پزشکی هسته ای یکی از انواع تخصص‌های پزشکی برای تشخیص بیماری‌ها با تصویربرداری هسته‌ای و درمان است. تشخیص و یا درمان بیماری با ردیاب‌های رادیواکتیو انجام می‌شود. پزشکی هسته ای با سایر تکنیک‌های تصویربرداری مانند اشعهٔ ایکس و سی‌تی تفاوت دارد.
نظارت بر استفاده از این ردیاب‌های رادیواکتیو دقیق است. بنابراین انجام این تکنیک‌ها برای هر دو گروه بیماران و تکنسین‌ها ایمن است. پزشکی هسته ای قدیمی‌تر از سی‌تی اسکن، ام‌آر‌آی و سونوگرافی است و اولین بار حدود ۶۰ سال پیش برای بیماران استفاده شد.
متخصص پزشکی هسته ای کیست؟
متخصص پزشکی هسته ای یا پزشک هسته ای در انجام آزمایش و درمان افراد با استفاده از نوعی مواد رادیواکتیو تخصص دارد. با کمک این تکنولوژی می‌توان بافت عضلانی، اندام‌ها و خون را بررسی و مشکلات این نواحی را درمان کرد.
در پزشکی هسته ای از موادی به نام رادیوداروها استفاده می‌شود. ترکیبات رادیواکتیو این مواد می‌تواند انواع مشخصی از بیماری‌ها را درمان کند یا عضوی از بدن را هنگام اسکن با یک دوربین مخصوص نشان دهد.
متخصص پزشکی هسته ای نتیجهٔ تصاویر بدن را آنالیز و بررسی می‌کند که مواد رادیواکتیو چگونه و در کجای بدن جذب شدند و از آن برای تشخیص بیماری استفاده می‌کند.
متخصص پزشکی هسته ای چه کاری انجام می‌دهد؟
متخصصان پزشکی هسته ای در بیمارستان‌ها، پژوهشگاه‌ها، دانشگاه‌ها یا درمانگاه‌ها کار می‌کنند. اکثر آنان آزمایش‌ها را انجام می‌دهند اما صلاحیت درمان هم دارند.
متخصصان پزشکی هسته ای به بیماران رادیودارو می‌دهند، از بدن اسکن می‌گیرند تا چگونگی واکنش این مواد با بدن را مشاهده کنند، نتایج تست را ببینند و یافته‌های خود را با بیماران و سایر پزشکان در میان بگذارند.
با توجه به نتایج، ممکن است نقش پزشک هسته ای در مراقبت از بیمار به پایان برسد و پزشک معالج بیماری از نتایج جهت برنامه‌ریزی برای درمان استفاده کند.
اگر تست حاکی از این باشد که بیمار به رادیوداروها نیاز دارد، پزشک هسته ای همچنان در بخشی از روند درمان حضور خواهد داشت.
متخصصان پزشکی هسته ای معمولاً از تصویربرداری هسته ای برای شناسایی و درمان بیماری‌های قلبی، سرطان، بیماری پارکینسون، خونریزی داخلی و کارکرد اندام‌ها در میان سایر مشکلات استفاده می‌کنند.
دلایل مراجعه به متخصص پزشکی هسته ای چیست؟
در اکثر موارد، پزشک معالج است که شما را به متخصص پزشکی هسته ای ارجاع خواهد داد. متخصصان پزشکی هسته ای اغلب در روند درمان با سایر پزشکان همکاری می‌کنند. برای نمونه، متخصصان پزشکی هسته‌ای اغلب همراه با متخصصان خون و سرطان به درمان و پایش سرطان می‌پردازند.
ممکن است پزشک معالج برای به‌دست آوردن اطلاعات بیشتر شما را به متخصص پزشکی هسته‌ای ارجاع دهد تا تصمیم نهایی خود را دربارهٔ درمان یا تشخیص بگیرد. حتی درصورتی‌که پزشکان بدانند وضعیت شما چطور است، برای اسکن جامع‌تر یا همراه با جزئیات بیشتر، شما را به متخصص پزشکی هسته ای ارجاع می‌دهند. برخی از تست‌های رایج که پزشک هسته ای انجام می‌دهد، عبارتند از:
- پت اسکن
- یددرمانی
- ید رادیواکتیو
- گاما اسکن
- اسکن DMSA
- اسکن DTPA
- اسکن کلیه
- اسکن قلب
- پرفیوژن اسکن
- سنجش تراکم استخوان
- اسپکت سی تی
- اسکن ترانزیت
- سینتی گرافی
- اسکن سینه
- اسکن مغز
- اسکن تیروئید و پاراتیروئید
- اسکن تومور
- اسکن ریه
- اسکن معده و روده
- اسکن کلیه
- اسکن استخوان
- اسکن قلب
- اسکن خون برای بیماری‌های مربوط به خون
برخلاف سایر روش‌های تصویربرداری از بدن، پزشکی هسته‌ای عملکرد اندام را هم علاوه بر ساختار نشان می‌دهد. در نتیجه اغلب اوقات تشخیص تا حد امکان زودتر انجام می‌شود.
در ملاقات با متخصص پزشکی هسته ای چه اتفاقی می‌افتد؟
روند انجام اسکن پزشکی هسته ای به نوع تست مورد نیاز شما بستگی دارد. ضمناً انجام هر تست پروتکل‌های خاص خود را دارد. به‌طور کلی روند به این شرح است:
مصرف رادیوداروها: متخصص پزشکی هسته ای به شما رادیودارو تزریق می‌کند یا آن به صورت خوراکی مصرف می‌کنید. این ماده اغلب ردیاب نامیده می‌شود. مدت زمان بین دریافت دارو و اسکن می‌تواند از چند دقیقه تا چند روز باشد.
برای اسکن آماده می‌شوید: از شما می‌خواهند تا جواهرات یا لباس‌هایی را در بیاورید که امکان دارد در روند انجام تست تداخل ایجاد کنند. برخی اسکن‌ها به آمادگی پیشرفته‌تری مانند تغییر رژیم یا نخوردن غذا نیاز داشته باشد.
اسکن می‌شوید: معمولاً روند اسکن به این صورت است که آرام دراز می‌کشید تا دوربین گاما تصاویری از ردیاب‌های داخل بدن شما تهیه کند. مهم است که در تمام این مدت آرام بمانید و تکان نخورید تا دقیق‌ترین تصاویر ممکن تهیه شود مخصوصاً که برهم‌کنش رادیوداروها درون بدن شما بسیار حساس است.
با توجه به موقعیت شما، پزشک هسته ای یا پزشک معالج خودتان نتایج را بررسی می‌کند و برای انتخاب برنامهٔ درمانی درست متناسب با سلامت شما تصمیم می‌گیرد.
درمان‌های پزشکی هسته ای
رادیوداروها در درمان بیماری‌های خاص هم کاربرد دارند. درمان‌های اصلی عبارتند از:
- سرطان تیروئید و پرکاری تیروئید
- لنفوم(نوعی سرطان خون که منشا آن گلوبول‌های سفید خون هستند)
- درد استخوان ناشی از سرطان
- درد مفاصل و آرتریت
تعداد درمان‌ها با پزشکی هسته ای و صدور مجوز برای آن‌ها روزبه‌روز در حال افزایش است.
حفاظت در برابر مواد رادیواکتیو چگونه است؟
متخصصان فیزیک پزشکی نقش مهمی در فراهم‌کردن امکان استفادهٔ بی‌خطر از مواد رادیواکتیو برای بیماران، کادر درمان و اعضای جامعه ایفا می‌کنند که شامل کاربرد تشخیصی اشعه ایکس، رادیوتراپی، رادیوایزوتوپ‌ها، انواع لیزر و پرتوهای فرابنفش می‌شود.
محاسبه و اندازه‌گیری دوز دریافتی بیماران و کادر درمان، محیط انجام تست و نظارت بر تجهیزات رادیواکتیو نشان‌دهندهٔ انجام مناسب این تست‌ها و مطابق با مقررات است. فاجعهٔ چرنوبیل اهمیت حفاظت در برابر مواد رادیواکتیو را نشان می‌دهد.
در پایان …
متخصص پزشکی هسته ای با کمک مواد رادیواکتیو از بدن بیماران تصویربرداری‌های دقیق و همراه با جزئیات تهیه می‌کند که با روش‌های تصویربرداری دیگر ممکن نیست. در نتیجه بیماری‌ها و مشکلات جسمانی زودتر تشخیص داده می‌شوند و تشخیص زودهنگام امکان درمان را به میزان قابل ملاحظه‌ای افزایش می‌دهد. استفاده از روش‌های تصویربرداری هسته‌ای برای تشخیص و درمان بیماری‌ها طبق صلاحدید و نظر پزشک معالج انجام می‌شود.
ممکن است تشخیص با پزشکی هسته‌ای صورت گیرد اما در روند درمان به استفاده از رادیوداروها نیاز نباشد. اما امکان دارد که درمان برخی بیماری‌ها به عهدهٔ پزشک هسته‌ای گذاشته شود زیرا در برخی روش‌های درمانی به استفاده از رادیوداروها احتیاج است.
بدون دیدگاه