متخصص جراحی مغز و اعصاب پزشکی است که بیماری‌های دستگاه عصبی (مغز، نخاع و اعصاب) را تشخیص می‌دهد و درمان می‌کند. علی‌رغم وجود کلمۀ «جراح» در نام این تخصص، متخصصین جراحی مغز و اعصاب هم درمان‌های جراحی و هم غیرجراحی را ارائه می‌دهند.
متخصص جراحی مغز و اعصاب کیست؟
پزشک جراح مغز و اعصاب به‌صورت ویژه در زمینۀ تشخیص و درمان بیماری‌های دستگاه عصبی (مغز، نخاع و اعصاب) آموزش دیده است. این متخصص جراحی‌های دستگاه عصبی را انجام می‌دهد؛ اما می‌تواند درمان‌های غیرجراحی را هم ارائه دهد. معمولاً پیش از تجویز جراحی، این متخصصین تمامی روش‌های درمانی غیرجراحی مثل تجویز دارو، تزریق استروئید و فیزیوتراپی را امتحان می‌کنند.
همچنین متخصص جراحی مغز و اعصاب می‌تواند بیماری‌های مربوط به ساختارهای پشتیبان دستگاه عصبی را نیز تشخیص دهد و درمان کند. این ساختارها عبارت‌اند از:
- جمجمه؛
- مهره‌های ستون فقرات؛
- رگ‌های خونی؛
- غشاهای محافظ و بافت‌های نرم.
به دلیل آموزش‌های گستردۀ این متخصصین در حوزۀ مغز و اعصاب، اغلب سایر پزشکان با آن‌ها مشورت می‌کنند.
متخصص جراحی مغز و اعصاب چه تفاوتی با متخصص مغز و اعصاب دارد؟
نورولوژیست (متخصص مغز و اعصاب) پزشکی است که تشخیص، درمان و کنترل بیماری‌های دستگاه عصبی (مغز، نخاع و اعصاب) را انجام می‌دهد؛ اما جراحی در حوزۀ تخصص او نیست. درحالی‌که متخصص جراحی مغز و اعصاب بیماری‌های دستگاه عصبی را تشخیص می‌دهد و آن‌ها را با استفاده از جراحی و روش‌های غیرجراحی درمان می‌کند.
در صورت داشتن بیماری یا آسیب مرتبط با دستگاه عصبی، باید برای ارزیابی و تشخیص به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید. اگر این متخصص تشخیص دهد که بیماری شما به جراحی نیاز دارد، شما را برای جراحی و دریافت توصیه‌های پزشکی بیشتر به جراح مغز و اعصاب ارجاع می‌دهد.
متخصص جراحی مغز و اعصاب چه کاری انجام می‌دهد؟
این متخصص ارزیابی، تشخیص و درمان بیماری‌های دستگاه عصبی را انجام می‌دهد که شامل مغز، نخاع، ستون فقرات و تمامی اعصاب منشعب از نخاع می‌شود. با وجود این‌که این متخصص می‌تواند جراحی‌های پیچیده را روی ستون فقرات و مغز انجام دهد، در ابتدا اغلب درمان‌های غیرجراحی یا محافظه‌کارانه را تجویز می‌کند.
مثلاً اگر کمردرد مزمن داشته باشید، امکان دارد در ابتدا برای شما داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی یا فیزیوتراپی تجویز کند. اگر درد شما با این درمان‌ها فروکش نکند، متخصص جراحی مغز و اعصاب در صورت امکان برای شما جراحی تجویز خواهد کرد. این متخصص در چندین تکنیک جراحی و انجام پروسیجر مهارت دارد که عبارت‌اند از:
- جراحی باز؛
- جراحی کم‌تهاجمی؛
- جراحی آندوسکوپی؛
- ریزجراحی (جراحی میکروسکوپی) یا میکروسرجری؛
- رادیوجراحی (پرتوجراحی) یا رادیوسرجری؛
- جراحی عروق؛
- روش‌های مداخله‌ای درد مزمن.
همچنین متخصص جراحی مغز و اعصاب در زمینۀ آزمایش‌های موردنیاز برای تشخیص و درمان بیماری‌های مغز و اعصاب نیز آموزش دیده است. این متخصص در زمینۀ تجزیه‌وتحلیل و کار با دستگاه‌های زیر مهارت دارد:
- سیتی اسکن؛
- ام‌آرآی؛
- پِت اسکن؛
- مغناطیس‌نگاری‌مغزی (مگنتوانسفالوگرافی یا MEG)؛
- نوار مغزی (الکتروانسفالوگرافی یا EEG).
متخصص جراحی مغز و اعصاب کدام بیماری‌ها را درمان می‌کند؟
فهرست زیر برخی از رایج‌ترین بیماری‌ها و جراحی‌ها را نشان می‌دهد که متخصص جراحی مغز و اعصاب در درمان و انجام آن‌ها دخیل است:
- تومور مغزی؛
- سندرم تونل کارپال؛
- نشت مایع مغزی نخاعی (CSF)؛
- کمردرد یا گردن درد مزمن؛
- بیماری‌های مغزی مادرزادی مثل ناهنجاری کیاری یا کیست‌های عنکبوتیه؛
- بیماری‌های مادرزادی ستون فقرات مثل اسپینا بیفیدا (مهره‌شکاف)؛
- لرزش اساسی (لرزش ایدیوپاتیک)؛
- فتق دیسک بین‌مهره‌ای؛
- هیدروسفالی (آب‌آوردن مغز)؛
- آنوریسم مغزی؛
- مولتیپل اسکلروزیس (ام‌اس)؛
- بیماری پارکینسون؛
- تحریک ریشه‌های عصبی (عصب گیرکرده یا رادیکولوپاتی)؛
- درد سیاتیک؛
- اختلالات تشنجی مثل صرع؛
- استخوان‌رُست ستون فقرات (خار استخوان ستون فقرات) یا استئوفیت؛
- تنگی مجرای نخاعی (تنگی کانال نخاعی)؛
- شکستگی مهره ستون فقرات؛
- تومور طناب نخاعی؛
- انحراف ستون فقرات مثل کَژپُشتی (اِسکُلیوز) و لغزش مهره (اسپوندیلولیستزیس)؛
- آسیب‌های تروماتیک سر (ضربه مغزی)، مغز یا ستون فقرات؛
- جراحی صرع مقاوم؛
- جراحی پارکینسون؛
- جراحی رعشه دست؛
- جراحی لرزش دست؛
- خونریزی مغز؛
- جراحی مخچه؛
- بالارفتن فشار مغز؛
- قطعی نخاع؛
- دیسک کمر؛
- دیسک گردن؛
- آسیب نخاعی؛
- عمل دیسک؛
- عمل نخاع؛
- پیوند عصب؛
- تومور هیپوفیز؛
- گلیوم؛
- آمبولی مغزی.
متخصص جراحی مغز و اعصاب کدام جراحی‌ها و پروسیجرها را انجام می‌دهد؟
بسته به بخش درگیر دستگاه عصبی یا بافت‌ها و ساختارهای پشتیبان آن، متخصص جراحی مغز و اعصاب می‌تواند انواع مختلف جراحی و پروسیجر را انجام دهد. در ادامه به تعدادی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
انواع جراحی مغز
- برداشتن لختۀ خون؛
- ترمیم آنوریسم؛
- جراحی تومور مغزی؛
- توقف خونریزی مغز (خونریزی درون جمجمه‌ای)؛
- ترمیم آسیب؛
- قراردادن شانت.
انواع جراحی اعصاب محیطی
- جراحی تونل مچ دست؛
- آزادسازی عصب زند زیرین (عصب اولنار)؛
- تحریک عصب واگ (VNS).
انواع جراحی ستون فقرات
- پرتوجراحی استریوتاکتیک؛
- دیسکِکتومی (خارج‌کردن بخشی از دیسک بین مهره‌ای)؛
- لامینکتومی (عمل برداشتن استخوان پشت ستون فقرات)؛
- جوش‌دادن مهره‌ها؛
- ورتبروپلاستی (جراحی درمان شکستگی مهره) و کیفوپلاستی؛
- تثبیت و بازسازی ستون فقرات.
چرا باید به متخصص جراحی مغز و اعصاب مراجعه کنید؟
در صورت داشتن بیماری مغز و اعصابی که نیازمند به ارزیابی عمیق باشد، در بیشتر موارد پزشک عمومی یا نورولوژیست شما را به این متخصص ارجاع می‌دهد. متخصص جراحی مغز و اعصاب دانش گسترده‌ای در حوزۀ مغز، دستگاه عصبی مرکزی، سیستم اعصاب محیطی، ستون فقرات و بیماری‌های مؤثر بر آن‌ها دارد.
البته تصور نکنید که چون پزشک عمومی شما را به متخصص جراحی مغز و اعصاب ارجاع داده است حتماً باید انتظار جراحی داشته باشید. در عوض این ارجاع به این معنی است که یک معاینۀ عصبی جامع و با جزئیات بیشتر برای تشخیص علت زمینه‌ای علائم در انتظارتان است. پس از این بررسی‌ها، جراح مغز و اعصاب و در برخی موارد سایر متخصصان در مورد بهترین گزینه‌های درمانی موجود برای شما بحث و تصمیم‌گیری می‌کنند که ممکن است شامل درمان‌های غیرجراحی، جراحی یا ترکیبی از هر دو باشد.
هنگام ویزیت متخصص جراحی مغز و اعصاب باید انتظار چه چیزی را داشته باشید؟
برای این‌که بیشترین بازدهی را از ویزیت این متخصص ببرید، داشتن آمادگی قبلی مفید است. روش‌های زیر به شما کمک می‌کنند که برای این ویزیت آماده شوید:
فهرستی از مهم‌ترین مشکلاتی که می‌خواهید در مورد آن‌ها صحبت کنید با خود ببرید.
- هرگونه تغییر در وضعیت کلی سلامتی خود را با این متخصص در میان بگذارید.
- بروز علائم جدید یا تغییر در علائم فعلی و قبلی را به او اطلاع دهید.
- اگر پزشکان دیگر برای شما بررسی‌های تصویربرداری یا آزمایشگاهی تجویز کرده‌اند، جواب آن‌ها را همراه خود ببرید.
- فهرست تمامی داروها و مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید را با خود ببرید. این داروها و مکمل‌ها شامل داروهای نسخه‌ای و بدون نسخه و هر نوع ویتامین، مکمل و محصولات گیاهی می‌شود.
- فهرستی از آلرژی‌های خود که از آن‌ها اطلاع دارید را ببرید.
یکی از اعضای خانواده یا دوستان را همراه خود ببرید تا حواسش به گفته‌های پزشک باشد و از آن‌ها یادداشت بردارد. این شخص می‌تواند صحبت‌هایی که با متخصص جراحی مغز و اعصاب داشته‌اید را با شما مرور کند، سؤالات موردنیاز را بپرسد و زمان انجام آزمایش‌ها و ویزیت‌های بعدی را به شما یادآوری کند.
بدون دیدگاه