سوالی که پاسخ دادن به آن به سادگی پرسیدنش نیست و نمی‌توان با قاطعیت گفت که نه! ام اس ارثی نیست. هیچ‌کس به طور قطع نمی‌داند که چرا مردم به ام اس مبتلا می‌شوند و اینکه آیا بیماری MS ارثی است یا نه؟ احتمالاً علت ابتلا به آن، ترکیبی از ژن‌ها، عوامل محیطی و سبک زندگی باشد.
ام اس و احتمال وراثت
ام اس نوعی بیماری خود ایمنی است و ژن‌ها می‌توانند بر شانس ابتلا به برخی بیماری‌ها از جمله ام اس تأثیر بگذارند. اگر ژنی که از والدین خود به ارث برده‌ایم کمی تغییر کند، احتمالا این بیماری ایجاد می‌شود.
اگر ام اس ارثی باشد، باید طبق فرمول احتمال وراثت در افراد، مساله‌ای قابل پیش‌بینی باشد؛ در حالی‌که در واقعیت این اتفاق نمی‌افتد.
بیماری‌های ارثی از طریق ژن‌های معیوب از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شوند. معمولا در یک کودک، یک‌دوم یا یک‌چهارم احتمال وجود دارد که یک بیماری (همانند هموفیلی و دیستروفی ماهیچه‌ای) را از والدین خود به ارث ببرد.
احتمال وراثت یک بیماری در دوقلوهای همسان به دلیل یکسان بودن ژن‌ها به این شکل است که یا هر دو یک بیماری را به ارث می‌برند یا هیچ‌کدام. اما در ام اس، اگر یکی از دوقلوهای همسان به آن مبتلا شود، قل دوم فقط یک‌پنجم احتمال ابتلا به مالتیپل اسکلروزیس را دارد؛ این اتفاق نشان می‌دهد که ام اس یک بیماری ارثی واقعی نیست. همچنین بیشتر افرادی که به ام اس مبتلا می‌شوند هیچ سابقه خانوادگی از این بیماری را ندارند و ظهور این بیماری در آن‌ها کاملا ناگهانی و بدون مبدا مشخص خانوادگی بوده است.
نقش ژن‌ها در ام اس
وجود برخی از ژن‌ها در افراد احتمال ابتلا به ام اس را افزایش می‌دهد. اما داشتن این ژن‌ها به معنی ابتلای یک فرد به آن نیست؛ بلکه عوامل دیگری نیز باید وجود داشته باشند تا فردی را که حامل ژن‌های مستعد ابتلا به ام اس است، به این بیماری دچار کند.
تحقیقات اخیر بیش از ۱۰۰ژن را پیدا کرده است که در ابتلا به MS نقش دارند. هر ژن، بخش کوچکی از ریسک ابتلا را نشان می‌دهد. بنابراین هر چه تعداد این ژن‌ها در یک فرد بیشتر باشد، احتمال ابتلا نیز در او افزایش پیدا می‌کند.
با این حساب با یک آزمایش ساده ژنتیک نمی‌توان به این نتیجه رسید که آیا فردی مستعد ابتلا به MS است یا نه.
دیگر عوامل مؤثر در ابتلا به ام اس
طیف وسیعی از عواملی که می‌تواند احتمال ایجاد بیماری را در فردی که حامل ژن‌های مستعد به ابتلای به MS است، بیشتر کند، وجود دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- کمبود نور خورشید که با کمبود ویتامین D در ارتباط است
- قرارگرفتن در معرض ویروس اپشتین–بار (ویروس EBV) که در برخی افراد سبب مونونوکلئوز عفونی یا تب غده‌دار می‌شود
- سیگار کشیدن
آیا ام اس در خانواده قابل انتقال است؟
ام اس مستقیماً از والدین به فرزندانشان منتقل نمی‌شود زیرا این بیماری توسط یک ژن ایجاد نمی‌شود. همچنین با وجود اینکه گفته می‌شود بیماری ام اس یک بیماری ارثی واقعی نیست اما در خانواده‌هایی که قبلاً عضوی از آن‌ها مبتلا بوده است، احتمال درگیری در سایر افراد به دلیل تشابه برخی از ژن‌ها افزایش پیدا می‌کند.
احتمال ابتلا به بیماری ام اس در یک خانواده به میزان نزدیکی خویشاوندی آن‌ها با یکدیگر بستگی دارد. هر چه این خویشاوندی نزدیک‌تر باشد، احتمال ابتلای هر دو فرد افزایش پیدا می‌کند.
مطالعه‌ای در سوئد نشان داده است که احتمال ابتلا در فرزندانی که والدین مبتلا به MS دارند یک‌هشتادم بوده و در افراد غیرفامیل این عدد به یک‌چهارصدم می‌رسد.
همچنین در مطالعه تاریخچه ام اس در خانواده‌های سراسر جهان، شانس ابتلای خویشاوندان به مالتیپل اسکلروزیس به صورت زیر است:
- 1 در 67، اگر یکی از والدین مبتلا به ام اس باشد.
- 1 در 37، اگر خواهر یا برادری دارند که ام اس دارد.
- 1 در 5، اگر یک دوقلو همسان دارند که ام اس دارد.
با این همه آیا ام اس ارثی است یا نه؟
دوباره به پرسش ساده ابتدای صحبت خود بازگشتیم. بسیاری از متخصصان مغز و اعصاب به مبتلایان به ام اس می‌گویند: «ام اس به معنای واقعی کلمه ارثی نیست.» با وجود این، احتمال ابتلا در خانواده‌های دارای سابقه ام اس، بیشتر است و اگر دو نفر در یک خانواده را دیدید که به ام اس مبتلا شده‌اند، نباید از دیدن آن‌ها تعجب کنید. فراموش نکنیم که تنها ژن در ابتلای به این بیماری نقش ندارد و همچنان عوامل دیگری برای ایجاد این بیماری در یک فرد مورد نیاز است
عالی بود