاری
اگرچه آلزایمر شایع‌ترین دلیل دمانس است تا جایی که 60 تا 80 درصد از موارد ابتلا به آن، ناشی از آلزایمر است؛ ولی تنها دلیل آن نیست. انواع مختلفی از دمانس وجود دارد که تحت شرایط گوناگون به وجود می‌آیند. از جملهٔ این موارد نمونه‌های زیر را می‌توانیم نام ببریم:
- لویی بادی (Lewy body dementia)
- فرونتوتمپورال
- واسکولار (عروقی)
- انسفالوپاتی Limbic-predominant age-related TDP-43
- انسفالوپاتی تروماتیک مزمن
- دمانس ناشی از بیماری پارکینسون
- بیماری کروتزفلد جاکوب (Creutzfeldt-Jakob)
- بیماری هانتینگتون
- میکس
دمانس اصطلاحی کلی است؛ اما بیماری آلزایمر به شرایط مغزی خاصی گفته می‌شود. آلزایمر با علائم خاصی تحت عنوان دمانس مشخص می‌شود که به‌مرور زمان نیز شدت پیدا می‌کند. آلزایمر در همان ابتدا روی مناطقی از مغز اثر می‌گذارد که به یادگیری مرتبطند؛ بنابراین اغلب علائم اولیه باعث تغییراتی در مهارت‌های حافظه، تفکر و استدلال می‌شوند. همان‌طور که بیماری پیشرفت می‌کند، علائم شدیدتر می‌شوند و سردرگمی، تغییرات رفتاری و علائم دیگر را نیز به دنبال می‌آورند.
دانستن اختلاف بین دمانس و آلزایمر از آن جهت اهمیت دارد که بدانیم چطور باید از وابستگان بیمار خود حمایت کنیم؛ چرا که بعضی علائم و درمان‌های دمانس که آلزایمر باعث ایجاد آن‌ها می‌شود با علائم و درمان‌های ایجادشده در دیگر انواع دمانس فرق دارد.
شناخت دمانس
دمانس اصطلاحی است که برای شرایطی خاص از کاهش توانایی‌های شناختی در مغز به کار می‌رود و به بیان دیگر گروهی از علائمی است که با کاهش حافظه، قدرت استدلال یا مهارت‌های ذهنی دیگر خود را نشان می‌دهند. این بیماری، انواع فراوان و مختلفی دارد که شرایط مختلف باعث ایجاد آن‌ها می‌شود و هر کدام نشانه‌های مخصوص به خودشان را دارند. به‌عنوان مثال نوع میکس (Mixed) به شرایطی گفته می‌شود که بیش از یک نوع دمانس (به‌طور همزمان)، تغییرات مغزی آن را به‌وجود می‌آورد.
نوع واسکولار که به دمانس عروقی نیز شهرت دارد، با کندی فکر همراه است. این در حالی است که در نوع لویی بادی، افراد بیشتر با مشکلات حرکتی مواجه هستند.
باید گفت که افزایش سن به‌طور طبیعی باعث این بیماری نمی‌شود؛ بلکه در اثر آسیب به سلول‌های مغزی به‌وجود می‌آید. این آسیب‌ها روی توانایی فرد در برقراری ارتباط تأثیر می‌گذارد؛ تا جایی که تفکر، رفتار و احساسات را دچار اختلال می‌کند.
علت اصلی بیماری آسیب به سلول‌های مغزی است؛ بنابراین درمانی برای آن وجود ندارد. البته راه‌هایی برای درمان علائم این بیماری در دست است.
شناخت آلزایمر
آلزایمر نوعی بیماری دژنراتیو مغزی است که در پی آسیب سلولی و به‌دنبال آن تغییرات مغزی پیچیده به وجود می‌آید و دمانس از علائم آن است. در تمام دنیا و به‌ویژه بریتانیا بیشترین علت دمانس، بیماری آلزایمر است. نتیجه ایجاد دمانس و بدتر شدن شرایط به‌مرور و با گذشت زمان است. از ابتدایی‌ترین و متدوال‌ترین علائم آلزایمر مشکل در یادآوری مطالب جدید است؛ زیرا بیماری در اولین قدم روی مناطقی از مغز اثر می‌گذارد که مربوط به یادگیری هستند.
با پیشرفت بیماری آلزایمر، علائم شدت پیدا می‌کنند و سرگردانی، گیجی و تغییرات رفتاری نیز به علائم قبل اضافه می‌شوند. در پایان نیز صحبت، بلع و راه‌رفتن فرد مبتلا به مشکل برمی‌خورد.
با اینکه بزرگ‌ترین عامل خطر شناخته‌شده برای بیماری آلزایمر، افزایش سن است؛ اما این بیماری قرار نیست به‌طور طبیعی با پیرشدن به وجود بیاید.
پرسش‌های معمول دربارهٔ دمانس و آلزایمر
پرسش: چه تفاوتی بین دمانس و آلزایمر وجود دارد؟
پاسخ: آلزایمر نوعی بیماری مغزی دژنراتیو است که دمانس را به دنبال دارد.
در واقع فراموشی تعریف دیگری از کاهش حافظه است و جز دمانس بسیاری شرایط دیگر مانند سکتهٔ مغزی اخیر، بی‌خوابی، هذیان، یا افزایش سن نیز می‌تواند آن را به وجود بیاورد.
فراموشی از اولین علائم دمانس است که احتمال دارد آن را، بیماری آلزایمر به وجود بیاورد. پس اگر در نزدیکان خود مشکل حافظه دارید، بهتر است با پزشک خود دربارهٔ آن صحبت کنید تا علت اصلی را بررسی کند.
پرسش: آیا امکان دارد که فرد فراموشکاری شوید؛ ولی دچار بیماری آلزایمر نشوید؟
پاسخ: این امکان دارد که شما دچار فراموشکاری شوید؛ ولی نه‌تنها بیماری آلزایمر نداشته باشید که هیچ نوعی از دمانس را نیز هیچ وقت تجربه نکنید. فراموشی علامتی است که دلایل مختلفی از جمله بالارفتن سن می‌تواند آن را ایجاد کند.
پرسش: کدام‌یک بدتر است، دمانس یا آلزایمر؟
پاسخ: اگر متوجه تفاوت‌های بین این دو بیماری شوید، درک خواهید کرد که یکی بدتر از دیگری نیست. یک شخص می‌تواند در نتیجهٔ آلزایمر دچار دمانس شود؛ در این صورت او به هر دو بیماری مبتلا شده است.
همچنین دربارهٔ اینکه دمانس حاصل از آلزایمر بدتر است یا دمانسی که از شرایط دیگر به وجود می‌آید، باید بگوییم که جواب سخت است. دمانس حاصل از آلزایمر، شرایطی دژنراتیو به دنبال دارد و مقایسهٔ آن با دیگر انواع دمانس صحیح نیست.
پرسش: آیا هر کسی که دچار دمانس است، آلزایمر نیز دارد؟
پاسخ: هر کسی که دمانس دارد، لزوماً با آلزایمر نیز مبتلا نیست. آلزایمر فقط مسبب ایجاد ۵۰ تا ۷۵ درصد موارد دمانس است.
از انواع شایع دمانس که علت دیگری جز آلزایمر دارند می‌توانیم به نوع واسکولار (عروقی)، نوع لوی بادی و نوع فرونتوتمپورال را نام ببریم.
پرسش: آیا امکان دارد که در یک زمان دچار آلزایمر و انواع دیگر دمانس شوید؟
پاسخ: در پاسخ باید بگوییم چنین اتفاقی امکان دارد و این شرایط به دمانس میکس شهرت دارد.
بدون دیدگاه