انواع عصا و دلایل استفاده از آن‌ها
اکثر افراد از عصای تک‌پایه استفاده می‌کنند. اگرچه عصاهای چهارپایه محل اتکای وسیع‌تری را برای شخص فراهم می‌کنند، استفاده از آن‌ها با خجالت همراه است. اگر کسانی که دورهٔ بازتوانی پس از بروز سکته را می‌گذرانند، از عصاهای چهارپایه استفاده کنند، احتمال این‌که زمین بخورند، کم‌تر می‌شود.
در ادامه انواع عصاها با دسته‌های گوناگون و نحوهٔ انتخاب عصای مناسب خود را می‌خوانید. اطلاعات زیر تصمیم‌گیری را برایتان آسان‌تر خواهد کرد. در این مورد با پزشک معالج یا فیزیوتراپ خود هم مشورت کنید.
انتخاب دسته عصا
به‌طور کلی، انتخاب دستهٔ عصا به سلیقهٔ شخصی فرد بستگی دارد. عصاهای دسته فومی یا عصاهایی را که به شکل قالب دست طراحی شده‌اند، مد نظر قرار دهید. اگر به آرتریت یا دیگر دردهای مفصلی دچار هستید و هنگام گرفتن عصا با انگشتان مشکل دارید، بهتر است عصاهایی با دستهٔ بزرگ‌تر را انتخاب کنید.
انتخاب عصایی با دستهٔ مناسب از وارد‌شدن فشار اضافه به مفاصل شما کاسته و به پیش‌گیری از تغییر شکل مفصلی کمک می‌کند. احساس کرختی یا درد دست یا انگشتان نشان می‌دهد که دستهٔ عصا مناسب دست شما نیست. فیزیوتراپ می‌تواند در انتخاب بهترین دستهٔ متناسب با وضعیت شما کمک کند.
بررسی مناسب‌بودن عصا
چگونه مطمئن شویم که عصای مناسب خود را انتخاب کرده‌ایم؟ بسیاری از عصاها را می‌توان تنظیم کرد اما برخی هم قابلیت تنظیم‌شدن ندارند. برای اطمینان از انتخاب درست و آگاهانهٔ عصای مناسب خود، موارد زیر را در نظر بگیرید:
آرنج خود را چقدر خم کرده‌اید؟
هنگامی که عصا را در دست گرفته‌اید، زاویهٔ آرنج شما باید حدود ۱۵درجه باشد تا احساس راحتی کنید. البته اگر عصا را برای حفظ تعادل خود استفاده می‌کنید، ممکن است دستتان را اندکی بیش‌تر خم کنید.
ارتفاع عصا چقدر است؟
هنگامی که دستتان در کنار پهلویتان آویزان است، ارتفاع عصا باید تا مچ دستتان برسد.
اگر عصا خیلی بلند باشد، برداشتن و جابه‌جا‌کردن آن مشکل‌تر می‌شود. عصاهای خیلی کوتاه هم باعث می‌شود که به یک طرف مایل شوید و در نتیجه ممکن است تعادلتان بر هم بخورد.
عصا به دست گام‌برداشتن با پای آسیبدیده
عصا را باید در دست مخالف با پای ضعیف یا دردناک خود بگیرید. عصا را هماهنگ با پای آسیب‌دیده‌ٔ خود جابه‌جا کنید و هر بار که با آن پا قدم برمی‌دارید، عصا را هم جابه‌جا کنید تا بتوانید به آن تکیه دهید. هنگام گام‌برداشتن با پای سالم، عصا را ثابت نگه دارید.
استفاده از عصا هنگام عبور از پله‌ها
هنگام عبور از پله‌ها با استفاده از عصا مراقب باشید. اگر یکی از پاهایتان صدمه دیده است یا معلولیت دارد، هنگام بالا‌رفتن از پله‌ها، همان‌طور که عصا را جابه‌جا می‌کنید، در صورت امکان، نرده‌های حفاظ را هم بگیرید. سپس پای دیگر را همگام با جابه‌جایی عصا روی پلهٔ بالاتر بگذارید.
هنگام پایین‌آمدن از پله‌ها، ابتدا عصا را روی پلهٔ بعد قرار دهید، سپس پای آسیبدیده را جابه‌جا کنید؛ بعد هم با پای سالم قدم بردارید که وزن شما را حمل می‌کند.
بررسی جنس سر عصا
برجستگی‌های روی لاستیک خودرو را تصور کنید که چگونه روی جاده حرکت می‌کنند، سر لاستیکی و انعطاف‌پذیر عصا هم به همین شکل روی زمین می‌ماند. مطمئن شوید که سر عصا انعطاف‌پذیری دارد و آج‌های آن شکل خوب دارند. اگر سر عصا کهنه شده است، آن را تعویض کنید که در داروخانه‌ها یا مراکز فروش تجهیزات پزشکی به فروش می‌رسد.
نکات مهم در انتخاب عصا یا واکر مناسب
افرادی با مشکلات درد، ضعف و تعادل از عصاها و واکرها کمک می‌گیرند تا با ایمنی بیش‌تر و راحت‌تر راه بروند. این وسایل به افراد کمک می‌کنند که زمین نخورند. انواع مختلفی از عصاها، واکرها و سایر وسایل کمک‌حرکتی در بازار موجود است، بنابراین بسیار مهم است که:
- با اعضای کادر درمان (فیزیوتراپ، پزشک، پرستار) دربارهٔ انتخاب نوع صحیح وسیلهٔ کمک‌حرکتی مشورت کنید؛
- اندازۀ عصا یا واکر متناسب با شما باشد؛
- نحوهٔ استفادهٔ درست از وسایل کمک‌حرکتی را یاد بگیرید؛
- دربارهٔ پوشش هزینهٔ عصا و واکر، از نمایندگی بیمهٔ خود سؤال کنید.
عصا یا واکر را انتخاب کنم؟
برای انتخاب بهترین وسیلهٔ کمک‌حرکتی متناسب با خود، از پزشک معالج راهنمایی بگیرید. اگر بین خرید عصا و واکر مردد مانده‌اید، راجع به نکات زیر با پزشک معالج خود مشورت کنید:
انواع عصا و وسایل کمک‌حرکتی
در این بخش با انواع مختلف وسایل کمک‌حرکتی از جمله عصاها آشنا خواهیم شد.
بهترین وسایل کمک‌حرکتی هنگامی که تعادل فرد مانند گذشته نیست که مسئله‌ای متداول در میان سالمندان محسوب می‌شود، عصاها و چوبدستی‌های ویژهٔ راه‌رفتن هستند. این وسایل را می‌توان همه جا با خود برد و حمل آن‌ها بسیار آسان است.
استفاده از چوب‌دستی‌ها و عصاها همچنین به کاهش فشار روی پایین‌تنه کمک می‌کند؛ از این رو، انتخابی فوق‌العاده برای افرادی به شمار می‌رود که اگرچه مبتلا به زانودرد و پادرد هستند، هنوز هم از عهدهٔ جابه‌جایی وزن بدن خود برمی‌آیند. عصاها بخشی از وزن بدن را از روی پاها برمی‌دارند و به بالاتنه منتقل می‌کنند.
البته فشار فراوانی که هنگام استفاده از عصا به دست‌ها و مچ‌های دست وارد می‌شود، از معایب این وسیلهٔ کمک‌حرکتی به شمار می‌رود. به عبارت دیگر، افرادی که در دست‌ها و بازوها مشکل دارند، بهتر است دیگر وسایل کمک‌حرکتی را انتخاب کنند.
عصای لُردی
عصای لردی (Cane) ابتدایی‌ترین وسیلهٔ کمک‌حرکتی محسوب می‌شود. افرادی که مشکلات اندکی در حفظ تعادل یا راه‌رفتن دارند، پاهایشان ضعیف است یا به دردی خفیف دچارند، می‌توانند از عصاهای لُردی استفاده کنند. طراحی‌های گوناگون این عصا عبارتند از:
- استاندارد
- چهارپایه
- افست (این عصا شبیه به علامت سوال است.)
کراچ
کراچ‌ها (Crutch) در دو نوع زیر بغلی (Underarm) و آرنجی (Elbow) تولید و عرضه می‌شوند. این وسیلهٔ کمک‌حرکتی تکیه‌گاهی برای هر دو پا محسوب می‌شود؛ هنگامی که نباید فشار زیادی به پاها وارد شود، مثلاً پس انجام عمل‌های جراحی یا صدمه‌دیدن، کراچ‌ها بهترین گزینه خواهند بود.
کراچ آرنجی
کراچ آرنجی یا ساعد گزینه‌ای مناسب برای افرادی با تعادل نسبتاً خوب به حساب می‌آید؛ فشار زیادی به پایین‌تنهٔ کاربر وارد نخواهد شد زیرا وزن بدن به خوبی پخش می‌شود. در صورتی که صاف می‌ایستید، بهتر است عصای آرنجی را انتخاب کنید؛ کراچ آرنجی برای افرادی که صاف می‌ایستند،کارکرد مطلوب‌تری خواهد داشت.
البته، برای استفاده از کراچ آرنجی لازم است تا فرد بالاتنه‌ای قوی داشته باشد چون تحمل مقدار زیادی از وزن بدن بر عهدهٔ این قسمت خواهد بود. لازم به ذکر است که عادت‌کردن به استفاده از کراچ آرنجی در مقایسه با کراچ زیربغلی زمان‌بر است.
کراچ زیربغلی
استفاده‌کردن از کراچ زیربغلی و عادت به آن ساده‌تر است. این نوع کراچ برای افرادی با مشکل تعادلی مناسب‌تر محسوب می‌شود چون این امکان را برای کاربر مهیا می‌کند که وزن خود را بدون زحمت بر روی آن رها کند.
اگر بالاتنهٔ کاربر تا حدی قوی باشد، کراچ زیربغلی درست مانند کراچ آرنجی کارایی بهتری خواهد داشت؛ البته وزن فرد به خوبیِ کراچ آرنجی روی بالاتنه و بازوها تقسیم نمی‌شود.
از آن‌جایی که اغلب افراد هنگام خستگی، خود را روی کراچ خم می‌کنند، ممکن است کراچ‌های آرنجی حتی با طول مناسب هم باعث شوند که بدن کاربر در وضعیتی نامناسب قرار گیرد.
واکر
اگر فرد به محل اتکای قابل توجهی نیاز داشته باشد، مثلاً از مشکلات شدید تعادل یا راه‌رفتن در رنج است، ضعف یا درد شدید دارد، استفاده از واکر بهترین گزینه به شمار می‌رود. انواع واکر که در بازار به فروش می‌رسد:
- استاندارد
- چرخ‌دار
- زانویی
استفاده از واکرهای سه‌چرخ یا چهارچرخ به تعادل و پایداری هنگام راه‌رفتن کمک می‌کند.
واکرهای سه‌چرخ دارای دو چرخ ثابت در پشت و یک چرخ متحرک در جلو هستند. ميتوان دسته‌های این واکر را گرفت و هل دارد و نیاز نیست تا آن را بلند کرد. تقریباً همهٔ واکرهای سه‌چرخ، تاشدنی هستند که حمل و نقل آن‌ها را ساده‌تر می‌کند.
واکرهای چهارچرخ یا رولیتور دو چرخ ثابت در عقب و دو چرخ متحرک در جلو دارند. بین دستهٔ اکثر رولیتورها محلی برای نشستن تعبیه شده است تا کاربر در زمان نیاز استراحت کند.
اندازهٔ واکرهای چهارچرخ سبب می‌شود تا جابه‌جایی با آن‌ها اندکی سخت‌تر شود. البته در مقایسه با واکرهای سه‌چرخ، ثبات بالاتری دارند، در نتیجه احتمال زمین‌خوردن با آن‌ها کم‌تر می‌شود.
نحوه انتخاب بهترین و مناسب‌ترین عصا یا واکر
ارتفاع درست عصا یا واکر باید از مچ دست شما تا سطح زمین برسد. برای اندازه‌گیری این فاصله:
- کفش‌های همیشگی خود را به پا کنید.
- دست خود را آزادانه در کنار بدن رها کنید.
- از فردی بخواهید فاصلهٔ میان مچ دست شما تا زمین را اندازه‌گیری کند که تقریباً با فاصلهٔ بین سطح زمین تا مفصل ران (نقطهٔ اتصال استخوان پا به لگن) برابر باشد.
- عصا یا واکر خود را به گونه‌ای تنظیم کنید که ارتفاع آن از بالا تا زمین با اندازه‌گیری‌تان یکسان باشد.
- طول عصاهای ساخته‌شده از آلومینیوم و اکثر واکرها را می‌توان با فشار‌دادن دکمهٔ کنار بدنه و حرکت‌دادن آن درون لوله تنظیم و سپس روی اندازهٔ جدید قفل کرد.
- عصاهای چوبی را به اندازهٔ مناسب برش بزنید.
- دست خود را روی دستهٔ عصا یا واکر قرار دهید. اگر اندازه‌اش درست باشد، زاویهٔ داخلی آرنج شما بین ۲۰ تا ۳۰ درجه خواهد بود. (اگر بازوی شما ساعت ۱۲ را نشان دهد، ساعد شما باید روی ساعت ۵ باشد.)
- اگر احساس کردید اندازهٔ عصا یا واکر شما درست نیست، از پزشک یا فیزیوتراپ خود درخواست کنید تا آن را بررسی کند.
۵ نکته برای استفاده ایمن از عصا
۱. عصا را در دست مخالف با سمت صدمه‌دیده، دردناک یا ضعیف خود بگیرید مگر این‌که پزشک معالج طور دیگری تجویز کرده باشد.
۲. عصا و پای مخالف را به اندازه‌ای به جلو بگذارید که راحت باشد.
۳. کل وزن خود را به سمت پای سالم رها کنید.
۳. وزن خود را روی عصا و پای آسیبدیده تقسیم کنید، سپس با پای سالم گام بردارید.
۴. قبل از قدم‌برداشتن، عصای خود را محکم روی زمین بگذارید. عصا نباید خیلی جلوتر از شما باشد زیرا ممکن است از زیر پایتان سر بخورد.
۵ نکته برای استفاده ایمن از واکر
۱. پاهای خود را میان پایه‌ها یا چرخ‌های جلو و عقب بگذارید. واکر را یک گام به جلو هل دهید یا بلند کنید.
۲. واکر را محکم روی زمین قرار دهید. واکر را نباید خیلی جلوتر از خود بگذارید چون امکان دارد از زیر پایتان سر بخورد.
۳. اندکی به جلو مایل شوید و به دستهٔ واکر اتکا کنید.
۴. یک گام بردارید.
۵. این روند را تکرار کنید: واکر را محکم روی زمین قرار دهید (یا به سمت جلو بچرخانید)، سپس گام دیگری بردارید.
انواع عصا برای رفت‌وآمد نابینایان
عصاهای حرکتی به افراد کم‌بینا یا نابینا کمک می‌کند تا هنگام بیرون‌رفتن و به ویژه در مکان‌های ناآشنا به کارهای روزمرهٔ خود بپردازند.
بسیاری از روشن‌دلان از عصای سفید استفاده می‌کنند. کارکرد اولیهٔ عصای سفید کمک به فرد برای بررسی موانع یا پیدا‌کردن نشانه‌های جهت‌یابی است. عصای سفید همچنین نماد هویت افراد نابینا و کم‌بینا است تا دیگران متوجه حضور یک روشن‌دل در مسیر شده و مراقبت و توجه مناسب داشته باشند.
اغلب عصاهای رفت‌وآمد از جنس آلومینیوم، پلاستیک گرافیتی فشرده یا سایر پلاستیک‌ها با بافت فشرده ساخته می‌شوند و پایه‌های آن‌ها هم با توجه به ترجیحات کاربر انواع بسیار مختلفی دارد. این عصاها در انواع تاشدنی یا ساده تولید می‌شوند.
در این بخش، با رایج‌ترین انواع از این عصاها آشنا می‌شویم:
عصای نمادین
این نوع عصا کوچک‌تر از سایر انواع عصاهای مختص رفت‌وآمد است. کاربرد اولیهٔ عصای نمادین اطلاع دیگران از حضور فردی با مشکلات بینایی است. برای مثال، این عصا به رانندگان هشدار می‌دهد که عابر پیاده ممکن است آن‌ها را نبیند و باید احتیاط بیش‌تری به خرج دهند.
عصای نمادین اغلب رنگی روشن‌تر دارد و کوتاه‌تر از عصاهای بلند است؛ می‌توانید این عصا را در مواقعی که استفاده نمی‌کنید، تا کرده و در کیف یا کاور قرار دهید. این عصا کاربردی واقعی برای جابه‌جایی ندارد؛ البته بعضی از روشن‌دلان از آن استفاده می‌کنند تا لبهٔ پله یا جدول خیابان را بررسی کنند و می‌توان با آن چیزهایی مثل لبه و چارچوب درها را هم تشخیص داد.
عصای راهنما
این نوع عصا بلندتر از عصای نمادین است و برای رعایت ایمنی اولیه استفاده می‌شود. طول عصای راهنما عموماً از کمر فرد تا سطح زمین می‌رسد و راجع به محیط اطراف تا یک قدم جلوتر اطلاعاتی می‌دهد. کاربر می‌تواند با کج‌کردن عصای راهنما از موانعی که دقیقاً جلوی اوست باخبر شود. در صورت امکان، می‌توانید از عصاهای راهنما با سر چرخ‌دار در رفت‌وآمد استفاده کنید، مخصوصاً زمانی که از مکان‌های ناآشنا با سطح ناهموار عبور می‌کنید. عصای راهنما، تاشو هم است. توصیه می‌شود که برای استفادهٔ صحیح و اطمینان از رعایت نکات ایمنی، نحوهٔ استفادهٔ این عصا را در مرکز توانبخشی و بازتوانی بیاموزید.
عصای بلند
کاربرد اولیهٔ عصای سفید شناسایی اشیا هنگام رفت‌وآمد است؛ کاربر دربارهٔ محیط جلوی خود تا دو قدمی اطلاع پیدا می‌کند. طول عصا به قد فرد بستگی دارد و معمولاً تا استخوان جناغ سینهٔ کاربر می‌رسد. ضمناً این عصا با عصای راهنما فرق دارد که سر چرخ‌دار یا پایه‌دار است.
عصاهایی با سر چرخ‌دار بهترین گزینه برای استفاده در پیاده‌روهای هموار هستند؛ این نوع بیش‌ترین ایمنی و حفاظت را برای کاربر فراهم می‌کنند زیرا به هیچ وجه از زمین بلند نمی‌شوند. آن‌ها به شکل توپ کریکت یا استوانه‌ای‌شکل هستند.
نوع پایه‌دار عصاها را به زمین می‌زنند و از این جهت با عصای چرخ‌دار متفاوت است. در مرکز توانبخشی و بازتوانی به شما خواهند گفت که هر عصایی مناسب استفاده در چه موقعیتی است. توصیه می‌شود بیماران برای استفاده از عصای بلند زیر نظر یکی از کارکنان با‌صلاحیت مراکز توانبخشی و بازتوانی آموزش ببینند.
عصایِ کمکی
عصای سفیدِ کمکی به منظور پشتیبانی جسمی و حفظ ثبات افراد کم‌بینا و نابینا استفاده می‌شود. رنگ سفید عصا از مشکلات بینایی کاربر به دیگران اطلاع می‌دهد. اندازهٔ عصای کمکی متناسب با قد فرد تنظیم می‌شود. عصاهای کمکی با دسته‌های مختلف طراحی می‌شوند و تاشدنی هم هستند. توصیه می‌شود طول عصا و نحوهٔ صحیح استفاده از آن زیر نظر فیزیوتراپ ارزیابی شود.
عصا با نوارهایی قرمز
اگر هر یک از عصاهای سفید نام‌برده، نوارهای قرمز‌رنگ هم داشتند، حواستان باشد که کاربر آن علاوه بر مشکل بینایی، مشکل شنوایی هم دارد.
آموزش رفت‌وآمد با عصا
همیشه توصیه می‌شود که افراد زیر نظر کارکنان توانبخشی و بازتوانی استفادهٔ صحیح و ایمن از عصا را یاد بگیرند.
مرکز توانبخشی افراد دارای معلولیت حسی در نزدیکی محل زندگی شما می‌تواند در انتخاب عصا یا عصاهای مناسب شما و آموزش حرفه‌ای به شما راهنمایی دهد و ارزیابی‌های لازم را داشته باشد.
بدون دیدگاه